Geceyi İbadet İle İhya Etmek !

بسم الله الرحمن الرحيم Muhakkak ki tasavvuf Müslümanlar için en önemli mevzulardan biridir. Önemli olması doğruluğundan ve faziletinden kaynaklanmıyor, bilakis İslam ümmeti için en büyük tehlikelerden biri olduğu için ve Müslümanların bu fesattan fevkalade teyakkuzda olmaları gerektiği için çok önemlidir. Bunun için eskiden beri tasavvufun batıl hakikatini ortaya koymak için ve Müslümanları bu batıldan sakındırmak için eskilerden ve yenilerden birçok İslam uleması kitaplar telif etmişler ve tasavvuf ehline reddiyeler vermişlerdir. Doğrusu tasavvufun hakikatini izah etmek çok söz ister. Bir dergi yazısı elbette buna kâfi gelmez. Lakin tamamından aciz olmak bazısını izah etmeye mani değildir. Bunun için bu yazıda muhtasar bir şekilde tasavvufla alakalı üç konudan bahsetmek istiyorum. Bir: Tasavvufun Bâtınilikle ilişkisi. İki: Tasavvufun Şiilikle ilişkisi. Üç: Türkler tasavvufla nasıl tanıştı ve etkisi ne oldu? Bir: Tasavvufun Bâtınilikle ilişkisi البَاطِنِيَّة (Bâtınilik) بَطَنَ (batane) fiilinin masdarı بَطْن (batnun) dan alınmadır ve bir şeyin içi, iç yüzü, derinliği ve sırrı gibi manalara gelir. Istılahta Bâtıniyye’den ulema muayyen bir fırkayı kastetmezler. Zira Bâtıni fırkalar ve taifeler çoktur. Bilakis Bâtıniyye (Bâtınilik) itikadi ve fıkhi bir mezheptir. Bütün Bâtıni fırka ve taifelerin müşterek vasfı, her şeyin zahiri ve bâtını olmasına itikad etmeleri ve şer’i nassları kendi Bâtıni itikadlarına göre tevil etmeleridir. Eski Bâtıni fırkalarda ve taifelerde diğer bir müşterek vasıf Şii olmalarıydı. Lakin zamanımızda mevcut olan bazı Bâtıni fırkaları doğrudan Şii olarak tabir etmek artık mümkün değildir. Mesela tıpkı zamanımızdaki mealci, Kur’ancı taifeler ve muhtelif tarikatlar gibi. Bâtıniliği iyi bilen ve Bâtıni olduğu söylenilen eş-Şehristâni şöyle der: “Bu ismi almalarının sebebi, her şeyin bir zahiri ve bir bâtını olduğuna ve her tenzilin bir tevili olduğuna hükmetmeleridir.” [1] Yani her şeyin zahiri vardır ve muhakkak onun bir de bâtını vardır. Zahir kabuk gibi şeyin dışında olandır. Bâtın ise onun içinde yatan ve özüdür. Matlub olan kabuk değil özüdür, demişlerdir. Ve her tenzilin tevili var derken kastettikleri, her şer’î nassın, ayetin bâtıni bir tevili vardır. Bâtıniliğin tasavvufu etkilemesi bağlamında ehemmiyet arz eden iki husus vardır. Evet! Her Bâtıni fırkanın bir şekilde kendine mahsus bir yönü vardır, lakin hepsi şu iki hususta birdirler: Bâtıni Tevil ve İmamlarının Masumiyeti. Bâtıni Tevil: Ebu Hâmid el-Gazzâlî (rahimehullah) şöyle demiştir: “Bâtıniler şöyle iddia etmişlerdir: Kur’an’ın ve haberlerin zahiri vardır. Bu zahirin içinde kabuk üzerinde işlediği gibi bâtını vardır. Aptal cahiller bu görünür suretlerin apaçık ve net olduklarını zannederler. Ama akıllı ve zeki olanlar indinde bunlar belirli hakikatleri işaret eden resimlerdir. Kim aklını sırlara, bâtınlara ve derinliklere dalmaktan alıkoyarsa ve aldanılmaya acele ederek zahirle yetinirse günaha ve kaldıramayacağı yükün altına girer.” [2] Bâtınilere göre Kur’an zahiri bir resimden ve onda gizlenmiş ve ancak kendilerinin görebildikleri bâtın hakikatten ibarettir. Onlara göre kendilerini resimle oyalayanlar aptal cahillerdir ve Kur’an’ın hakikatine ulaşamadıkları için aldanırlar, yanlış yaparlar ve saparlar. Ama kendileri her zahirin bir bâtını olduğunu bildikleri için zahiri, resimden okudukları hakikate münasip tevil ederler. Ayetlerin bâtıni hakikatlerine ulaşanlardan şer’î teklif düşer ve artık rahatlarlar. Ama ayetlerin bâtıni tevilini inkâr eden cahiller altından kalkamayacakları bir mesuliyete (şer’î teklife) ve günaha girerler. Bâtınilerin bu sapıklıkları Kur’an’ı ve tüm varlığı heva ve nefislerine açtı. Hakikatin tabir edilmesini kendilerine mahsus gördüler, kibirlendiler ve İslam şeriatından çıktılar hatta İslam şeriatına muhalif davranmayı kendilerine caiz ve fazilet gördüler. Ebu Mansur el-Bağdadi şöyle der: “Bilin ki Bâtıniyye’nin Müslüman fırkalara zararı Yahudilerin, Hristiyanların ve Mecusilerin zararından daha büyüktür. Bilakis Dehriyye’nin ve diğer kâfir sınıfların vereceği zarardan daha büyüktür. Bilakis ahir zamanda zuhur edecek olan Deccal’in vereceği zarardan da daha büyüktür.” [3] Ve şöyle der: “Bana göre Bâtıniler Dehri zındıklardır. Âlemin kademliğini iddia ediyorlar ve nefislerinin arzuladıkları her şeyi mubahlaştırmak için bütün Rasûlleri ve şeriatları inkâr ediyorlar.” [4] Bâtınilerin batıl tevilleri ne şeriata ne akla ne örfe ve ne de lügate dayanmaz. Bilakis sadece kendi heva ve arzularına dayanır. El-Harakâtu’l-Bâtıniyye adlı kitabın sahibi Muhammed Ahmed el-Hatîb şöyle der: “Bâtınilere göre insanların muhtelif yaratılışları ve tasdikte farklılıklarından dolayı şeriat zahirden ve bâtından oluşur. Bunun için tevil yoluyla nassı zahiri delaletinden bâtıni delaletine çıkarmak zorunludur. Zahir, manalar için verilmiş resimler ve misallerdir, derler. Bâtın ise sadece burhan ehline görünür olan gizli manalardır. Tevil ise zahirle bâtın arasındaki çelişkiyi giderir, derler.” [5] Bunun için Kur’an lafızlarının manalarına değil, ardında yatan gizli, felsefî manalara ehemmiyet verirler. Duruma bir de dinî bir kisve verebilmek için bu gizli manaların Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’den Ali (radiyallahu anhu)’ya öğretildiğini iddia ederler. Hatta bazıları bu manaların Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in dahi bilmediğini sırf Ali (radiyallahu anhu)’ya bildirildiğine iman etmişlerdir. Yani Kur’an zahir manası ve ahkâmıyla Muhammed (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’e inmiştir ama Kur’an’ın sırları ve bâtıni tevilleri Ali (radiyallahu anhu)’ya ve ondan sonra Ehl-i Beyt imamlarına inmiştir. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) şeriatı, dinî ahkâmı, fıkhı ve zahiri kanunları temsil eder. Ali (radiyallahu anhu) ve ondan sonra gelen imamlar ise hakikati, tevili, felsefeyi ve bâtını temsil ederler. Bu batıl itikadlarıyla insanları kandırabilmek için Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in torunlarına iftira atarak birçok haber uydurmuşlardır. Mesela Cabir’in [6] rivayet ettiğine göre Ebu Cafer el-Bâkir (rahimehullah) şöyle demiş: “Kur’an’ı Allah’ın indirdiği gibi topladığını söyleyen yalan konuşmuştur. Çünkü Kur’an’ı Allah’ın indirdiği gibi toplamış ve hıfzetmiş olan sadece Ali bin Ebu Talib ve onun ardından imamlardır.” [7] Böylece bâtınilere göre varlığın dinî ve dünyevi hakikatleri ancak imamlardan veya onların işaret ettikleri şahıslardan alınır. İhdas ettikleri bu bid’atle bütün dini kendi beşeri safsatalarına teslim etmişlerdir. Lakin bu bâtıni tevillerini halka açmazlardı. Bilakis sadece kendi havasları (yani üstün sınıf, üstün ilim) arasında zikrederler ve kendilerine mahsus kitaplarda yazarlardı. Kendilerine katılan ve sırlarını açtıkları kişilerden bâtıni bilgileri gizlemeye ve kimseye açmamak üzere çok ağır yeminler alırlardı. Zındıklıklarının belli olmaması için Müslümanlara İslam şeriatına bağlı olduklarını izhar ederlerdi. Numan bin Hayyun Esâsu’t-Tevil adlı kitabında şöyle der: “Cennetin bâtınından söz ettiğimizde zannedilmesin ki bir ebedilik cennetini ve nimetler diyarını kabul etmiyoruz veya ateşin bâtınından söz ettiğimiz zaman ateşin ve azap diyarının olmadığını söylediğimiz zannedilmesin. Her ne zaman bir şeyin bâtıni tevilini yaptığımız zaman onun zahirini iptal ettiğimiz düşünülmesin. Bundan Allah’a sığınırız. Zira bâtın olmadan zahir olmaz. Ve her zahirin muhakkak bâtını vardır.” [8] Kadı Numan el-Mağribi olarak meşhur olan Fâtımî Devleti’nin kadısı ve İsmâiliyye fırkasına mensup olan Numan bin Hayyun’un zahiri kabul etmesinin sebebi, zahirin halka hitap etmesinden dolayıdır. Yani halkın hakikatlerden anlayabileceği ancak hitabın zahiridir. Bunun için Kur’an’ın zahirini inkâr etmediklerini iddia ederlerdi. Sadece kendilerinden olanlara gerçek yüzlerini gösterirlerdi. Esâsu’t-Tevil ve el-İdâh gibi kitapların muhakkiki olan muasır İsmailîlerden Ârif Tâmir şöyle diyor: “İsmailî öğretiler avamın ameli ibadeti, yani zahir ilmi yerine getirmelerini emrederdi. Lakin havasın ve davetçilerin arasında ilmî ibadeti, yani bâtıni ilmi, felsefeyi ve tevili neşrederdi.” [9] Bu konuda birçok haber de uydurmuşlardır. Mesela İbn-u Bêbeveyh’in rivayet ettiğine göre Abdullah bin Sinan şöyle demiş: “Ebu Abdullah’ın (es-Sâdık) yanına vardım ve “Sana feda olayım. Allah (azze ve celle)’nin “Sonra kirlerini gidersinler;” [10] kavlinin manası nedir?” Cafer es-Sâdık “Bıyıkları almak, tırnakları kesme ve buna benzeri” dedi. Ben “Sana feda olayım. Zerîh el-Muharibi bana senin “Sonra kirlerini gidersinler;” yani imama iltika (buluşma, kavuşma) manasındadır, dediğini söyledi” dedim. Bunun üzerine “Zerîh doğru söylemiştir, ben de doğru söyledim. Muhakkak ki Kur’an’ın zahiri var ve bâtını var. Zerîh’in kaldırabildiğini başka kim kaldırabilir ki?” [11] Bâtıni tevillere birkaç misal: El-Bakara Sûresi 2.ayet: ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ “Bu, o Kitaptır ki onda hiçbir şüphe yoktur. Muttakiler için bir hidayettir.” El-Ayyâşi kendi senediyle Cafer es-Sâdık’ın şöyle dediğini nakleder: “Bu, o Kitaptır ki onda hiçbir şüphe yoktur” Kitap, Ali’dir; onda hiçbir şüphe yoktur. “Muttakiler için bir hidayettir” Muttakiler, Şîamızdır.” El-A’râf Sûresi 33.ayet: إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ “Rabbim ancak favâhişi, ondan zahir (açık) olanı ve bâtın (gizli) olanı haram kıldı.” Muhammed bin Mansur şöyle dedi: “Salih bir kula bu ayeti sordum, dedi ki: Kur’an’da zahir vardır ve bâtın vardır. Kitapta haram kıldığı hepsi zahir olandandır. Bunların bâtını ise masiyet imamlarıdır. Kitapta helal kıldığı hepsi zahir olandandır. Bunların bâtını ise hak imamlardır.” [12] En-Nur Sûresi 35.ayet: اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لَا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُورٌ عَلَى نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ “Allah semavâtın ve yerin nurudur. Nurunun misali, içinde kandil bulunan bir kandil yuvasına benzer. O kandil de bir cam içindedir. O cam ise doğuya da batıya da nispeti olmayan mübarek bir zeytin ağacından tutuşturulan, inciyi andıran bir yıldız gibidir. O ağacın yağı, neredeyse kendisine ateş dokunmaksızın dahi aydınlık verecektir. Nur üstüne nurdur. Allah dilediği kimseyi nuruna hidayet eder. Allah insanlar için misaller getirir. Allah her şeyi bilendir.” Muhammed bin Yakub kendi senediyle Salih bin Sehl el-Hemdâni’den Cafer es-Sâdık’ın şöyle dediğini rivayet eder: ““Allah semavâtın ve yerin nurudur. Nurunun misali bir kandil yuvasına benzer” Fâtıma, “içinde kandil bulunan” Hasan, “o kandil de bir cam içindedir” Hüseyin, “o cam inciyi andıran bir yıldız gibidir” Fâtıma, o dünya kadınları arasında yıldızı andıran incidir. “Mübarek bir ağaçtan tutuşturulan” İbrahim (aleyhisselam), “doğudan ve batıdan olmayan zeytin” ne Yahudi ve ne de Hıristiyan, “o ağacın yağı neredeyse aydınlık verecek” ondan (Fâtıma’dan) neredeyse ilim infilak edecek “kendisine ateş dokunmaksızın. Nur üstüne nurdur” Fâtıma’dan sonra art arda gelecek olan imamlar “Allah dilediği kimseyi nuruna hidayet eder” Allah dilediğini imamlara hidayet eder.” [13] İmamlarının masumiyeti: Hevaperest insanlar kendi heva ve arzularına göre bir din inşa edip bu dinden nemalanabilmeleri için semavi nassların zahirini tahrif etmeleri gerekir. Ama bunu yapmaları mümkün değildir. Zira bu durumda gizlemeye çalıştıkları fesad herkese görünür olur. Bunun için bâtıni tevile sarıldılar. Böylece ilahi habere istedikleri gibi mana verdiler. Ancak bu noktada diğer bir müşküle zuhur etti. Lügate, akla, örfe ve şeriata muhalif olan bu tevilleri nasıl izah edecekler ve doğruluğunu nasıl iddia edebileceklerdi? İşte burada mutlak masum olan ve sözleri, mutlak doğru ve hüccet olan imamları devreye soktular. İşin kudsiyetini ve kabulünü sağlamak ve artırmak için de Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in âlini istismar ettiler ve halen de ediyorlar. Böylece makul olan her şeye muhalif olan tevillerini ispat etmek için “İmam Ali (aleyhisselam) böyle dedi” veya “Ebu Abdullah (aleyhisselam) şöyle dedi” dediler. İmamlara da mutlak ilmi ve masumiyeti nispet ettikleri için tevilleri sorgulanmaz oldu. Hatta muhalefeti masiyet, inkârını ise şirk ve küfür kabul ettiler. Ebu Cafer et-Tusi kendi senediyle Davud bin Kesir’den şöyle rivayet eder. Davud bin Kesir der ki: “Ebu Abdullah’a (Cafer es-Sâdık) şöyle dedim: ‘Allah (azze ve celle)’nin Kitabındaki namaz siz misiniz? Zekât siz misiniz? Hacc siz misiniz?’ Dedi ki: ‘Ey Davud, Allah (azze ve celle)’nin Kitabındaki namaz biziz. Zekât biziz. Oruç biziz. Hacc biziz. Şehru’l-Harâm biziz. Beledu’l-Harâm biziz. Allah’ın Kâbe’si biziz. Allah’ın kıblesi biziz. Allah’ın yüzü biziz. Allah-u Teâlâ şöyle buyuruyor: “Nereye dönerseniz Allah’ın yüzü oradadır” [14] Ayetler biziz. Beyyinâtlar biziz. Düşmanlarımız ise Allah’ın kitabındaki fahşadır. Münkerdir. Bağiydir. İçkidir. Kumardır. Dikili taşlardır. Fal oklarıdır. Sanemdir. Puttur. Cibttir. Tağuttur. Meytedir. Kandır. Domuz etidir. Ey Davud! Allah bizi yaratmıştır ve yaratılışımızı yüceltmiştir. Bizi üstün kılmıştır. Semavâtın ve yeryüzünün vekilleri, muhafızları ve haznedarları yapmıştır. Bize düşmanlar ve bize ters düşenler kılmıştır. Bizi kitabında en güzel ve O’na en sevimli olan isimlerle ima etmiştir. Bize ters düşenleri ve düşman olanları da kitabında O’nun ve muttaki kullarının en çok buğz ettikleri isimlerle ima etmiştir.’” [15] Bâtınilerin kitaplarında buna benzer birçok yalan rivayetler vardır. Bu rivayetten de kolaylıkla anlaşıldığı gibi, Bâtınilerin imanı ve dinin hepsi imamlardan, onları sevmekten ve onlar gibi imamcı olmayanlara karşı düşman olmaktan ibarettir. Sadece ilah olana mahsus olan mutlak masumiyeti imamları için kabul ederler. Böylece imamları ilahlaştırmışlardır. Miratu’l-Envâr ve Mişkâtu’l-Esrâr sahibi Ebu’l-Hasan el-Fetûni şöyle der: “Mütevatir derecesinde çok hadisler Kur’an ayetlerinin bâtını ve tevili, bilakis tenzili ve tefsiri (zahiri) pak seyitlerin üstün konumu hakkında ve hayırlı liderlerin beyan edilmesi için varid olduklarına delalet eder. Kastettiğim, seçilmiş Nebi ve âlinden saygın imamlardır. Bilakis ilahi kelamın sırlarını gören herkes için şu apaçık hak ve doğru olarak ortaya çıkar: Fazilet, nimetlendirme, methetme ve ikram etmekle alakalı ayetlerin ekseri bilakis hepsi onlar ve dostları (Şîaları) hakkında nazil olmuştur. Ve azarlayan, kötüleyen, tehdit eden ve korkutan kısımların çoğu bilakis tümü muhalifleri ve düşmanları hakkında varid olmuştur. Bilakis biraz sonra belli olacağı gibi münasip tahkik şunu gösteriyor ki Kur’an’ın tümü sadece onlara irşad etmek için, onları bildirmek ve onlar için var olan ilmi ve hükümleri beyan etmek için ve onlara itaat etmeyi emretmek için ve onlara muhalefet etmeyi terk etmeyi emretmek için indirilmiştir. Allah (azze ve celle) Kur’an’ın zahirinin çoğunu tevhide, nübüvvete ve risalete davet kıldığı gibi bâtınının tümünü de onların imamlığına ve veliliğine davet kılmıştır.” [16] Hicrî 10. asır Şîa âlimlerinden et-Tusteri “Masumiyet imamlık için şarttır ve manasının beyanı” başlığını attıktan sonra şöyle der: “İmam masumdur çünkü Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem)’in yerine geçer. Ve Nebi gibi dünya ve din işlerinde genel velayetin sahibidir. Onun yerini doldurur. Nasıl ki nübüvvet için masumiyet ittifaken şart ise, aynı bunun gibi velayet için de lüzumen şarttır. Bilcümle, Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem)’in masumiyetine delalet eden bütün deliller imamın da masumiyetine delalet eder.” [17] Ehl-i Sünnet Nebi (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) için dinin tebliğinde masum olduğunu kabul eder. Ama Bâtıniler imamlarının mutlak surette masum olduklarını kabul ederler. Mutlak masumiyet ise sadece ilah olan için sahihtir. Böylece imamlarını kendilerine ilah kılmışlardır. Muhammed er-Reyşehri’nin Mizânu’l-Hikme adlı kitabında aktardığına göre Ali (radiyallahu anhu) şöyle demiş: “İmamlığa müstahak olan imamın alâmetleri vardır. Bütün küçük ve büyük günahlardan masum olduğunun bilinmesi, yanlış fetva vermemesi, cevapta hata yapmaması, yanılmaması ve unutmaması, dünyalık hiçbir şeyle ilgilenmemesi bu alâmetlerdendir… Beşinci alâmet: Bütün günahlardan masum olmasıdır. Böylece masum olmayan imamlık yaptığı insanlardan ayrılır. Çünkü masum olmasa diğer insanların daldığı helak edici günahlara, şehvete ve lezzetlere dalmaktan emin olmazdı.” [18] Bâtınilerin kitapları bu ve buna benzer nice uydurma haberler ve Ali (radiyallahu anhu)’ya ve Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in torunlarına atılmış iftiralarla doludur. Bâtıniliği, şirk ve küfürlerini ve İslam ümmetine zararlarını anlatmak için kitaplar dolduracak sayfalar yazmak lazım gelir. Ama bunun yeri elbette burası değildir. Benim burada bu iki hususu (Bâtıni Tevil ve İmamların Masumiyeti) özetle ele aldıktan sonra dikkat çekmek istediğim mesele şudur: Bâtıni tevil, Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in ashabına öğrettiği bir şey değildir. Ashabın (radiyallahu anhum)’un talebeleri olan tabiine öğrettikleri bir şey değildir. Tabiinin de talebelerine öğrettikleri bir şey değildir. Hülasa İslam ulemasının talebelerine öğrettikleri bir şey değildir. Seleften ve haleften Ehl-i Sünnet ulemasını bâtıni tevilden müspet bahsettiklerini bulamazsın. Hatta “her zahirin bâtını vardır ve her tenzilin tevili vardır ve zahir bir şeyin kabuğu gibidir ve bâtın onun içi ve özüdür” sözünü Bâtıniliğin ölçüsü olarak kabul etmişlerdir ve böyle söyleyen herkesi bâtıni olarak kötülemişlerdir. Bâtıni tevilin İslam’dan, Kur’an’dan ve Sünnetten hiçbir nasibinin olmadığını iman sahibi olan herkes kolaylıkla görebiliyor. Bununla beraber aynı bâtıni tevil ve imamların masumiyet itikadı tasavvufi taifelerde de vardır. Tasavvuf sadece isimleri değiştirmiştir. Bâtın ve zahir değil, şeriat ve hakikat demiştir. Masumiyeti imamlar için değil, evliya için iddia etmiştir. Şu hâlde tasavvufun İslam Dininden olduğunu iddia etmek nasıl mümkündür? Evet! Bâtıni tevil ve imamların masumiyeti İslam’da vardır diyen kişi tasavvufu da İslam’dan görecektir. Ancak bu batıldır. Ne naklen ve ne de aklen sahih değildir. Tasavvufta Bâtıni Tevil: Yukarıda geçtiği gibi Bâtıniler dini zahir ve bâtın olarak taksim etmişlerdir. Aynı taksimatı tasavvufçular da yapmışlardır. Sofilerin önemli müfessirlerinden İbnu Acibe, "Futuhâtu’l-İlahiyye" adlı kitabında şöyle der: “Şeriatın zahiri zahir ilimdir. O, nakledilmiş olan ilimdir. Bâtın ilim ise hibe edilmiş olan ilimdir. Veya şöyle diyebiliriz: Zahir ilim, hikmet ilmidir. Bâtın ilim, kudret ilmidir. Veya şöyle diyebiliriz: Zahir ilim, beşeri ilimdir. Bâtın ilim, ruhani ilimdir. Veya şöyle diyebiliriz: Zahir ilim, ibadet ilmidir. Bâtın ilim, rububiyet ilmidir. İlki, kâğıt(tan alınan) ilimdir. İkincisi, zevk ilmidir. Rububiyet ilmi, fena ve beka ilmidir, sarhoşluk ve ayıklıktır, birleşmedir ve birleşmenin birleşmesidir. Bu ilmin ibareyle edası olmaz. Fakat rumuzlarla işaret edilir. Çünkü ilmî değildir, zevkîdir. Şöyle denilse: “Tarikat ilmi kalbe taalluk eder ve bâtınidir. Şu hâlde nasıl bâtın ilimden olmaz?” derim ki: İbare açıklar ve ortaya çıkarır. Bu ilmin ibareyle edası olmuş olsaydı o zaman zahir ilimden olurdu. Bu, zahir ehlinin tasavvufudur. Ama bâtın ehlinin tasavvufu ibareyle idrak edilmez. Daha evvel şeyhin şu sözü geçmişti: Sakın onu elde etmeye kalkışma Defterden veya şiirden veya ercûzeden [19] Muhakkikler yanında bâtın ilmi işte budur. Şeyh Abdulvâris şöyle demiştir: “İlimler üçtür: Zahir, bâtın ve bâtının bâtını. Aynı; insanın zahiri, bâtını ve bâtının bâtını olduğu gibi.” Böylece şeriat ilmini zahir, tarikat ilmini bâtın ve hakikat ilmini bâtının bâtını olarak tarif etmiştir. Bu taksimat güzeldir. Ama cumhur iki kısımda (zahir ve bâtın) toplamışlardır.” [20] İbn-u Acibe’nin sözü burada bitiyor. Ve tasavvufun önemli kitaplarından olan "Kitabu’l-Luma’" sahibi es-Serrâc et-Tusi şöyle diyor: “Zahir bâtına muhtaçtır ve bâtın zahire muhtaçtır. Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: “Hâlbuki bunu Rasûlü’ne veya içlerinden emir sahibi olanlara döndürmüş olsalardı, içlerinde istinbat yapanlar onun ne olduğunu elbette bilirlerdi.” [21] İstinbat (hüküm çıkarma) edilen ilim bâtın ilimdir. O da tasavvuf ehlinin ilmidir. Çünkü onların Kur’an’dan ve hadisten istinbat ettikleri vardır. İlim, zahir ve bâtındır. Kur’an, zahir ve bâtındır. Hadis, zahir ve bâtındır. İslam, zahir ve bâtındır.” [22] Görebildiğin gibi Bâtınilerin zahir bâtın akidesinin aynısı tasavvufta da vardır. Ancak tasavvufun doğrudan Bâtınilikle ilişkilendirilmemesi için zahir yerine şeriat ve bâtın yerine hakikat tabirlerini kullanmışlardır. Ahmed el-Gümüşhanevi şöyle diyor: “Şeriat, Allah’a ibadet etmendir. Hakikat, O’nu hakikaten müşahede etmendir. Şeriat, emrettiklerini yerine getirmektir. Hakikat, hükmettiğini, takdir ettiğini, gizlediğini ve izhar ettiğini müşahede etmektir. Şunu bil ki zahir ehli şeriat ehlidir ve bâtın ehli hakikat ehlidir. Biri diğerini ilzam eder çünkü Hak Teâlâ’ya giden yolun zahiri var ve bâtını var. Zahir olan şeriattır ve bâtın olan hakikattir.” [23] Ve Ebu Talib el-Mekki şöyle diyor: “Zahirin âlimleri dünyanın ve mülkün süsüdür. Bâtının âlimleri semanın ve melekûtun süsüdür. Zahirin âlimleri haber ve dil ehlidir. Bâtınin âlimleri kalp ve müşahede erbabıdır… Bazı arifler şöyle demiştir: Zahir ilim, hükümdür ve bâtın ilim, hâkimdir. Hüküm, hâkim gelip onda hükmedinceye kadar durdurulmuştur.” [24] Tasavvufta Evliyanın Masumiyeti: Bâtıni Şîa fırkaları imamlarını masum kabul ettikleri gibi tasavvuf ehli de evliyasını masum kabul eder. Hatta Şîa’da imamlar neyse tasavvufta evliyalar odur desek yanlış olmaz. Evliyanın masumiyetini ilk dillendirenlerin en meşhuru Ebu’l-Kasım el-Kuşeyri’dir. O şöyle der: “Evliyanın en büyük kerameti, daima itaate muvaffak olmaları ve masiyetten ve muhalefetten masum olmalarıdır.” Ve şöyle der: “Veli, isyan etme kudretiyle yaratılmamıştır. Bilakis itaat üzere daim olmaya muvaffak kılınmıştır.” [25] Ebu Bekr el-Vâsiti evliyayı üçe taksim ederek şöyle der: “Bir tabakaya Allah hidayet nurunu ihsan etmiştir. Bunlar küfür, şirk ve nifaktan masumdur. Bir tabakaya Allah inayet nurunu ihsan etmiştir. Bunlar büyük ve küçük günahlardan masumdur. Bir tabakaya Allah kifayet nurunu ihsan etmiştir. Bunlar fasid düşüncelerden ve gaflet ehlinin davranışlarından masumdur.” [26] Ancak zahir ve bâtın taksimatında olduğu gibi bu hususta da inhirafları belli olmasın diye evliyalar masumdur demezler, muhafaza altındadırlar, derler. Bu, kendilerinin de ifade ettikleri gibi sadece aynı manayı ifade eden iki ayrı lafızdır. İman ettikleri