Şehidler Ve Nöbet Bekleyenler !

بسم الله الرحمن الرحيم Hamd âlemlerin Rabbi olan Allah’a, salât ve selam Efendimiz Rasûlullah’a, ehli beytine, ashabına ve yolunu takip eden mü’minlere olsun. Irk kelimesi Arapçada “kök, nesep” gibi manaya gelir. Günümüzde, aralarında kan bağı bulunan, aynı soydan gelen büyük insan toplulukları ırk kelimesiyle ifade edilmektedir. Maddi ve manevi açılardan milletinin ve ülkesinin çıkarlarını her şeyin üstünde tutma anlayışına ırkçılık denir. Irkçılık kavim birlikteliği üzerine kurulu olan bir dostluktur. Kavim bağları; ırk, tarih, dil, ortak maslahatlar ve toprak unsurları üzerine kurulmuştur. Din, ırkçı kesimlerde beraberlik ve bağlılık için esas değildir. Veya en azından din bağlantıları ve dostlukları ikinci derecede veya üçüncü derecede gelir. Veyahut din bağlantısının hiçbir değeri yoktur. Türk kavmiyetçiliği, Kürt kavmiyetçiliği, Arap kavmiyetçiliği vs. kavmiyetçilikler bu kabildendir. Dostluk, ırkçılık üzerine kurulduğu için bir ateist Türk ile inançlı bir Türk arasında rahatlıkla dostluk ve sevgi bağları kurulabilir. Aynı şekilde İslam’a intisap eden bir Kürt ile şeytana tapan bir Kürt arasında dostluk güçlü olabilir. Irkçılarda dostluk, savaş, sevgi ve dayanışma din üzere değil, ırk ve kan üzere kuruludur. Buna binaen ırkçı bir Türk için müşrik, facir bir Türk, muvahhid, müttaki bir Kürt’ten daha üstündür. Aynı şekilde ırkçı bir Kürt için şeytana tapan bir Ezidi Kürt, Rahman’a tapan bir Türk’ten daha üstün ve daha fazla haklara sahip olmalıdır. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) döneminde peygamberlik iddiasında bulunun yalancı Müseyleme’ye kavminden birçok kişi tabi olmuştu. Peygamberliğin Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’de son bulduğunu, Müseyleme’nin yalancı bir insan olduğunu bilmelerine rağmen sırf ırkçılıktan dolayı ona tabi olmuşlar ve onunla beraber İslam ordusuna karşı savaşıp küfür safında helak olup gitmişlerdi. Irkçılık, cahiliyeden gelen ve şeytanın insanlar arasına soktuğu en kötü hasletlerden biridir. Özellikle Yahudiler Müslümanları dağıtmak, güçlerini birbirlerine karşı kullanmak ve onları kendi emellerine alet etmek için bu pis hastalığı Müslümanlar arasında yaymışlardır. Bir insan kavmiyetçilikten dolayı dinini, inancını ve ahiretini rahatlıkla kaybedebilir. Günümüzde yapılan savaşların bir kısmının temelinde ırkçılığın yatmakta olduğunu unutmamamız gerekir. Kendini ırkından dolayı üstün gören bir şahıs, diğer farklı ırklara sahip olan insanlara küçümseyerek bakar. Bu kötü haslet onu helake götürür. Halbuki ırk, renk ve dil seçimi insanlar arasında ihtiyari (seçme) değil, takdiri (Allah’ın yaratması)’dır. Allah-u Teâlâ şöyle buyurmaktadır: “Ey insanlar! Doğrusu biz sizi bir erkekle bir dişiden yarattık. Ve birbirinizle tanışmanız için sizi kavimlere ve kabilelere ayırdık. Muhakkak ki Allah yanında en değerli olanınız, O'ndan en çok korkanınızdır. Şüphesiz Allah bilendir, her şeyden haberdardır.” (Hucurat Sûresi 13) Bu ayette Allah-u Teâlâ insanoğlunun değer kazanmasını imanına ve takvasına bağlamaktadır. Bir kimsenin ırkı ne olursa olsun, şekli ve tipi ne olursa olsun, toplum arasındaki statüsü ve makamı ne olursa olsun eğer iman ehlinden ve takvalı kullardan değilse Allah-u Teâlâ’nın yanında sivrisinek kanadı kadar değer kazanmayacağını, değerin ancak iman ve takva ile olacağını belirtmektedir. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bir hadisinde şöyle buyurmaktadır: “Allah, sizden cahiliyyenin kirini ve atalarla övünmeyi giderdi. Artık o sakınan bir mü’min ya da bedbaht bir günahkârdır. Hepiniz Âdem’in çocuklarısınız, Âdem de topraktan yaratılmıştır. Kavimleriyle övünen kimseleri bırakınız, onlar ancak cehennem kömürüdür.” (İmam Ahmed) Müslüman, İslam nuru ile aydınlandıktan sonra eski cahili kötü örf ve âdetlerine dönmemelidir. Hangi ırktan olursak olalım neticede atamız Âdem (aleyhisselam)’da birleşiyoruz. Atamız Âdem (aleyhisselam) tevazuyu simgeleyen topraktan yaratılmıştır. Bütün insanların kökü bir yerde birleşiyorsa bu ırkçılığın anlamı nedir? Kavimlerle övünen kimselerin akıbetlerinin cehennem kömürüne dönüşmesi söz konusu ise bu batıl övünmeler neyin nesi? Bugün Türkiye’de otuz yıldan beri süregelen DEVLET-PKK çatışmaları, binlerce insanın ölüp binlercesinin yaralanmasına sebep olan, binlerce vatandaşın memleketini bırakıp göç etmesine ve binlercesinin hapishanelerde çürütülmeye bırakılmasının altında yatan etken devletin gayri İslami bir yönetime sahip olması ve ırk üstünlüğü taslamasındandır. Eğer bu sistemin yerini İslam adalet ve kanunları alsa ve de Türk milliyetçiliği diğer ırklara dayandırılmamış olsaydı bu acı tabloyu yaşamayacaktık. Kürtlerin ve Arapların yaşadığı bölgelerde büyük harflerle dağlarına ve meydanlarına “Ne Mutlu Türküm Diyene” yazmanın anlamı nedir? Veyahut her sabah Türk olmayan öğrencilere “Türküm, doğruyum, çalışkanım. Varlığım Türk varlığına armağan olsun!” gibi cahili sözleri dayatmanın manası nedir? Bu yanlış siyaset ve uygulama hâliyle Kürt kökenli olan bir insanın tepki vermesine ve Türk ırkına düşman olmasına sebep olacaktır. Bu vaziyeti gören provokatörler Türk-Kürt çatışmasını alevlendirdiler ve bölgemizde Siyonist-Haçlı hâkimiyetini güçlendirdiler. Allah-u Teâlâ bizleri cahiliyenin karanlık ve zulmünden kurtarmak, hak yolun nur ve saadetine ulaştırmak için İslam’ı göndermiştir. Biz Müslümanların kardeşlik, bağlılık ve dayanışma unsurumuz İslam kardeşliğidir. Hangi renk ve ırktan olursa olsun Müslüman kişi bizim kardeşimizdir. Onu Allah için severiz. En yakın akrabamız Allah ve Rasûlü’ne düşmanlık ediyor ve küfür üzere yaşıyorsa babamız, kardeşimiz ve çocuğumuz dahi olsa onu sevmeyiz. O bizim düşmanımızdır. Bedir Savaşı’nda Mus’ab Bin Umeyr (radiyallahu anhu)’nun müşrik kardeşi Ebu Aziz Bin Umeyr Müslümanların eline esir düşmüştü. Ebu Aziz dedi ki: “Yanımdan kardeşim Mus’ab geçti. Beni Ensar’dan bir Müslüman esir etmişti. Kardeşim Mus’ab Ensar’a dedi ki: ‘Bu adama dikkat et. Onu elinden kaçırma! Annesi zengin bir kadındır. Umulur ki sana fidye ödeyerek onu kurtarır!’” Ebu Aziz, abisi Mus’ab (radiyallahu anhu)’ya dedi ki: “Ey kardeşim! Bana olan iyiliğin bu mudur?” Mus’ab Bin Umeyr dedi ki: “Sen değil, şu seni esir eden kişi benim kardeşimdir!” (Siyer-i İbn-i Hişam) İşte böyle, iman ve teslimiyete sahip olan kişiler hakkında Allah-u Teâlâ şöyle buyurur: “Allah'a ve ahiret gününe inanan bir toplumun -babaları, oğulları, kardeşleri yahut akrabaları da olsa- Allah'a ve Rasûlü’ne düşman olanlarla dostluk ettiğini göremezsin. İşte onların kalbine Allah iman yazmış ve katından