ise, velilerin masum olmalarıdır. Abdulvehhab eş-Şarani şöyle der: “Bil ki Hak Teâlâ kutba ki o bâtın sultandır ancak ehliyet gözüyle nazar eder. Şayet zahir sultana bu gözle nazar etse hiçbir imam asla masiyet işlemez. Buna “Kime istemediği hâlde emirlik verilirse ona Allah onu koruyan bir melek vekil kılar” hadisi işaret eder. İşte bu masumluğun anlamıdır. Lakin edebe uygun olan, o (veli) muhafaza altındadır demektir, masumdur demek değil.” [27] Evliyayı masum kılarak ondan gelen her şeyin tasdik edilmesini ve iman edilmesini sağlamışlardır. Ayrıca bunun neticesi olarak ona mutlak itaati gerekli görmüşlerdir ve evliyanın tasarruflarının tümünü, şeriata muhalif olsa dahi itaatten kılmışlardır. Veliyi sorgulamak, onun söylediği veya yaptığı bir şey hakkında şüphe etmek doğrudan imanı bozan nakızdır. Böylece dinlerini birbirilerini destekleyen, besleyen ve ilzam eden bu iki esas üzerine inşa etmişlerdir: “Bâtıni Tevil ve Evliyanın Masumiyeti.” Bütün Bâtıni fırka ve taifeler bu iki kaynaktan beslenirler. Zira ikisi olmadan nakle ve akla muhalif olan sözlerinin doğruluğunu asla iddia edemezler. Elbette tasavvufta dile getirilmesi gereken çok daha fazla sapmalar var. Lakin hepsi bir şekilde bu iki sapık esasa bina ediyor. Bu yazı bundan fazlasını zikretmeye de münasip olmadığı için bu kadarıyla yetinmek istiyorum ve şunu açık ifade ederek birinci konuyu noktalamak istiyorum: Tasavvuf Bâtıni bir disiplindir. Allah (celle ve âlâ)’nın Rasûlü Muhammed (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’e indirdiği ve ondan bize sahabe (radiyallahu anhum)’dan aktarılmış olan İslam ile uzaktan yakından alakası yoktur. İki: Tasavvufun Şiilikle İlişkisi Dikkat eden görmüştür ki birinci bahiste getirdiğim nakillerin hepsini Şii kaynaklarından yaptım. Bunun sebebi daha evvel de dediğim gibi, bütün eski Bâtıni fırkaların Şii olmasıdır. Bütün muhtelif Bâtıni fırkalar ve taifeler eskiden bugüne kadar hep Ehl-i Beyt sevgisini ve bağlılığını kullanarak zındıklıklarını gizlemeye çalışmışlardır ve hevai imanlarını ve ibadetlerini istedikleri gibi şekillendirebilmeleri mümkün olacak bir teşri kaynağı bulmuşlardır. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in kızları ve torunları gibi Müslümanlar için son derece hassas olan bir mevzuyu tahrif ederek ve kullanarak İslam ümmetini ifsad etmeye ve fitnelere düşürmeye münasip bir yol bulmuşlardır. Tasavvufun Şîa ile buluştuğu ve birleştiği birçok husus vardır. Tarihi olarak, siyasi olarak ve dinlerini tesis eden itikadî ve usulî esaslar olarak birbirilerine benzedikleri, kolladıkları ve destekledikleri birçok mevzu vardır. Ama bu yazının hacmi sınırlı olduğu için ve önemli bulduğum bir sonraki konuya yer açabilmek için bu konuyla alakalı sadece birkaç başlık vermekle iktifa etmek istiyorum. Tasavvuf ile Şiiliğin tarihi ortaktır. Fars diyarı ve Farisiler Şiiliğe beşik oldukları gibi tasavvufa da beşik olmuşlardır. El-Bestami, el-Hallac, Maruf el-Belhi, Yahya bin Muaz er-Razi gibi Tasavvuf büyüklerin hepsi Farisidir. Sufi lakabını ilk kimin aldığı hususunda ihtilaf vardır. Kimisine göre Şîa’nın ilklerinden sayılan Ebu Hâşim el-Kufi’dir (vefatı h.150). Bazı tarihçilere göre ilk sufi olarak adlandırılan Kufe’de tesis edilmiş Şii bir taifenin imamı olan Abdulkerim’dir. (vefatı h.210). Bazılarına göre sufi ismini ilk alan Cafer es-Sâdık (rahimehullah)’ın talebesi olan Cabir bin Hayyan’dır (vefatı h.200). Kaynakları birdir. Şii fırkalar ve tasavvufi fırkalar dinî öğretilerini aynı kaynaklardan almışlardır. Bunlar o zaman Fars diyarına hâkim olan Ganûsilik, Platon (Eflatun) felsefesi, Yahudilik, Hristiyanlık, birinci konuda izah etmeye çalıştığım batıl, zahir ve bâtın anlayışı dâhilinde Kur’an ve Sünnet ve masum imamlar, veliler. Ganûsilik, maddi âlemi terk edip kendini ruhani âleme hasretmeyi ve zühde, dünya fakirliğine ve hayır amellerine dayalı belirli yöntemlerle ilahi gücün insanda tecelli edeceğini, hulûl ve ittihad edeceğini öğreten kadim bir felsefedir. Bu felsefe hicrî ikinci asırda İslam âleminde Yunancadan tercüme faaliyetleri başlayınca Platon (Eflatun) felsefesi ve Aristo mantığıyla buluştu. Yahudilerden bâtıni tevili, Hristiyanlardan dünya uzletini aldılar. Dinî önderlerin masumiyeti. Şîa’nın bütün fırkalarında imamlar masum kabul edildiği gibi tasavvufun bütün fırkalarında da evliya masum kabul edilir. Ölülere ve kabirlere karşı aşırı tazim ve kabirlerin kudsiyeti. Şiilikte ve tasavvufta türbeler meşhurdur. İki fırka da kabirden ve ehlinden medet beklemeyi, istiğase yapmayı, teberrük ve tevessül yapmayı din edinmiştir. Dinî hakikatin beyanında dayandıkları deliller. İki fırka da rüya, keşif, zuhurat, tecelliyat, ilham, manevi zevk hâli ve benzeri durumları şer’an muteber delillerden kabul ederler. Vahdet-i Vücud, Hulûl ve İttihad akidesi. İbnu Haldun (rahimehullah) Mukaddime’sinde şöyle der: “Sonra müteahhir sufiler keşif ve hissiyat ardında olanlar hakkında konuşmaya başladılar. Çoğunda mutlak surette hulûl ve vahdet-i vücud akidesi kendisini gösterdi. Böylece İmamiyye’nin ve Rafızilerin ilahın imamlara hulûl ettiğini ve imamların ilah oldukları sözlerine katılmış oldular.” [28] Hidayet imamlığını Ali (radiyallahu anhu)’da hasretmek. İki fırka da imamlığı sadece Ali (radiyallahu anhu)’da görür. Şiilikte hakiki imamlık Ali (radiyallahu anhu)’dadır. Bütün tasavvuf şeyhlerinin ve tarikatlarının senetleri de Ali (radiyallahu anhu)’ya kadar gider. İmamlara ve evliyaya sadece ilah olana mahsus olan sıfatların verilmesi. İki fırka da sadece Allah (subhanehu ve teâlâ)’ya mahsus olan zatî ve fiilî sıfatları dinî önderlerine atfediyorlar. Şer’î yükümlülüğün (teklifin) imam veya veliden düşmesi. Ehl-i Beyt sevgisi ve Emevi düşmanlığı Elbette bundan başka ortaklıklar var ve her bir konunun çok ayrıntısı var ama bundan fazlasına yer ve zaman müsaade etmiyor. Üç: Türkler Tasavvuf ile Nasıl Tanıştı ve Etkisi Ne Oldu? Tasavvufun Türklere etkisi Türklerin İslam’a girmesiyle başlamıştır. Zira İslam’a yeni girmiş Türklerin ilk hocaları Farisi (İranlı) Müslümanlar olmuştur. Türklerle Arap Müslümanların ilk siyasi temasları Ömer (radiyallahu anhu)’nun hilafeti dönemine kadar gitse de Türklerin arasında İslam’ın yayılması ancak Velid bin Abdulmelik döneminde İslam ordusunun Kuteybe bin Müslim’in komutanlığı altında hicrî 86’dan sonra Ceyhun’u geçip Maveraünnehir bölgesinde (Türkler ülkesi) gerçekleşen fetihlerle başlamıştır. Ceyhun’un diğer tarafında Farslı (İranlı) Müslümanlar vardı. Fars toprakları Ömer (radiyallahu anhu) döneminde fethedilmişti. O zamandan beri Ceyhun’un diğer kıyısı olan Horasan bölgesi İslam hâkimiyeti altındaydı. İslam ordusu Horasan fethinden sonra Ceyhun’u geçip Maveraünnehir’i hâkimiyeti altına almak için birçok sefer düzenlemiştir ancak kalıcı fetih Kuteybe bin Müslim’in ordusuyla gerçekleşmiştir. Dolayısıyla Türkler arasında İslam takriben hicrî 90’lardan sonra yayılmaya başladı. Maveraünnehir bölgesinin tamamıyla İslam’la kurtulması ise ancak hicrî 3.asırda gerçekleşti. Ve Türk kavimleri arasında İslam Dini ancak hicrî 4.asırdan sonra yerleşti. Bütün bu süreçte ilk derecede İslam’ı aldıkları ve öğrendikleri kendilerine en yakın olan komşuları Farslı (İranlı) Müslümanlar olmuştur. Türk tarihini araştırmış olan en önemli isimlerden biri olan Fuat Köprülü bu süreci şöyle anlatır: “Ömer bin Abdülaziz’in ‘Mühtedilerden haraç almamak, her tarafta kervansaraylar ve hastahaneler vücude getirmek, adil bir idare kurmak’ fikri layıkıyla tik edilseydi, Maveraünnehir pek çabuk Müslümanlaştırılacaktı; lakin Emevilerin zalim ve menfaatperest siyaseti buna mani oldu ve Türkler’le uzun müddet harp devam etti. Çinliler, bu sırada teslim olan Taşkent hükümdarını haksız yere öldürdüler, oğlu Müslümanlara sığındı ve yardım istedi. Çinliler, Fergâna Ahşidi’nin yardımı ile kuvvetli bir ordu gönderdilerse de Ebu Müslim'in -Karlukların isyanı sebebiyle- yolladığı Ziyâd bin Sâlih kumandasındaki ordu onu tamamıyla mağlup etti. Artık bu muharebe Maveraünnehir’in mukadderatını kat’i surette belli etmişti: Maveraünnehir bundan böyle kat’i olarak İslamlaşacak, İslam medeniyeti dairesine girecekti. Hakikaten de öyle oldu (H. 133 - M. 750-51). Abbasiler zamanında Türkler Maveraünnehir’de bazı ufak tefek hareketlerde bulunmakla beraber büyük bir hareket yapamadılar. Emeviler devrinde olduğu gibi, Arapların karşısında kuvvetli Türk kitleleri yoktu. Çinlilerin yenilmesinden ve Türgiş Devleti’nin yıkılmasından sonra iki Türk zümresi meydana gelmişti: Yedi-su vilâyetinin bütününü ve Seyhun’un doğusunu Karluklar zapt ederek M.S. 766’da Türgişlerin merkezini de elde etmiştiler. Seyhun’un aşağı tarafını ise Oğuzlar elde ettiler ki bunlar Sou-lou’un vefatından sonra öteye beriye dağılmış olan Batı Türkleri idi… Maveraünnehir’in tamamiyle Müslüman olması Samanîler zamanındadır. El-Mu’tasım zamanında Maveraünnehir halkı artık umumiyetle Müslüman olmuşlar, hatta çöldeki kâfirlere karşı gazalarda bulunuyorlardı. Şaş (Taşkend) ahâlisi evvelce İslamiyet’i kabul ettikleri gibi, Seyhun’un kuzeyindeki İspîcab ahâlisi de ilk Samanî hükümdarı İsmail bin Ahmed’in amcası Nuh bin Esed tarafından şehir ele geçirildikten (M. 838) sonra, az zamanda ihtida etmişlerdi. Daha Halife El-Me’mun, sefirler vasıtasıyla yerli büyük ailelere mensup adamları hilafet merkezine celbediyor, büyük hediyeler ve mükâfatlarla onları ihtidaya mecbur bırakıyordu. Bu akla yakın İslamlaştırma siyasetine El-Mu’tasım zamanında daha kuvvetle uyuldu. Soğd, Fergâna, Usrûşana, Şaş havâlisinden yetişen Türkler derhal halifenin hassa ordusuna alınıyordu. Türk-hassa askeri için Samarrâ şehrini vücûde getiren El-Mu’tasım’dan sonra Irak’taki Türklerin sayısı ve nüfuzu gittikçe arttığı gibi bu hâl, Türkistan’ın süratle İslamlaşmasına sebebiyet verdi. Hicrî 350 senesinde Şaş ve Fârâb arasında tahkim edilmiş sınırın beri tarafındaki arazide Müslümanların hâkimiyetini tanımaksızın yaşayan -Karluklar, Oğuzlar ve Batı Türkleri kalıntılarından- 200000 çadır halkı İslamiyet’i kabul ettikleri gibi, Kâşgar ve Balasagun havalisinde İslamiyet 4.asırdan itibaren layıkıyla yerleşmeye başlamıştı. Herhalde, hicrî 5.asır esnasında Türk âleminin en geniş bir sahasını tamamıyla İslam medeniyeti tesiri altında ve İslamlaşmış görüyoruz.” [29] Tasavvufun Türkler üzerindeki etkisini olduğu gibi görebilme açısından şu husus çok önemlidir: Türklerin İslamlaşma sürecinde Arap Müslümanlardan çok Farslı (İranlı) Müslümanlar etkili olmuştur. Bunun için dinî örfümüz ve dinî tabirlerimiz Araplardan çok Farslılara (İranlılara) benzer. Bu husus elbette dinî hayatın birçok alanında tesirlerini bırakmıştır. Ama konumuz tasavvuftur. Ve yukarıda söylediğim gibi tasavvufun beşiği Fars ve Fars ehli olmuştur. Dolayısıyla Türk halklarının İslam’a girerken tasavvufî esaslara haiz olan bir İslam’a girdiklerinde hiç şüphe yoktur. Bu konuda Fuat Köprülü şöyle der: “Eski İran ananelerini göğsünde saklayan Horasan, İslamiyet’ten sonra tasavvuf cereyanının başlıca merkezlerinden biri ve belki birincisi mahiyetinde idi. Bu yüzden Maveraünnehir İslamlaştıktan sonra bu cereyanın, İslamiyet’in evvelce takip ettiği yollardan Türkistan’a gireceği pek tabii bir hadise idi. Hakikaten öyle oldu. Herat, Nişâbur, Merv 3.asırda mutasavvıflarla nasıl dolmaya başladıysa, 4.asırda Buhara’da, Fergâna’da da şeyhlere tesadüf edilmeye başlandı. Hatta Fergâna’da Türkler kendi şeyhlerine Bab yani Baba namını veriyorlardı. Horasan’a herhangi bir münasebetle gidip gelen Türkler arasından da mutasavvıflar yetişiyordu; Meşhur sufî Ebu Said Ebu’l-Hayr’ın pek ziyade hürmet ettiği Muhammed Maşûk Tûsî ile Emîr Ali Ebu Halis Türk idiler. İşte bu gibi muhtelif âmiller tesiriyle, Türkler arasında tasavvuf cereyanı yavaş yavaş kuvvetleniyor, Buhara, Semerkand gibi büyük İslam merkezlerinden içerilere yayılıyor, din aşkı ile mücehhez birçok dervişler tarafından göçebe Türkler arasına yeni akideler götürülüyordu.” [30] Türklerin üstünde tasavvufun etkisini bir o kadar daha artıran başka bir etken daha vardır. O da Türk kavimlerinin takriben hepsinin Şamanist olmalarıdır. Türk Şamanizm’deki bütün batıl inançlara ve davranışlara tasavvuf beşik olmuştur ve İslam kılıfına sokulmaya yardımcı olmuştur. Türklerin Şamanizm’den kalıntı dinlerini İslam kılıfına sokarken Şîa’nın dilini kullanması da ancak tasavvufun etkisinden dolayıdır. Zira daha önce dediğim gibi tasavvuf Şiiliğin tesis ettiği bir dinden başka bir şey değildir. Türk tarihi ve özellikle kadim Türk dinleri tarihiyle alakalı araştırmalarıyla meşhur olan Abdulkadir İnan “Müslüman Türklerde Şamanizm Kalıntıları” adlı makalesinde şöyle der: “Dikkate değer ki yaptıkları, şamanlıktan başka bir şey olmayan Doğu Türkistan bakıcıları (yerli tabire göre “oyun”ları) kendilerinin pirleri olarak Hazreti Fâtıma’yı tanırlar. Güya Hazreti Fâtıma’ya bu sanatı Cebrail öğretmiş imiş. Resmen Müslüman olan bu şamanlar, başka sanat erbabı gibi, kendilerine mahsus lonca teşkil etmişler ve bunun tüzüğü olarak bir risale de yazmışlardır. Bu risaleye “Risale-i Perihan” yahut “Peri Hanlık Risalesi” adını vermişlerdir. Bu isim, eski Budizm’deki “Burhan” (Buda) adının kitabe uydurulmasından başka bir şey değildir: “Purhan”ı “peri okuyan” (Perihan) şekline sokmuşlar, güya böylece İslami bir şekil vermişlerdir.” [31] Ve şöyle der: “Salur Kazanhan’ın oğlu Uruz ağaca şöyle hitap ediyor: Ağaç ağaç desem arlanma ağaç Mekke, Medine’nin kapısı ağaç Musa Kelimin asası ağaç Büyük büyük suların köprüsü ağaç Kara kara denizlerin gemisi ağaç Şahı Merdan Ali’nin eğeri ağaç Eğer erdir, avrattır korkusu ağaç Beni sana asarlarsa kaldırma ağaç Ağaca hitaben söylenen bu sözlerden Musa Kelim, Şahı Merdan Ali gibi sözler çıkarılırsa Altaylı Şamanistlerin mukaddes ağaçları için söyledikleri ilahilerinden farkı yoktur.” [32] Ve şöyle der: “Salur Kazan suya hitaben şöyle diyor: Çığınım çığınım kayalardan akan su Ağaç gemileri oynatan su Hasan’la Hüseyin’in hasreti su Bağ ve bostanın ziyneti su Ayşe ile Fâtıma’nın nikâhı su Kara başım kurban olsun suyum sana! Bu da Altaylıların ırmak ve göl ruhlarına (yere-suya) söyledikleri ilahilerden farksızdır.” [33] Ve şöyle der: “Kazak-Kırgızların halk edebiyatı Şamanizm tetkiki için en önemli kaynak teşkil eder. Hatta dinî menkıbe ve hikâyelerde bile Şamanizm unsurları doludur. Hazreti Ali’nin kâfirlerle savaşlarını, Hasan ve Hüseyin’in şehadetlerini anlatan manzum hikâye ve menkıbelerde İslam kahramanları tıpkı Kazak-Kırgız gibi inanırlar ve düşünürler. Bunların da yardımcı ruhları vardır. Matem yaptıklarında tıpkı Kazak-Kırgızlar gibi tören yaparlar. Mesela Kerbela faciasını tasvir eden manzum bir hikâyede Hüseyin için ruhların yaptıkları matem şöyle tasvir ediliyor: Üçüncü kat gök üstünden Yakasını parçalayıp İsa geldi İnleyip yaka yırtıp feryat edip İbrahim’le İsmail dâhi geldi Kazak-Kırgızların tasvirine göre matem alâmeti olarak Peygamberler de yakalarını yırtarlar, bağıra çağıra ağlarlardı. XIX. Yüzyıl başlarından beri Kazaklar arasında Hazreti Ali ve Kerbela faciasına ait efsanevi hikâyeler yayılmıştır. Bu hikâyelerde hazreti Ali de eski Türk masallarındaki kahramanlar gibi yedi gün uyur, düşmanla yedi gün yedi gece güreş yapar. Bazen kadın düşmanla güreş yapar, onu mağlup ettikten sonra evlenir. Kazak halk şairleri eski devirlerden kalma destanların kahramanların yerine Hamza, Ali, Hüseyin gibi İslam kahramanlarını koyarak eski milli destanlarının bir kısmını İslam büyüklerinin menkıbeleri şekline sokmuşlardır. Bu hikâyeler eski Şamanizm kalıntılarına İslami renk vermekle beraber resmî Müslümanlığın Altayların içerisine kadar kök salmasında da yardım etmiştir. Bu hikâyelerin mevzuları şüphesizdir ki İran folklorundan alınmış fakat Sünni Kazakların hoşuna gidecek bir şekilde işlenmiştir.” [34] Evet! Türkler İslam’ı kabul ettiklerinden bugüne kadar tasavvuf esaslı bir din anlayışını benimsemişlerdir, bunu yaşamışlardır, muhafaza etmişlerdir ve yaymışlardır. Karahanlılar’dan tutun da kendini İslam’a nispet eden son Türk Devleti Osmanlı’ya kadar bütün Türk Devletleri tasavvufu kabul etmişlerdir, halkın arasında güçlenmesini ve yayılmasını desteklemişlerdir. Türklerin arasına tasavvufu taşıyan şüphesiz en önemli şahsiyetlerden biri olan Ahmed Yesevi, Karahanlılar zamanında (h.225-608) yaşamıştır. Bu kişi Türklerin tasavvuf tarihi açısından şüphesiz en önemli kişilerden birisidir. Zira göçebe Türklerin İslam’a girmelerine büyük etkisi vardır. Ve sonra Anadolu topraklarına İslam’ı götürmüş olanlar da Yesevi Sufilerdi. Sonra Büyük Selçuklu dönemi (h.428-551) mutasavvıfların yetiştiği ve tarikatlarının esaslarını oluşturdukları zamandır. Anadolu Selçuklular dönemi (h.467-707) ise muhtelif tarikatların büyüdükleri ve Anadolu’ya kök saldıkları zamandır. Osmanlı dönemi (h.698-1340) ise bu iki devletin tasavvuf mirasının varisi, en büyük hamisi ve davetçisidir. Hicrî 3. asırdan hicrî 14. asra kadar ve bugün hâlâ Türkleri işleyen tasavvufun elbette Türkiyeli Müslümanlar üzerinde birçok etkisi var. Zamanımızda Türkiye’de âmil olan tarikatları ve etkilerini zikretmek için en azından bir bu kadar daha yazmak lazımdır. Ama ben burada güncel bağlam dâhilinde önemli bulduğum için sadece bir hususa değinmek istiyorum. Tasavvuf Türkiyeli Müslümanları Bâtıni ve İbâhi (her şeyi mubah sayan) bir topluluğa dönüştürdü. Zahiri söz ve amellerin bir değerinin kalmadığı bilakis kişinin bâtıni hâli dini için ve kıymeti için kıstas olan bir topluluk meydana geldi. Tasavvuf, insanları izhar ettikleri kavli ve amelî gerçeklere göre değil, iddia ettikleri hayallere göre değerlendiren bir topluluk yetiştirdi. Tasavvuf halka, hocalarda ve idarecilerde “bir hikmeti vardır” anlayışında bir masumiyet kabul ettirdi. Yaptıkları apaçık İslam’a muhalif olmasına rağmen “İslam’a hizmet ediyorlar” anlayışını kabul ettirdi. Bu bağlamda doğrudan tasavvufla ilişkilendirilmeyen ama esaslarında bâtıni felsefeyi bilerek veya bilmeyerek özümsemiş üç fırkayı örnek vermek isterim. Bu fırkaların görüş önderlerinin sapıklıkları esasta Bâtıniliğe dayandığı gibi bu sapık fırkaları doğrulayan ve tabi olanlar da nefislerinde Bâtıniliğin etkisiyle tabi olanlardır. Bir: Fethullah Gülen Cemaati. Özellikle son darbe girişimi sonrası bu cemaatin ne kadar sapık olduğu herkesçe görülür oldu. Namaz ve tesettür gibi İslam dininde kat’i olan ibadetleri terk ettirmesinden tut, Kur’an ve meleklerle alay etmek veya Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’i küçük düşürmek gibi icma edilmiş açık küfürlere kadar birçok İslam’a muhalif söz ve davranışları olan Fethullah Gülen ve Cemaati nasıl bu kadar kabul görebildi? “Arkadaşlarıma çok söylemişimdir, yani Cebrail (aleyhisselam)’ı çok severim âşık gibi, burnumun kemikleri sızlar, hiç görmediğim tanımadığım bir melek bu. Bu bir parti kursa ben ona diyeceğim ki; sen bir parti kurdun ama müsaadenle ben seni desteklemeyeceğim yani” [35] Veya “Yani Efendimiz bana gelse dese ki; bakın benim Efendimize sonsuz saygım var yani, Hilye-i Şerif’in bir tek muyu mübareki için ruhumu feda ederim. Ama bana açıktan açığa gelse, uyku-muyku değil yani, şurada dese ki; “Fethullah, bu iş tamam artık, sen ve bazı arkadaşların gidin, mağaralarda bundan sonra inziva yapın” dese bana, açıktan açığa dese, aynı şemailini görsem ben, şemailde olduğu gibi, diyeceğim ki biliniz; “Ya Rasûlullah, sana saygım sonsuz. Allah beni senden ayırmasın. Fakat müsaade buyurursan ben sen vefat etmeden evvel o dediğin şeyleri vefatından sonra dediğin şeylere tercih edeceğim ben” [36] Veya “Dünya kadar onun hafızı yetişir, her gün sabah okurlar. Ama bu bizim içimize ne anlatıyor? Ne zaman kitaptan kurtulacağız? Ne zaman? Ne zaman artık içimizin söylediği şeyleri dinleyeceğiz? Kitap bir rehberdir. Hep körler gibi birine arkadan takılarak gidilmez ki” [37] Apaçık küfür olan bu sözleri sarf eden bir insanı hazırda olanlar niye inkâr etmediler ve itiraz etmediler? Tabileri bu kişiyi nasıl Müslüman kabul edebildiler? Çünkü Bâtıniler! Onlara göre biz zavallı cahiller bu adamın sözlerini ve ardında yatan büyük sırları anlayamıyoruz. Küfür zannederek inkâr ediyoruz. Ama kendileri efendilerinin masum olduğunu bildikleri için bu sözlerin sırlarını göremez olsalar bile kabul ediyorlar. Ağzından çıkan her sözü, zahiren küfür olsa dahi sorgulamadan tasdik ediyorlar ve din ediniyorlar. Bu sapıkları bu hâle getiren tasavvuftur. Tasavvufun müridlerinin iliklerine kadar işlediği Bâtıniliktir. İki: AKP Hareketi. Gülenciler kadar olmasalar da Erdoğan ve din kardeşleri de bâtıni tevillere dayandırarak şeriata muhalif davranmayı kendilerine mubah kabul ediyorlar. Ameli zahiriyle değil bilakis bâtıni yönüyle yargılıyorlar. Apaçık küfürler işlenilmesine rağmen yapılanları batıl olarak reddetmekten engelleyen yine Bâtıni zihniyettir. Söylenilen sözler ve yapılan ameller değil, gizlenilen ve AKP davetçilerinin kendi aralarında fısıldaştıkları şeyleri hüküm için muteber kabul ediyorlar. Bunun için Erdoğan “Birbirimizi aldatmayalım. Biz gerekiyorsa şu mücadeleyi verirken… Eğer benim emir komuta merkezim bana papaz elbisesi giyeceksin diyorsa papaz elbisesini giyer bu şekilde gider görevimi yaparım. Niye? Çünkü bizim mücadele sıradan bir mücadele değil de onun için” [38] dediği zaman bu sözü duyanlar itiraz etmediler. Çünkü bu küfür sözlerinin ardında gizlenmiş hakkın var olduğuna itikad ediyorlar. Üç: Kur’ancılar. Bunlar sadece Kur’an ile yetinip ayetleri saf hevalarına dayanan tevillerle yorumlayan muasır Bâtınilerdir. Bunların arasında en sefillerinden biri Edip Yüksel adındaki zındıktır. Bu taifenin nassın zahirine ve Arap dil kurallarına aykırı yaptıkları tevillerine kendileri gibi sapık olanların yanında kabulünü sağlayan din edindikleri Bâtıni felsefedir. Her fırsatta kendisinin mürted olduğunu dile getiren bu serseri alışılagelmiş tasavvufi bâtınilerin zıddı yönünde muasır akılcı Bâtıniler için güzel bir örnektir. 