bir ruh ile onları desteklemiştir. Onları içlerinden ırmaklar akan cennetlere sokacak, orada ebedî kalacaklardır. Allah onlardan razı olmuş, onlar da Allah'tan hoşnut olmuşlardır. İşte onlar, Allah'ın tarafında olanlardır. İyi bilin ki, kurtuluşa erecekler de sadece Allah'ın tarafında olanlardır.” (Mücadele Sûresi 22) Rabbim cümlemizden ırkçılık cahiliyesini gidersin. Bizleri İslam boyası ile boyasın. Mus’ab Bin Umeyr gibi Allah için seven ve Allah için buğz eden kullarından eylesin. Allahumme âmin. Musa Ebu Cafer

بسم الله الرحمن الرحيم 1- Dini yalanlayanı gördün mü? 2- O ki yetimi sert bir şekilde kovar/kakar. 3- Miskini yedirmeye teşvik etmez. 4- Namaz kılanlara veyl olsun. 5- Onlar ki namazlarından gafildirler. 6- Onlar ki riyakârlık yaparlar. 7- Mâûn’u engellerler/vermezler. Mâûn Sûresi âlimlerin geneline göre Mekkî, kimisine göre Medenî, kimisine göre ise ilk üç ayeti Mekkî, geri kalan ayetleri ise münafıklardan bahsettiği için Medenî olan bir sûredir. Allah-u âlem doğru olan da üçüncü görüştür. 1. AYET İLE İLGİLİ MESELELER: a) “Din” kelimesi ıstılahta/şeriatta iki anlama gelir: 1) Hak olsun veya batıl olsun; tabi olunan yol, nizam, düzen. (Bkz: Âl-i İmran 19) 2) Hesap ve ceza (Bkz: Fatiha 4) Ayete her iki anlamın da verilmesi mümkündür; birinci anlama göre ayetin manası “Allah (azze ve celle)’nin hükümlerini, ümmet-i Muhammed için razı olduğu hayat nizamını yalanlayanı gördün mü?”, ikinci anlama göre ise ayetin manası, “Hesap ve ceza gününü yalanlayanı gördün mü?” şeklindedir. Ayetin ikinci manasından ve daha pek çok ayetten anlaşılıyor ki, Arap müşriklerinin büyük bir kısmı [1] öldükten sonra dirilişi inkâr ediyorlardı. (Bkz: Yasin 78, Saffat 16-17) b) Sûrenin “…gördün mü?” diye istifham (soru) cümlesiyle başlaması, kendisinden bahsedilecek kimsenin yaptıklarının taaccub edilecek, hayrete düşürecek çok çirkin eylemler olduğunu belirtmek ve bu sûreyi işitenin veya okuyanın dikkatini bundan sonra söylenecek olanlara çekmek içindir. Tıpkı, kötü bir eylemde bulunmuş bir kişinin ne yaptığını anlatmaya başlarken “falanca ne yaptı gördün mü?”, “biliyor musun falancanın ne yaptığını?” demek gibi. 2. AYET İLE İLGİLİ MESELELER: a) Yetim: Buluğ çağına ermeden önce babası vefat etmiş olan çocuğa denir. Yetimlerin kalpleri kırıktır, ilgilenilmeye ve neşelendirilmeye ihtiyaçları vardır. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) yetimi terbiye eden, onun ihtiyaçlarını karşılayan kimseler için şöyle buyurmuştur: “Ben ve yetime kefil olan kişi cennette şu ikisi gibiyiz.” (Rivayet eden); “Ve Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) şehadet ve orta parmağıyla işaret etti ve aralarını biraz ayırdı.” [2] b) Allah (azze ve celle)’nin dinini ve öldükten sonra dirilmeyi inkâr eden bu kimsenin en bariz kötü özelliklerinden biri yetimi sert/kaba bir şekilde kovması, kakması, terslemesidir. Ayette geçen يَدُعُّ (yedu’u) kelimesinin sertlik anlamını içermesi telaffuz edildiğinde de anlaşılmaktadır. Yetimi kabaca kovmak ya; 1) Yetimin malını alarak onu hakkından mahrum etmekle olur. Nitekim Arap müşrikleri yetimin, babasından kalmış olan miras malına el koyarlardı. 