19 safsatası ve kendi kıt aklıyla ayet-i kerimelerden yaptığı bâtıni çıkarımlarla peygamberin kendisi olduğu yeni bir din tebliğ etmek istiyor. Velhasıl, tasavvufun tarikat ehline ve muhiplerine doğrudan çok zararları olmuştur ve oluyor. Her zarardan evvel Allah (celle ve âlâ)’yı bırakıp bazı sefillere veya ölülere sadece Allah (celle ve âlâ)’nın hakkı olan kulluklarını sarf etmeleri muhakkak en büyük zarardır. Beşer olanı, âlemlerin Rabbine eş görmeleri veya O’nda ittihad etmiş görmeleri veya güya Allah (celle ve âlâ)’nın beşere hulûl etmiş olmasını görmeleri gibi şirk ehlinin edepsizlikleri ve kabir ehline istimdad, istiğase, istişfâ’, dua, kurban kesmek ve adak adamak gibi ibadetlerde bulunmaları onları helak eden etkilerdir. Bunlar Müslümanlar yanında malum şeylerdir. Bu yazıda tasavvufun bu helak edici etkilerine girmedim. Bu yazıda daha ziyade tasavvufun bütün toplumun içinde oluşturduğu ve takriben bütün muhtelif İslam fırkalarında varlığını gösteren derin bir etkisinden bahsettim. O da yukarıdaki sayfalarda izah etmeye çalıştığım “Bâtınilik ve Dini Önderlerde Masumiyet Telakkisi”dir. Bu fesadın tezahürü sadece tasavvufi fırkalarda değil bilakis zahiren tasavvuf düşmanı olan ama Platon felsefesinde tasavvufla buluşan veya mutasavvuf olmayan ama metafizik, mistik hurafelere açık olan veya mutasavvıf olmayan ama babadan gelen dinin kör taklitçisi olanlarda da görülebiliyor. Tekfirci olarak addettiğimiz kişilerin bazısında Bâtıniliğin etkisi vardır. Hatta kendisini selefi addeden bazılarında dahi Bâtıniliğin etkilerini görebilirsin. “Ne yani? Bütün bu sapkınlıkların sebebi sadece tasavvuf mudur?” diye itiraz edilse derim ki: Bütün bu sapkınlıkların sebebi sadece tasavvuftur demiyorum. Bütün bu sapkınlıkların sebebi Bâtıniliktir, diyorum. Ama Bâtıniliğin gizlenmek için kullandığı elbise tasavvuftur. Tasavvuf ile toplum üzerinde etkisini gerçekleştirmiştir. Tasavvuf vesilesiyle Bâtınilik insanların tasavvuruna o kadar yayılmıştır ki tasavvufla ilişkilendirilmeyenleri dahi etkilemiştir. Yani tasavvuf Bâtınilik için sadece bir araçtır. Bizim dinimiz hayali değildir. Bilakis gerçektir. Gerçek ve mundabit dayanakları vardır. Kur’an Allah (celle ve âlâ)’nın kelamıdır. Onu Arapça konuşmuştur. Rasûlü Muhammed (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) mücmelini, mutlakını, umumunu ve müşkilini beyan etmiştir. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) bu ümmetin ihtiyaç duyduğu her şeyi bildirmiştir. Sahabe (radiyallahu anhum) Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in haber verdiklerinden asla bir şey kaybetmemişlerdir veya ihmal etmemişlerdir veya ona ilave etmemişlerdir. Din sahabe (radiyallahu anhum)’un Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’den rivayet ettiğidir. Dinin hamileri haberin ve dilin âlimleridir. Keşfin, zevkin veya akli ilhamların cahilleri değil. İmam Malik bin Enes (rahimehullah)’ın dediği gibi: “Bu ümmetin evveli ne ile ıslah olduysa, sonra gelenleri de öyle ıslah olur. O gün dinde olmayan şeyler, bugün de dinden değildir.” Ya Rabb! Bizi sahabenin yolundan ayırma! Âmin! 1- El-Milelu ve’n-Nihel, 1/292. Daru’l-Marife baskısı h.1404 2- Fedâihu’l-Bâtıniyye, 11,12. Muesseset-u Dari Kutubi’s-Sekafiyye baskısı 3- El-Fark-u Beyne’l-Firak, 1/266. Daru’l-Âfâkı’l-Cedide, ikinci baskı m.1977 4- El-Fark-u Beyne’l-Firak, 1/278. Daru’l-Âfâkı’l-Cedide, ikinci baskı m.1977 5- El-Harakâtu’l-Bâtıniyye, 30. Mektebetu’l-Aksa, birinci baskı h.1404 6- Cabir bin Yezid el-Cufi. Şîa kitaplarından Bihâru’l-Envâr ve başkalarında Cabir’in Yezid’in Ebu Cafer el-Bâkir’den izhar etmekle emrolunduğu 70000 hadis rivayet ettiğini ve gizlemekle emrolunduğu diğer bir 70000 hadisi rivayet ettiği söylenilir. Hicrî 4.asır Şîa rical âlimlerinden olan Ebu Amr el-Keşşi, Zurara bin Ayan’ın şöyle dediğini nakleder: “Ebu Abdullah’a (Cafer es-Sadık) Cabir’in hadisleri hakkında sordum. Şöyle dedi: “Onu babamın (Ebu Cafer el-Bâkir) yanında sadece bir defa hariç hiç görmedim. Benim yanıma ise hiç gelmemiştir.”” 7- El-Burhan, 1/64. Muessesetu’l-A’lami li’l-Matbuât, ikinci baskısı h.1427 8- Esâsu’t-Tevil, 164. Menşûrât-u Dari’s-Sekâfe baskısı 9- El-İdâh, Mukaddime. Matbaatu’l-Kesulukiyye, birinci baskı m.1964 10- El-Hacc Sûresi 29 11- El-Burhan, 5/286. Muessesetu’l-A’lami li’l-Matbuât, ikinci baskısı h.1427 12- Tefsiru’l-Ayyâşi, 2/20. Muessesetu’l-A’lami li’l-Matbuât, birinci baskı h.1411 13- El-Burhan, 5/386. Muessesetu’l-A’lami li’l-Matbuât, ikinci baskısı h.1427 14- el-Bakara Sûresi 115 15- El-Burhan, 1/58. Muessesetu’l-A’lami li’l-Matbuât, ikinci baskısı h.1427 16- Miratu’l-Envâr ve Mişkâtu’l-Esrâr, 6. Muessesetu’l-A’lami li’l-Matbuât, ikinci baskısı h.1427 17- Es-Sevârımu’l-Muhrika, 206. Daru Meşar, birinci baskı h.1427 18- Mizânu’l-Hikme, 1/158, 159. Daru’l-Hadis, birinci baskı h.1422 19- Bir kaside türüdür. 20- El-Futuhâtu’l-İlahiyye, 351. Âlemu’l-Fikr baskısı 21- en-Nisa Sûresi 83 22- Kitabu’l-Luma’ fi’t-Tassavuf, 44. Daru’l-Kutubi’l-Hadîse baskısı h.1380 23- Camiu’l-Usul fi’l-Evliya ve Envaihim ve Evsafihim, 258. Yayınevi yok 24- Kûtu’l-Kulub, 1/270. Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ikinci baskı h.1426 25- Er-Risaletu’l-Kuşeyriyye, 1/159 ve 160. Mektebetu’ş-Şâmile 26- Hilyetu’l-Evliya, 10/350. Daru’l-Kutubi’l-Arabi, dördüncü baskı h.1405 27- El-Yevakîtu ve’l-Cevâhir, 1/130. Daru Sâdır baskısı 28- Mukaddimet-u İbn-i Haldun 1/178. Mektebetu’ş-Şamile 29- Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, 13,14. Türk Tarih Kurumu Basımevi, üçüncü baskı m.1976 30- Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, 18. Türk Tarih Kurumu Basımevi, üçüncü baskı m.1976 31- Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4.sayı. Yayın Tarihi 1952 32- “Müslüman Türklerde Şamanizm Kalıntıları” Abdulkadir İnan 33- “Müslüman Türklerde Şamanizm Kalıntıları” Abdulkadir İnan 34- “Müslüman Türklerde Şamanizm Kalıntıları” Abdulkadir İnan Tarık Ebu Abdullah

بسم الله الرحمن الرحيم، الحمد لله رب العالمين، والصلاة والسلام على رسولنا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين Müfessirlerin geneline göre Allah Teâlâ’nın Fecr 2. ayetinde yemin ettiği “10 gece” Zilhicce’nin ilk 10’udur. Zilhicce’nin ilk 10 günü Allah katında -haftanın en faziletli günü Cuma günleri de dahil- sene günlerinin en faziletli, en büyük günleridir. Bu 10 gün içinde en faziletli gün ise 9. gün olan Arefe günüdür. Yani Arefe, sene günlerinin en faziletli günüdür. Buhârî, Tirmizî ve başkalarının rivayetine göre bu 10 gün içerisinde yapılan -oruç, tekbir, zikir, namaz, Kur’ân okumak, infak, ribat tutmak, dua, istiğfâr gibi- herhangi bir salih amel, başka günlerde yapılan herhangi bir salih amelden -velev ki bu amel Allah yolunda cihad bile olsa- daha faziletli, Allah’a daha sevimlidir. Ancak canı ve malıyla (atıyla, silahıyla) düşmana karşı savaşıp da -kendisi dönse de- malından hiçbir şeyle dönmeyen, ya da şehid olup hem canından hem de malından hiçbir şeyle dönmeyen kişinin cihadı bundan müstesnadır. Binâen aleyh; bu 10 günde yapılan farz ameller diğer günlerde yapılan farz amellerden daha üstündür. Keza bu 10 günde yapılan nafilelerin ecri başka günlerde yapılan nafilelerin ecrinden daha fazladır. Ama bu günlerdeki nafileler başka günlerdeki farzlardan daha faziletli değildir. Bu günlerde yapılan amellerin en faziletlisi hacc-ı mebrûr (kabul olunmuş hac)’dır. İbn Hacer el-Askalânî (rahimehullah) şöyle demiştir: “Bu günler, içerisinde ibadetlerin anaları; namaz, oruç, sadaka ve hac toplandığı için diğer günlerden üstün kılınmıştır.” Kimi alimler bu 10 günün Ramazân’ın son 10 gününden daha faziletli olduğunu, kimileri ise bunun tam aksini söylemişlerdir. Ancak daha doğru olan şudur; bu 10’un gündüzleri, içerisindeki Arefe günü (9. gün) ve kurban bayramı (10. gün) sebebiyle daha üstündür. Ramazân’ın son 10’unun geceleri, Kadir gecesini içermesi sebebiyle bu 10 günün gecelerinden daha üstündür. Racih olan görüşe göre Zilhicce ayının ilk gününden itibaren evlerde, yollarda, mescidlerde, çarşı-pazarlarda, iş yerlerinde, gece-gündüz bu 10 günün bütün vakitlerinde Allah Teâlâ’yı tekbir etmek müstehabtır. Daha doğru bir ifadeyle bu ayın ilk gününden ta 13. günün güneşinin batmasına kadar (yani “teşrîk günleri”nin sonuna kadar -ki 11, 12 ve 13. günlere “teşrîk günleri” denmiştir-) müstehabtır, toplumumuzda terkedilmiş bir sünnettir. Buhârî’nin (rahimehullah) sahîh’inde söylediğine göre İbn Ömer ve Ebu Hureyre (radiyallahu anhuma) bu 10 günde çarşıya gidip tekbir getirirler ve insanlar da onların tekbiriyle tekbir getirirlerdi. Dolayısıyla toplu yerlerde seslice, keza mikrofon v.b cihazlarla ve toplu bir şekilde (tek bir sesle) de tekbir getirilebilir. Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem)'den tekbir’in nasıl getirileceği hakkında belli bir sîğa sabit olmamıştır. Ama sahabesinden bir takım sîğalar varid olmuştur. Bunlardan biri toplumumuzda bilinen; 2 defa "Allâhu ekber" denilerek başlayan sîğa, biri de 3 defa denilerek başlayan sîğadır. 3 defa söylendiği sîğa İbn Mes'ûd’dan (radiyallahu anh) sabittir. Bunlardan başka sîğalar da gelmiştir. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: “Bu 10 günde tehlîl’i (Lâ ilâhe illallâh), tekbîr’i (Allâhu ekber) ve tahmîd’i (elhamdulillâh) çoğaltın.” (Ahmed) Tâbiînden Meymûn b. Mihrân (rahimehullah) şöyle demiştir: “Sahâbe’ye ulaştım, onlar bu 10 günde tekbir getiriyorlardı. Öyle ki tekbirlerin çok oluşundan bu günleri dalgalara benzetiyordum.” Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur: “…ve bilinen günlerde Allah’ın ismini ansınlar.” (Hacc 28) Nevevî (rahimehullah) şöyle söylemiştir: “İbn Abbâs, İmam Şâfiî ve alimlerin geneli: “Bilinen günler Zilhicce’nin ilk 10 günüdür” demişlerdir. Bil ki bu 10 günde diğer günlerden fazla olarak zikirleri çoğaltmak müstehabtır. Arefe gününde ise bu 10 günün geriye kalan günlerinden daha çok zikretmek müstehabtır.” Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) 10. gün hariç ilk 9 günde oruç tutardı. Zira 10. gün bayram olduğu için bu günde oruç tutmak ittifakla haramdır. Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem)’in eşlerinden bazıları şunu nakletmişlerdir: “Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Zilhicce’nin 9 gününde, Âşûrâ gününde ve her aydan üç günde oruç tutardı.” (Ebu Dâvûd) Nevevî (rahimehullah) alimlerin: “Bu 9 günde oruç tutmak kuvvetli bir müstehabtır” dediklerini aktarmıştır. Özellikle Arefe günü oruç tutmak daha tekitli bir sünnettir. Ancak hacılar için ise bu müstehab değildir. Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle söylemiştir: “Allah’tan Arefe günü orucunun öncesindeki ve sonrasındaki sene(nin günahlarına) keffaret olmasını umarım.” (Muslim) Alimlerin geneline göre affedilen bu günahlar küçük günahlardır. Kimi alimler ise büyük günahlara da keffaret olacağının umulduğunu söylemişlerdir. Kimi âlimler hem geçmiş hem de gelecek senenin günahlarına keffaret olmasını, Allah Teâlâ’nın bu iki senenin günahlarını affetmesi, kimi alimler ise geçmiş senenin günahlarını affetmesi, gelecek senede ise kişiyi günah işlemekten koruması, onu günah işlememeye muvaffak kılması olarak açıklamışlardır. Bazı alimler şöyle demişlerdir: “Bunda şuna işaret vardır ki; kim Arefe günü oruç tutarsa o sene içerisinde ölmez!” Bu 10 gün içerisinde Arefe orucundan sonra en faziletli oruç “Terviye günü” denilen 8. gün’de oruç tutmaktır. Hatta Mâlikîler bu günde oruç tutmanın geçmiş seneye keffaret olduğunu belirtmişlerdir. Ebu Osman en-Nehdî (rahimehullah) şöyle demiştir: “Sahabe üç “10”u tazim ederlerdi (çokça ibadet ederlerdi): Ramazân’ın son 10’u, Zilhicce’nin ilk 10’u ve Muharrem’in ilk 10’u.” “Gariptir ki, Ramazân’da kendimizde amele yönelik canlılık, ciddiyet ve gayret buluyoruz. Ama sonra Zilhicce’nin ilk 10 gününde ise tembel oluyoruz. Halbuki bu günler Ramazân günlerinden daha büyük, bu günlerde amel etmek Allah Teâlâ katında daha sevimli ve daha faziletlidir.” (Muhammed Salih el-Muneccid) “Kâr etmek isteyen ve üzerinde borçlar birikmiş bir tüccara yaptığı ticaretinin sezonu gelse ve bu zamanlarda uyusa bu kimse akıllı mıdır?! İşte Zilhicce’nin bu günleri, kâr edip izzetin Rabbi’nin, Rahîm’in katında yakınlık kazanmak ve günah borçlarını kapatmak için sezonumuz!” (İyâd Kuneybî) Ve’l-hamdu lillâhi Rabbi’l-âlemîn. Ömer Faruk

بسم الله الرحمن الرحيم، الحمد لله رب العالمين، والصلاة والسلام على رسولنا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين Ramazan’da, öncesinde bilmediğimiz gücümüzü keşfediyoruz! Ramazan’da her gün oruç tuttuğumuzda her aydan üç gün oruç tutmanın kolay bir iş olduğunu keşfediyoruz. Ramazan’ın her gecesinde Teravihi kıldığımızda diğer aylarda gece namazının bizim için imkansız olmadığını anlıyoruz. Sahur için her gecenin sonunda uyandığımızda diğer aylarda sabah namazı için uyanmanın bu zorlukta olmadığını öğreniyoruz. Bu ayda Kur’ân’ı birkaç defa hatmettiğimizde her ay bir defa hatmetmenin, gerçekleşmesi mümkün olan bir hedef olduğunu anlıyoruz. Bu ayda kötü alışkanlıklarımıza baskın gelip sigarayı, uyuşturucu maddelerini bıraktığımız ve günahları ve kötülükleri terk ettiğimiz zaman diğer aylarda nefislerimizin arzuladığı birçok günahı bırakmaya ne kadar gücümüzün olduğu ortaya çıkıyor. Ramazan, gayretleri yükselten ve sahiplerini zirvelere ulaştıran bir medresedir. Ve’l-hamdu lillâhi Rabbi’l-âlemîn. Tercüme: Ömer Faruk Ebu Hafs el-Moritânî

بسم الله الرحمن الرحيم Hamd âlemlerin Rabbi, hâkimi ve düzene koyucusu olan yüce Allah’a, sevdiği ve razı olduğu gibi olsun. O’nu över, O’ndan yardım talep eder ve O’ndan bağışlanma isteriz. Nefislerimizin şerlerinden ve amellerimizin kötülüklerinden O’na sığınırız. Salât ve selam efendimiz, önderimiz, mücahidlerin komutanı, rahmet ve savaş peygamberi olan, Allah’ın mesajını taşıyan, taşıdığı emaneti yerine getiren, ümmete nasihatte bulunan ve hakkıyla Allah yolunda cihad eden Rasûlullah’a, ehl-i beytine ve ashab-ı kiram’ına ve yolunu takip eden mü’minlere olsun. Allah-u Teâlâ’nın bizlere sayılamayacak kadar verdiği nimetlerden bir tanesi de akıl nimetidir. Allah-u Teâlâ’ya gece gündüz durmadan ibadet etmiş olsak bu büyük nimetin hakkını ödeyemeyiz. Özellikle Ruh ve Sinir Hastalıkları hastanelerini ziyaret ettiğimizde veya akıl hastası birinin konuşurken saçmalamasını, davranırken kötü hareketler sergilemesini ve özellikle kendine ve başkalarına zarar verdiğini gözlemlediğimizde akıl nimetinin insanoğlu için ne kadar mükemmel bir otokontrol mekanizması olduğunu anlarız. Düzgün davranmak, hikmetli olmak, her şeyi yerli yerine koymak, konuşulması gereken yerde doğru konuşmak, konuşulmaması gereken yerde susmak, davranılması gereken yerde doğru davranmak, davranılmaması gereken yerlerde davranmamak akıldandır. Bunun aksine davranışlar sergilemek akılsızlıktır. Akıl ile doğru ve yanlışı, iyi ve kötüyü, güzel ve çirkini, düzgün ve eğriyi, faydalı ve zararlıyı ayırt edebiliyoruz. Akıl nimetine birçok ayeti kerimelerde işaret edilmiştir: إن فى خلق السموات و الأرض و اختلاف الليل و النهار لآيات لأولى الألباب. “Göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün birbiri ardınca gelip gidişinde aklıselim sahipleri için gerçekten açık ibretler vardır.” [1] و قالوا لو كنا نسمع أو نعلق ما كنا فى أصحاب السعير “Ve: Şayet kulak vermiş veya aklımızı kullanmış olsaydık, (şimdi) şu alevli cehennemin mahkûmları arasında olmazdık! diye ilave ederler.” [2] Akıl, mükellef olma sebebidir. Akıl olmadığı yerde teklif olmaz. Kişi unutarak veya uyuyarak veya hata ederek veya deli iken veya çocuk iken yaptığı şeylerden sorumlu değildir. Çünkü bu hallerde akıl devre dışıdır veya yetersizdir. Rasûlullah efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmaktadır: رفع القلم عن ثلاث، عن المجنون حتى يفيق و عن النائم حتى يستيقظ و عن الصبي حتى يحتلم “Kalem üç kişiden; Akıllanana kadar deliden, uyanana kadar uyuyandan ve ergenlik çağına ulaşana kadar çocuktan kaldırılmıştır.” [3] İnsanın aklı olgunlaşınca şahsiyeti de olgunlaşır. Akıl zayıflayınca kişinin şahsiyeti de zayıflar. İnsan elindeki var olan gücünü iyi yönde kullanabildiği gibi kötü yönde de kullanabilir. Malını iyi yönde kullanabildiği gibi kötü yönde de kullanabilir. Aynı şekilde aklını iyi yönde kullanabildiği gibi kötü yönde de kullanabilir. Aklını kötü yönde kullanırsa, insana inanılmaz surette zarar verebilir. Eğer akıl Allah-u Teâlâ’nın Nuru olan vahiy ile kontrol altına alınırsa ve vahye yani Kur’an ve Sünnete teslim edilirse, akıl kişinin dünya ve ahiret mutluluğuna ulaşmasına sebep olur. İnsanların akılları, İslam dini ile zapturapt altına alınmazsa, başıboş bırakılacak olursa çok sapık tasavvur ve fiillere yönelir. Örnek vermek gerekirse; Başta Amerika olmak üzere kendilerini “medeni” olarak tanımlayan ülkelerde akıl vahiy ile zapt edilmediğinden dolayı kadının kadınla, erkeğin erkekle evlenme sapkınlığını çok tabii karşılanmıştır. Bu davranış onlarda doğal bir olay haline gelmiştir. Amerikan aklı, ırkçılığın önünü alamadığı için siyah ile beyaz insan arasında sürekli devam eden çekişme ve kavgayı önleyememektedir. Yunan aklı, fuhuş yapmanın doğal bir şey olduğunu savunur. Roma aklı boğaları güreştirir. Hint aklı ineklere taptırır. Cahili Arap aklı, fakirlik ve utanma kaygılarıyla küçücük masum kız çocuklarını diri diri toprağa gömdürür. Mecusi aklı, Allah yerine ateşe taptırır. Müşrik aklı taştan ve ağaçtan yontulmuş putlara taptırır. Satanistlerin aklı şeytana taptırmakla beraber kızları, kedi ve köpekleri şeytanlara kurban ettirir. İngilizler “Titanic” adında yaptıkları o gemi için akıl ve kuvvetlerine dayanarak Hâşâ! “Bunu Tanrı bile batıramaz!” demişlerdi. Lakin Allah-u Teâlâ, o muazzam gemiyi ilk seferinde yolcularıyla beraber batırmıştı. Elhamdulillah. Allah-u Teâlâ, aklı belli hudutlar içinde yaratmış, akla sınırlı kabiliyetler vermiştir. Aklın kaldırabileceği bir yükü vardır. Kaldıramayacağı yükü akıllarına yükleyenler, yanlış düşünce ve davranış sergilemeye mahkûmdurlar. Örneğin insan aklı gaibi şeyleri bilmez. Akıldan, gaipten haber verme işi istenirse muhakkak ki yanlışa düşecektir. İnsan, kendi varlığının birçok sırrını keşfedememiştir. Hatta keşfetmekte aciz kalmıştır. İnsanın yapısında mevcut olan mucizevî düzen, intizam, harikulade donanım ve kabiliyet insanın aklını döndürür. İnsanoğlu kendi yapısını ve benliğini henüz tanımamışken tutup aklını esas alarak Allah-u Teâlâ’nın Zatından ve fiillerinden haber verecek olursa mutlaka büyük yanlışlara düşecektir. Çünkü bu, sınırlı olan akla sınırsız yük taşıttırma işine benzer. Bu durumda aklın vazifesi nakle yani naklin geldiği, anlatıldığı ve beyan edildiği üzere iman edip teslim olmasıdır. Aklını naklin önüne geçirmemeli, nakli akıl ışığında anlamaya çalışmalıdır. Bir aklın keşfedemediği hakikati, başka bir akıl keşfeder. Bir aklın idrak edemediği bir malumatı başka bir akıl idrak edebilir. Her bir aklın üstünde başka akıllar olduğunu unutmamamız gerekmektedir. Aklını en üstün akıllardan görenler, aklıyla her şeyi yapabileceğini yahut her sorunu çözebileceğini sananlar, aklıyla her şeyi anlayabileceklerini zannedenler büyük bir yanılgı içine düşmüş olurlar. Bazı insanlar kendilerini İslam’a nispet ederler. Kendilerine Kur’an’dan bir ayet veya Sünnetten bir hadis okuyacak olursan o ayet ve hadisi akıllarına ve mantıklarına arz ederler. Eğer mantıklı görürlerse kabul ederler. Akıllarına uymazsa reddederler. Mesela miras konusunda Allah-u Teâlâ’nın erkeğe iki kadına bir pay verdiğini haber verince itiraz eder ve kabullenmezler. O bozuk ve eksik akıllarınca yanlış gördüklerinden dolayı itiraz eder ve bu durumu kabullenmezler. Bazı kimselere İslam’da hırsızlık yapan kimsenin eli kesileceği, zina eden kişi evli olursa recm edileceği bekâr olursa yüz sopa vurulacağı, erkeğin adil olması şartıyla dört kadın ile evlenebileceği bahsedilince, bu kimselerin bozuk akıl ve mantıklarına göre Allah-u Teâlâ’nın bu hükümlerini reddetme yoluna girdiklerini görürsünüz. Bu kimseler akıllarını ilah edinmiş ve tağutlaştırmış kimselerdir. Allah-u Teâlâ bir ayeti kerimede şöyle buyurmaktadır: أفرأيت من اتخذ إلهه هواه وأضله الله على علم وختم على سمعه وقلبه وجعل على بصره غشاوة فمن يهديه من بعد الله أفلا تذكرون “Hevâ ve hevesini tanrı edinen ve Allah'ın (kendi katındaki) bir bilgiye göre saptırdığı, kulağını ve kalbini mühürlediği, gözünün üstüne de perde çektiği kimseyi gördün mü? Şimdi onu Allah'tan başka kim doğru yola eriştirebilir? Hâlâ ibret almayacak mısınız?” [4] Bazı tür insanlar İslam dinini akıllarıyla yorumlama yoluna giderler. Akıllarını esas alarak dini yorumlamaya çalışan insanlarda farklı yorumlar görmekteyiz. Eğer aklı naklin önüne geçirirsek neredeyse her akıl sayısınca farklı bir din anlayışıyla karşılaşmış olacağız. Bugün dünya üzerinde aklını, naklin önüne çıkaran ve Kur’an ve Sünnet nasslarına karşı aklını hakem yapanların sapıtmalarını bir kenara koyarsak her birinin farklı bir din anlayışına sahip olduklarını müşahede edebiliriz. Gerek yaşadığımız coğrafya olan Türkiye’de ve gerekse dünya üzerinde bazı tip insanlar akıllarını Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in hadisleri üzerinde hakem kılıyorlar, akıllarına uyan hadisleri kabulleniyorlar, akıllarının kabul etmediği hadisleri ise reddediyorlar. Bu davranışlarının sebebi hadis ilmi, cerh tadil, sened, metin tenkidi gibi hadis usulü hakkında bilgi sahibi olduklarından kaynaklanmamaktadır. Tamamıyla akıllarını naklin ve vahyin önüne geçirmeleri ve de hakem kabul etmeleri ve farkına varmadan akıllarını tağutlaştırmalarından kaynaklanmaktadır. Bu davranış; dünya ve ahiret akıbeti bakımından çok tehlikeli bir davranıştır. Bazı hadisleri bazı âlimler reddetmişlerdir. Reddetme işi hâşâ! Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’e ait olan sözü reddetme anlamında olmamıştır. O gelen hadisin gerçekten Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in hadisi olmadığına kanaat getirdiklerinden dolayı reddetmişlerdir. Yani o hadisi mevzu (uydurma) gördükleri yahut zayıf olduğu için o hadisle amel etmemişlerdir. Bu muhaddis âlimlerin böyle tavır sergilemeleri doğrudur. Mesela İmam Buhari yahut İmam Müslim yahut İmam Ahmed yahut İmam Malik (rahimehumullah) gibi Sünnete son derece bağlı ve saygılı olan selef âlimlerimiz belirli kural ve ölçüler dâhilinde hadis tenkidi yapmışlardır. İnşaAllah isabet ettikleri konuda iki ecir hata yaptıkları konuda bir ecir alacaklardır. Ben bu âlimlerden bahsetmiyorum. Benim bahsettiğim başka bir grup insan tipi vardır ki bunlar iki kısımdır; Bir kısmı mütevatir hadisler dışında gelen hadisleri tamamıyla reddetmektedirler. Diğer kısmı ise hadisleri Kur’an’a ve akıllarına arz ederler. Kur’an’a zıt zannettikleri hadislerle akıllarına muhalif gelen hadisleri reddetmektedirler. Hâlbuki bu insanlar hadis ilminin “H”sini bile bilmezler. Hadisleri akıllarıyla reddeden bu kimseler ateşle oynadıklarının farkında bile değiller. İmam İshak Bin Rahaveyh (rahimehullah) der ki: “Kime Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in hadisi ulaşırsa ve onun hadisi olduğunu ikrar ettikten sonra reddederse kâfir olur!” İmam Süyûtî (rahimehullah) (Miftahul Cenne Fi İhticac Bissunne) kitabında der ki: “Usulde hüccet olan Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in gerek sözlü ve gerekse fiili sünnetini reddeden kişi İslam dairesinden çıkmış ve kâfir olmuş olur.” İmam İbn-i Vezir, El-Avasım ve’l Kavasım kitabında der ki: “Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in hadisi olduğunu bildiği halde inkâr etmek açık küfürdür.” Âlimlerin bu sözleri gelen hadisin gerçek olarak Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in hadisi olduğunu bildiği halde reddeden kişiler içindir. Ancak bazı hadisleri aklına uymadığı için ve Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’e ait olmadığını zannetmesinden dolayı reddediyorsa onun hakkında da bazı âlimlerimiz şunu söylemişlerdir: İmam Ahmed (rahimehullah) der ki: “Kim Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in hadisini reddederse, o kimse helak olma durumuyla karşı karşıyadır.” [5] İmam Hasan Bin Ali el-Berbehârî (rahimehullah) der ki: “Bir adamın hadisleri eleştirdiğini yahut o hadisleri reddettiğini yahut hadislerin dışında başka şeyler istediğini görürsen onun İslam’ından şüphelen. O kimsenin arzularına tabi ve bid’atçı olduğunu unutma! Bir adama hadis getirdiğin zaman hadisi istemeyip Kur’an’ı istediğini duyarsan o adamın içinde zındıklık barındırdığını unutma! Onun yanından kalk ve ayrıl!” [6] Bazı İslam fırkalarının doğru yoldan yani Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat yolundan sapma sebepleri arasında akıllarını ön plana çıkarma, bazen farkına varmadan akıllarını ve görüşlerini Kur’an ve Sünnetin önüne geçirme eylemlerinden kaynaklandığını müşahede edebilirsin. Bu sapma gerek fıkıh konularında, gerek İslami tasavvurlarda ve gerek ahkâm konularında kendini göstermektedir. Mutezile fırkasının çıkışı, Kur’an mahlûktur fitnesini çıkarıp İslam âlemini boş tasavvurlarla uzun müddet meşgul edip kargaşa çıkarmaları ve bazı âlimlerin bu fitne sebebiyle işkencelere maruz kalmaları bu kabildendi. Şiiler, Mürcieler, Cehmîler, Cebriyeciler, Kaderiyeciler, Hariciler, Sofular, Eş’arîler ve Mâturîdi’lerin Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat’ten ayrıldıkları bazı yönlerin temelinde akılcılık yatmaktadır. Akıl çok tehlikeli bir silahtır. Doğru yolda kullanıldığında faydaları büyük olduğu gibi yanlış yolda kullanılınca zararı da bir o kadar büyük olmaktadır. Maalesef günümüzde bazı Müslümanların görüşlerini veya hocalarının ve cemaatlerinin görüşlerini ayet veya hadisin önüne geçirdiklerini müşahede ediyoruz. Tekfir bataklığına saplanmış ölçüsüz bazı Müslümanların da, tekfir ahkâmında mantık ve akıl yürüttüklerini sıkça görmekteyiz. Ayet ve hadisleri ashab-ı kiram ve tabiin metodu üzere değil de kendi akıl ve kıyaslarıyla açıklamaktadırlar. Yine bid’at ehli fırkalar, bid’atlarını doğru göstermek amacıyla Kur’an ve Sünnet üzerinde akıl ve mantık yürütürler. Ayrıca belamların; tağutları kızdırmamak veya onların yanında makam ve dünyalık elde etmek için ayet ve hadisleri akıl ve görüşleriyle yorumlayarak mana tahrifine gittiklerini görüyoruz. Ve de toplum nezdinde kendilerine aydın denen karanlıklar içinde yüzen bir kesim var ki, Avrupa kâfirlerine şirin görünmek amacıyla ayet ve hadislerin manalarını tahrif ederler. Hülasa: Akıl; Allah’ın dışında ibadet edilen, insanlara kanun ve tasavvur veren bir tağut haline getirilmemelidir. Ayet ve hadisleri aklın değil, aklı ayet ve hadislerin hizmetine sokmalı, aklımızı nakle göre şekillendirmeliyiz. Allah-u Teâlâ’nın doğru dediği doğru ve yanlış dediği yanlıştır. Bizlere, bilmediğimizi öğreten Allah-u Teâlâ’ya karşı bilgiçlik taslamaktan yine Allah’a sığınmalıyız. Allah-u Teâlâ kimleri doğru yola ilettiyse onu saptıracak yoktur. Kimi de saptırdıysa onu doğru yola iletecek yoktur. Ashab-ı kiram teslimiyetçi bir milletti. Bizler de maalesef akılcı ve bir o kadar da ukala bir milletiz. Bir kavim kendi nefislerindeki kötülükleri düzeltmedikleri müddetçe Allah-u Teâlâ onları düzeltmez. Rabbim cümlemizi aklımızın kötülüklerinden muhafaza eylesin. Aklımızı sürekli doğru yerde kullanmayı nasip eylesin. Âmin. Davamızın sonu âlemlerin Rabbi olan Allah-u Teâlâ’ya hamd etmektir. 1 - Âl-i İmran Sûresi 190 2 - Mülk Sûresi 10 3 - Ebu Davud 4 - Casiye Sûresi 23 5 - Müsned 6 - Şerh Es-Sünneh (shf 113) Musa Ebu Cafer

بسم الله الرحمن الرحيم Hamd âlemlerin Rabbi olan Allah’a, salât ve selam Efendimiz Rasûlullah’a, ehli beytine, ashabına ve yolunu takip eden mü’minlere olsun. Irk kelimesi Arapçada “kök, nesep” gibi manaya gelir. Günümüzde, aralarında kan bağı bulunan, aynı soydan gelen büyük insan toplulukları ırk kelimesiyle ifade edilmektedir. Maddi ve manevi açılardan milletinin ve ülkesinin çıkarlarını her şeyin üstünde tutma anlayışına ırkçılık denir. Irkçılık kavim birlikteliği üzerine kurulu olan bir dostluktur. Kavim bağları; ırk, tarih, dil, ortak maslahatlar ve toprak unsurları üzerine kurulmuştur. Din, ırkçı kesimlerde beraberlik ve bağlılık için esas değildir. Veya en azından din bağlantıları ve dostlukları ikinci derecede veya üçüncü derecede gelir. Veyahut din bağlantısının hiçbir değeri yoktur. Türk kavmiyetçiliği, Kürt kavmiyetçiliği, Arap kavmiyetçiliği vs. kavmiyetçilikler bu kabildendir. Dostluk, ırkçılık üzerine kurulduğu için bir ateist Türk ile inançlı bir Türk arasında rahatlıkla dostluk ve sevgi bağları kurulabilir. Aynı şekilde İslam’a intisap eden bir Kürt ile şeytana tapan bir Kürt arasında dostluk güçlü olabilir. Irkçılarda dostluk, savaş, sevgi ve dayanışma din üzere değil, ırk ve kan üzere kuruludur. Buna binaen ırkçı bir Türk için müşrik, facir bir Türk, muvahhid, müttaki bir Kürt’ten daha üstündür. Aynı şekilde ırkçı bir Kürt için şeytana tapan bir Ezidi Kürt, Rahman’a tapan bir Türk’ten daha üstün ve daha fazla haklara sahip olmalıdır. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) döneminde peygamberlik iddiasında bulunun yalancı Müseyleme’ye kavminden birçok kişi tabi olmuştu. Peygamberliğin Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’de son bulduğunu, Müseyleme’nin yalancı bir insan olduğunu bilmelerine rağmen sırf ırkçılıktan dolayı ona tabi olmuşlar ve onunla beraber İslam ordusuna karşı savaşıp küfür safında helak olup gitmişlerdi. Irkçılık, cahiliyeden gelen ve şeytanın insanlar arasına soktuğu en kötü hasletlerden biridir. Özellikle Yahudiler Müslümanları dağıtmak, güçlerini birbirlerine karşı kullanmak ve onları kendi emellerine alet etmek için bu pis hastalığı Müslümanlar arasında yaymışlardır. Bir insan kavmiyetçilikten dolayı dinini, inancını ve ahiretini rahatlıkla kaybedebilir. Günümüzde yapılan savaşların bir kısmının temelinde ırkçılığın yatmakta olduğunu unutmamamız gerekir. Kendini ırkından dolayı üstün gören bir şahıs, diğer farklı ırklara sahip olan insanlara küçümseyerek bakar. Bu kötü haslet onu helake götürür. Halbuki ırk, renk ve dil seçimi insanlar arasında ihtiyari (seçme) değil, takdiri (Allah’ın yaratması)’dır. Allah-u Teâlâ şöyle buyurmaktadır: “Ey insanlar! Doğrusu biz sizi bir erkekle bir dişiden yarattık. Ve birbirinizle tanışmanız için sizi kavimlere ve kabilelere ayırdık. Muhakkak ki Allah yanında en değerli olanınız, O'ndan en çok korkanınızdır. Şüphesiz Allah bilendir, her şeyden haberdardır.” (Hucurat Sûresi 13) Bu ayette Allah-u Teâlâ insanoğlunun değer kazanmasını imanına ve takvasına bağlamaktadır. Bir kimsenin ırkı ne olursa olsun, şekli ve tipi ne olursa olsun, toplum arasındaki statüsü ve makamı ne olursa olsun eğer iman ehlinden ve takvalı kullardan değilse Allah-u Teâlâ’nın yanında sivrisinek kanadı kadar değer kazanmayacağını, değerin ancak iman ve takva ile olacağını belirtmektedir. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bir hadisinde şöyle buyurmaktadır: “Allah, sizden cahiliyyenin kirini ve atalarla övünmeyi giderdi. Artık o sakınan bir mü’min ya da bedbaht bir günahkârdır. Hepiniz Âdem’in çocuklarısınız, Âdem de topraktan yaratılmıştır. Kavimleriyle övünen kimseleri bırakınız, onlar ancak cehennem kömürüdür.” (İmam Ahmed) Müslüman, İslam nuru ile aydınlandıktan sonra eski cahili kötü örf ve âdetlerine dönmemelidir. Hangi ırktan olursak olalım neticede atamız Âdem (aleyhisselam)’da birleşiyoruz. Atamız Âdem (aleyhisselam) tevazuyu simgeleyen topraktan yaratılmıştır. Bütün insanların kökü bir yerde birleşiyorsa bu ırkçılığın anlamı nedir? Kavimlerle övünen kimselerin akıbetlerinin cehennem kömürüne dönüşmesi söz konusu ise bu batıl övünmeler neyin nesi? Bugün Türkiye’de otuz yıldan beri süregelen DEVLET-PKK çatışmaları, binlerce insanın ölüp binlercesinin yaralanmasına sebep olan, binlerce vatandaşın memleketini bırakıp göç etmesine ve binlercesinin hapishanelerde çürütülmeye bırakılmasının altında yatan etken devletin gayri İslami bir yönetime sahip olması ve ırk üstünlüğü taslamasındandır. Eğer bu sistemin yerini İslam adalet ve kanunları alsa ve de Türk milliyetçiliği diğer ırklara dayandırılmamış olsaydı bu acı tabloyu yaşamayacaktık. Kürtlerin ve Arapların yaşadığı bölgelerde büyük harflerle dağlarına ve meydanlarına “Ne Mutlu Türküm Diyene” yazmanın anlamı nedir? Veyahut her sabah Türk olmayan öğrencilere “Türküm, doğruyum, çalışkanım. Varlığım Türk varlığına armağan olsun!” gibi cahili sözleri dayatmanın manası nedir? Bu yanlış siyaset ve uygulama hâliyle Kürt kökenli olan bir insanın tepki vermesine ve Türk ırkına düşman olmasına sebep olacaktır. Bu vaziyeti gören provokatörler Türk-Kürt çatışmasını alevlendirdiler ve bölgemizde Siyonist-Haçlı hâkimiyetini güçlendirdiler. Allah-u Teâlâ bizleri cahiliyenin karanlık ve zulmünden kurtarmak, hak yolun nur ve saadetine ulaştırmak için İslam’ı göndermiştir. Biz Müslümanların kardeşlik, bağlılık ve dayanışma unsurumuz İslam kardeşliğidir. Hangi renk ve ırktan olursa olsun Müslüman kişi bizim kardeşimizdir. Onu Allah için severiz. En yakın akrabamız Allah ve Rasûlü’ne düşmanlık ediyor ve küfür üzere yaşıyorsa babamız, kardeşimiz ve çocuğumuz dahi olsa onu sevmeyiz. O bizim düşmanımızdır. Bedir Savaşı’nda Mus’ab Bin Umeyr (radiyallahu anhu)’nun müşrik kardeşi Ebu Aziz Bin Umeyr Müslümanların eline esir düşmüştü. Ebu Aziz dedi ki: “Yanımdan kardeşim Mus’ab geçti. Beni Ensar’dan bir Müslüman esir etmişti. Kardeşim Mus’ab Ensar’a dedi ki: ‘Bu adama dikkat et. Onu elinden kaçırma! Annesi zengin bir kadındır. Umulur ki sana fidye ödeyerek onu kurtarır!’” Ebu Aziz, abisi Mus’ab (radiyallahu anhu)’ya dedi ki: “Ey kardeşim! Bana olan iyiliğin bu mudur?” Mus’ab Bin Umeyr dedi ki: “Sen değil, şu seni esir eden kişi benim kardeşimdir!” (Siyer-i İbn-i Hişam) İşte böyle, iman ve teslimiyete sahip olan kişiler hakkında Allah-u Teâlâ şöyle buyurur: “Allah'a ve ahiret gününe inanan bir toplumun -babaları, oğulları, kardeşleri yahut akrabaları da olsa- Allah'a ve Rasûlü’ne düşman olanlarla dostluk ettiğini göremezsin. İşte onların kalbine Allah iman yazmış ve katından bir ruh ile onları desteklemiştir. Onları içlerinden ırmaklar akan cennetlere sokacak, orada ebedî kalacaklardır. Allah onlardan razı olmuş, onlar da Allah'tan hoşnut olmuşlardır. İşte onlar, Allah'ın tarafında olanlardır. İyi bilin ki, kurtuluşa erecekler de sadece Allah'ın tarafında olanlardır.” (Mücadele Sûresi 22) Rabbim cümlemizden ırkçılık cahiliyesini gidersin. Bizleri İslam boyası ile boyasın. Mus’ab Bin Umeyr gibi Allah için seven ve Allah için buğz eden kullarından eylesin. Allahumme âmin. Musa Ebu Cafer

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِأَصْحَابِ الْفِيلِ ﴿١﴾   أَلَمْ يَجْعَلْ كَيْدَهُمْ فِي تَضْلِيلٍ ﴿٢﴾وَأَرْسَلَ عَلَيْهِمْ طَيْرًا أَبَابِيلَ ﴿٣﴾   تَرْمِيهِم بِحِجَارَةٍ مِّن سِجِّيلٍ ﴿٤﴾فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَّأْكُولٍ ﴿٥﴾ 1- Rabbinin fil ashabına nasıl yaptığını görmedin mi? 2- Onların tuzağını boşa çıkarmadı mı? 3-4- Onların üzerine ebâbîl olan, onlara siccîl’den taşlar atan kuşlar gönderdi. 5- Böylelikle onları yenmiş bir ekin (veya ağaç yaprağı) gibi yaptı. Fîl Sûresi ittifakla, Medine’ye hicretten önce inmiş Mekkî sûrelerdendir. 1. Ayet İle İlgili Meseleler: a) Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) meşhur olan görüşe göre Fil olayının yaşandığı senede, bu olaydan -ortalama- elli gün sonra doğmuştur. Bu sebeple ألم تر “görmedin mi” ifadesi “bilmedin mi” anlamındadır. Nitekim Kur’ân’da geçen “görmedin mi” ifadeleriyle bazen göz görmesi anlamı, bazen de bilmek manası kastedilir. Fecr 6. ayette olduğu gibi: “Rabbinin Âd kavmine nasıl yaptığını görmedin mi?” Yani: “bilmedin mi?” b) “Bilmedin mi” manasının asıl lafzı olan  أَلَمْ تَعْلَم değil de  ألم تر kelimesinin kullanılmasının nedeni, fil olayının, bu olayı görmemiş olanlar arasında da sanki gözleriyle müşahede etmişler gibi çok bilindik/meşhur bir olay olmasıdır. Hatta Araplar bu olayı esas alarak tarih atarlar; “şu hadise fil senesinde veya öncesinde veya sonrasında gerçekleşmiştir” derlerdi. c) İlim ehlinin çoğu, fil ashabının beraberinde getirdikleri fil sayısının birden çok olduğu görüşündedirler. -Bir açıklamaya göre- ayette “filler ashabı” değil de tekil olarak “fil ashabı” denmesinin sebebi ise, -birazdan bahsedileceği üzere- bu filler arasında en büyük olan ve aslen kendisiyle Kâbe’yi yıkmayı zannettikleri fil’in kastedilmiş olmasından ileri gelmektedir. Fil Hâdisesi Fil hâdisesini anlatan bir takım rivayetler varit olmuştur. Müfessirlerden kimisi bu hadiseyi kısaca kimisi uzunca anlatmıştır. Biz burada bu hadiseyi biraz ayrıntısına girerek anlatacağız: Habeşliler “Ashâb-uhdûd” diye bilinen olaydan sonra Yemen’i ele geçirmişlerdi. Yemen’in başına da “Ebrehetu’l-Eşrem”[1] denilen biri geçmişti. Hristiyandı. Hasedinden ötürü insanlar Kâbe’ye gidip de haccetmesinler diye Yemen’in San’â şehrinde çok büyük bir kilise bina etmiş ve insanları burada haccetmeye çağırmıştı. Araplar bu duruma kızmışlardı. Bunun üzerine Kinâne oğullarından biri bu kilisenin yanına varmış ve abdestini yaparak orayı kirletmişti.[2] Ebrehe bundan ötürü çok sinirlenmişti. Kâbe’yi yıkmak için, önlerine çıkabilecek bütün engelleri aşabilsin diye çok büyük bir ordu hazırlamıştı.[3] Habeşistan kralına bu durumu iletince kral, Kâbe’yi kendisiyle yıkmak için o’na büyük bir fil göndermişti. Âlimlerin geneline göre Ebrehe, bu fil’e yardımcı olması için başka filler de yanına almıştı. Araplar, Ebrehe’nin Kâbe’ye doğru geldiğini işitince o’na karşı koymaları gerektiği kanısına varmışlardı. Bir grup toplanıp Ebrehe’nin karşısına çıkmış, ancak mağlup olmuşlardı. Bir grup daha bir araya gelmiş, fakat Ebrehe onlara da galip gelmişti.   Ordu, gece vakti Mekke’nin yakınlarında “Muğammes” denilen bir yerde konaklamıştı. Ebrehe ordusunu, Mekkelilerin deve, koyun gibi hayvanlarını gasp etmeye kışkırtmıştı. Gasp edilen hayvanlar arasında Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in dedesi müşrik Abdulmuttalib’in iki yüz devesi de vardı. Ebrehe, adamlarından birine Mekke’ye, Kureyş’in en büyüğünün yanına gitmesini emretmiş ve o’na, Kâbe’yi yıkmaya engel olmaları dışında kendileriyle savaşmayacaklarını haber etmesini söylemişti. Adam’a, Kureyş’in en büyüğü olarak Abdulmuttalib gösterildi. Adam Abdulmuttalib’e Ebrehe’nin söylediklerini aktardıktan sonra Abdulmuttalib şöyle dedi: “Vallahi biz onunla savaşmak istemiyoruz. Ki bizim onunla savaşmaya gücümüz de yoktur. Bu, Allah’ın haram olan evidir, halîl’i olan İbrahim’in evidir. Eğer Allah onu Ebrehe’den korursa, şüphesiz ki o, O’nun evi ve haramıdır. Eğer Ebrehe’nin bu işi yapmasına izin verirse, vallahi bizim onu defedecek bir gücümüz yoktur.” Sonra adam Abdulmuttalib’i Ebrehe’nin yanına götürdü. Abdulmuttalib güzel yüzlü biriydi. Ebrehe o’nu görünce o’na hürmet etti, tahtından indi, onunla birlikte yere oturdu. Ebrehe tercümanına, o’na isteğinin ne olduğunu sormasını söyledi. Abdulmuttalib: “Benim isteğim, melik’in, benden aldığı iki yüz deveyi bana iade etmesidir.” dedi. Eberehe de tercümanına: “O’na deki: Seni gördüğümde hoşuma gitmiştin. Fakat benimle konuştuktan sonra senden soğudum. Sen kalkmışsın senden aldığım iki yüz deve hakkında konuşuyorsun. Ama kendisini yıkmak için geldiğim halde senin ve atalarının dini olan bir ev hakkında ise konuşmuyorsun” demesini istedi. Bunun üzerine müşrik Abdulmuttalib o’na şöyle dedi: “Ben develerin sahibiyim. Muhakkak ki bu beytin/evin, kendisini koruyacak bir Rabbi var!” Ebrehe Abdulmuttalib’e develerini geri verdi. Abdulmuttalib kabilesinin yanına döndü ve düşman Mekke’ye girdiği zaman zarar verir endişesiyle onlara dağlara dağılmalarını söyledi. Onlar da bunu yapmış, böylelikle Mekke’yi Ebrehe’nin ordusuna teslim etmişlerdi. Sonra Abdulmuttalib Kâbe’ye geldi, Kâbe’nin kapsının halkasını tuttu ve o ve onunla birlikte birkaç Kureyşli, Ebrehe’nin ordusuna karşı yardım etmesi, onların bu işi yapmalarını engellemesi için Allah’a (celle celâluh) dua ettiler. Sonra onlar da kenara çekildiler. Sabah olunca Ebrehe Mekke’ye girmek için filini hazırlatmıştı. Fakat fil’i Mekke tarafına doğru çevirdiklerinde dizleri üzerine oturuyor, dürtmelerine, vurmalarına rağmen fil inat edip Kâbe’ye doğru ilerlemiyordu. Fakat fil’i Yemen tarafına çevirdiklerinde ise oraya doğru gidiyordu. İşte onlar bu halde iken Allah (celle celâluh) onlara, ordularından bir ordu olan kuşları göndermişti. Her kuş, biri gagasında ikisi ayaklarında olmak üzere üç taş taşıyordu. Taş kime isabet etse helak oluyordu. Taşlardan birisi onlardan birinin kafasına isabet etse dübüründen, bedeninden herhangi bir yerine gelse diğer tarafından çıkıyordu. Ancak taşlar ordunun her bir ferdine isabet etmemiş, geneli bundan nasibini almıştı. Diğerleri ise oradan uzaklaşıp yola koyulmuşlardı. Yolda uzuvları döküle döküle gidiyorlardı. Ebrehe de bunların arasındaydı. O da böyle bir halde Yemen’in San’â şehrine gelmiş, küçük bir kuş gibi bedeni küçülmüştü. Ve sonunda göğsü yarılıp kalbi dışarı çıkarak gebermiştir. Kureyş ise Ebrehe ordusunun geride bıraktıkları birçok eşya ele geçirmişlerdi. O gün Abdulmuttalib, bir çukuru dolduracak kadar altına sahip olmuştu. 2. Ayet İle İlgili Bir Mesele: Bilindiği üzere tuzak; gizli bir şekilde başkasına zarar vermeyi kastetmek anlamına gelir. Ebrehe ordusu ise Kâbe’yi yıkmaya gizli saklı bir şekilde gelmemişti. Fakat Allah (celle celâluh) “onların tuzağını…” ifadesini kullandı!? Buna cevap olarak şöyle denilmiştir: Onların Mekkelilere karşı içlerinde besledikleri kin ve düşmanlık, açığa vurduklarından daha büyüktü. Tıpkı şu ayette bahsedilen Yahudilerin durumu gibi: “Gerçekten, kin ve düşmanlıkları ağızlarından (dökülen sözlerinden) belli olmaktadır. Kalplerinde sakladıkları (düşmanlıkları) ise daha büyüktür.” (Âli İmrân, 118) İşte “hüküm çoğunluğa göredir” kuralı gereğince onların içlerindeki kin ve düşmanlık gözetilerek ‘tuzak’ kelimesi kullanılmıştır.  3. Ayet İle İlgili Meseleler: a) “Ebâbîl” kelimesini kimileri ‘birbirlerini takip eden’, kimileri ‘çok olan’, kimileri ‘her bir yönden bölük bölük gelen’, kimileri ‘bölük ardına bölük olarak gelen’, kimileri de ‘renkleri farklı olan’ diye tefsir etmişlerdir. Bu görüşlerin birleştirilmesinin mümkün olduğu da belirtilmiştir. b) Âişe (radiyallahu anha)’dan bu kuşların kırlangıça benzediği rivayet edilmiştir. Yarasa’ya benzediği de söylenmiştir. Bununla ilgili başka şeyler de söylenmiştir. 4. Ayet İle İlgili Meseleler: a) Siccîl: Pişirilerek taşlaşmış sert çamur anlamındadır. b) Denildiğine göre bu taşlar mercimekten büyük nohuttan küçük idi. Ve her taşın üzerinde kime isabet edecekse onun ismi yazılıydı. 5. Ayetin Tefsiri: “Böylelikle onları yenmiş bir ekin (veya ağaç yaprağı) gibi yaptı.” Yani güzel görünümlü iken hayvanların, bir kısmını yiyip de geride kalanını ayaklarıyla çiğneyerek parçaladığı ve ardından rüzgârın esip sağa sola savurduğu bir ekin veya ağaç yaprağı gibi yaptı. Veyahut ürünlerin devşirilmesinden sonra yerde kalmış olan, rüzgârın esip savurduğu ve hayvanların bir kısmını yiyip bıraktıkları yapraklar gibi yaptı. Sûrenin Anlattıkları 1) Allah (celle celâluh) bu sûreyle Rasûlüne (sallallahu aleyhi ve sellem), O’nun ashabına ve kıyamet gününe kadar gelecek olan müminlere sebat vermekte, onları teselli etmektedir. Nasıl ki gramlık kuşlarla tonluk fillere sahip olan büyük ve güçlü bir orduyu kısa bir süre içinde leş haline getirip beytini/evini korumuşsa, er ya da geç Rasûlüne, ashabına ve onlara tabi olan müminlere de galibiyet bahşedecek ve onlara zulmeden heva sahiplerini zelil kılacaktır. Bundan önce de nice toplulukları helak etmiştir. Âd, Semûd, Lût ve daha nice kavimler. O ki, tek bir sinekle koca Nemrut’un canını aldı. O her şeye kadirdir. Çünkü yer, gök, bu ikisinin içindeki her şey, Amerika, Rusya v.s. süper güç denilen devletleri yönetenler, onların gelişmiş teknoloji ürünleri… Bütün alem O’na aittir, O’nun mülkünde ve O’nun tasarrufu altındadır. O Allah ki, kıyamet gününde yerleri ve gökleri avucunun içine alacaktır. [4]  Bu kâfirlerin yeryüzünde zulmetmelerine, fısk-ı fücur yapmalarına izin veren Allah’tır (celle celâluh.) Fakat bazı hikmetlerden ötürü kendisine isyan eden azgın kâfirlere şimdilik mühlet tanımaktadır. 2) Kureyş’in değer verdiği, sahiplendikleri ve kendisiyle övündüğü Kâbe’yi düşmandan yalnızca Allah (celle celâluh) kurtardığına göre, buna şükür olarak Kureyş’in sadece Allah’a (celle celâluh) ibadet edip putlarını bırakmaları icap etmektedir. 3) Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in bu harikulade olaydan birkaç gün sonra doğmuş olması O’nun hak bir peygamber olduğuna işarettir. Başka bir ifadeyle bu olay “irhâsât”tandır. İrhâsât; peygamberlikten önce buna bir mukaddime/ön hazırlık olarak meydana gelen ve peygamberliğe delalet eden harikulade hallerdir. İşte Allah (celle celâluh) Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)’in peygamberliğini inkar eden Kureyş’e, O’nun doğduğu sene meydana gelmiş olan fil olayını hatırlatarak bu olaydan, O’nun hak bir peygamber olduğu anlamını çıkarmalarını istemektedir. Evet, Allah (celle celâluh) Habeşli Ebrehe’nin Kâbe’yi yıkma girişimini engellemişti. Fakat kıyametin büyük bir alameti olarak yine Habeşli olan bacakları ince bir adamın Kabe’yi yerle bir etmesine izin verecek ve bundan sonra Kâbe bir daha tamir edilmeyecektir.     Ve’l-hamdu lillâhi Rabbi’l-âlemîn. [1] Ebrehe’ye “Eşrem” denmesi, Yemen’in başına kimin geçeceğinin belli olması için Eryât adındaki biriyle giriştiği ölümlü bir dövüş esnasında burnunun ve dudağının yarılması sebebiyledir. [2] Rivayetlerde şunlar da anlatılmıştır: Kureyş’ten bir grup, ticaret amacıyla Habeşistan’a gitmişler ve yemek yemek için oradaki bir kilisenin yanında ateş tutuşturmuşlardı. Sonra ateş yanıyor olduğu halde oradan ayrılmışlar ve rüzgârın esmesiyle ateş kiliseye sıçrayarak kiliseyi yerle bir etmişti. Habeşistan kralı bundan ötürü gazaplanmıştı. O’nun üst makamdaki adamları -ki bunların içinde Ebrehe de vardı-: “Sen üzülme, biz de Kâbe’yi yıkarız.” demişlerdi… [3] Şöyle de anlatılmıştır: Malum olduğu üzere Arap yarımadasındaki insanlar hac için Zilhiccenin ilk on gününde Mekke’ye geliyorlardı. Bu on gün içerisinde Mekkeliler, satarak, çadır kurup kiraya vererek, hacılara su dağıtarak iyi bir gelir elde ediyorlardı. Ebrehe de ‘haccedecekler buraya gelirler, iyi bir gelir elde ederiz’ düşüncesiyle bir bina yapmıştı. Fakat bir-iki sene kimse gelmeyince ‘Kâbe’nin tarihi bir değeri var. Bu var olduğu sürece kimse buraya gelmez’ diye düşünüp Kâbe’yi yıkma kararı almıştı… [4] Zümer Sûresi 67. Ayet Meali Ömer Faruk