2) Veya kapısına gelip ihtiyacı olduğu bir şeyi isteyen yetimi aşağılayarak kapıdan kovmakla olur. 3) Veyahut kişinin yetim çocuğu evine alıp köle gibi kullanmasıyla olur. 4)  يَدُعُّ kelimesi يَدَعُ “yedeu” (bırakıyor, terk ediyor) şeklinde de okunmuştur. Buna göre yetimi kabaca kovmak ona iyilikte bulunmamak, onu gözetmemek, ‘ne yaparsa yapsın’ diyerek kendi haline bırakmak ile de olur. 3. AYET İLE İLGİLİ MESELELER: a) Allah (azze ve celle)’nin dinini ve öldükten sonra dirilmeyi inkâr eden bu kimsenin en bariz kötü özelliklerinden biri de, bizatihi yardımda bulunmaktan aciz olsun veya olmasın, yardım edebilecek güçte olanların miskini yedirmeye teşvik etmemesidir. b) Ayet “Miskinin yemeğini vermeye teşvik etmez.” şeklinde de manalandırılmıştır. Zira miskinin zenginler üzerinde hakkı yani malı vardır ve zenginin onu vermesi gerekir. c) “Miskini yedirmeye/yemeğini vermeye teşvik etmez” ifadesiyle bu kimsenin, gücü yettiği zaman bizatihi yardım da etmeyen biri olduğuna işaret edilmektedir. Zira mal kendi cebinden çıkmamasına rağmen miskinin ihtiyacının karşılanmasına teşvik etmeyen birinin, bizzat yardımda bulunması hayli hayli düşünülemez. Bu nedenle ayete şöyle de mana verilebilir: “Miskini yedirmeye teşvik dahi etmez.” 1-3. AYETLER İLE İLGİLİ MESELELER: a) Şayet bu kimse, insanların -iyi ve kötü- bütün amellerinden hesaba çekilip en ufak bir zulme uğramadan amellerinin karşılığının verileceği güne iman etmiş olsaydı yetimi kovmaz, miskini doyurur ve doyurulmasına teşvik ederdi. Fakat kıyameti yalanladığı için bu vicdansızca işler ondan sadır olmaktadır. Çünkü kötülüğü emreden nefis, karşılığı olmadan bir şey vermemek ve tehlike durumu bulunmadığında zarar vermek/eziyet etmek üzere yaratılmıştır. Yetimden ve miskinden kendilerine yapılan iyiliğe karşılık vermeleri beklenmez ve onlardan bir zarar gelebilme tehlikesi de bulunmamaktadır. Dolayısıyla kişiyi, yetime ve miskine rahmet etmeye itecek ve onlara kötü davranmaktan alıkoyacak tek bir etken vardır ki o da hesap ve ceza gününe iman etmektir. Keza kişiyi hırsızlık yapmaktan, zina etmekten, aldatmaktan vs. masiyetlerden alıkoyan da bu imandır. b) Allah (azze ve celle)’nin dinini ve öldükten sonra dirilmeyi inkâr eden kişinin birçok kötü fiilinden özellikle bu ikisinin zikredilmesi, bu fiillerin İslam’a aykırı olması bir tarafa, insani olmadığı için son derece çirkin ve kişiyi insanlar nezdinde seviyesiz kılan eylemler olduğuna ve ahirete iman etmeyen kişilerin genelinden bu tür insani olmayan eylemlerin sadır olabileceğine işaret etmek içindir. 4. AYET İLE İLGİLİ MESELELER: a) Ayettekiوَيْلٌ  “Veyl” kelimesi, helak olmak, şiddetli bir azaba çarptırılmak anlamlarında beddua içerikli bir kelime olmakla birlikte cehennemdeki bir vadinin ismi olarak da anlamlandırılmıştır. Birinci anlama göre ayetin manası, “namaz kılanlar helak olsunlar, şiddetli bir azaba çarptırılsınlar” şeklinde olup ikinci anlama göre ise “namaz kılanlar için veyl vadisi vardır” manasına gelmektedir. Fakat ayetin “cehennemin veyl vadisine gidesiceler, orayı boylayasıcalar” diye her iki anlamın birleştirilerek manalandırılması da mümkündür. b) Nasıl ki sadece 4. ayet ile yetinmeyip onunla ilgili olan bir sonraki ayeti de okuyor ve buna göre 4. ayeti anlıyor isek, aynı şekilde bütün İslamî meselelerde de bunu yapmalı; herhangi bir meseleyle alakalı bir ya da birkaç delil ile yetinmeyip bütün delilleri ele alarak neticeye varmalıyız. Aksi hâlde haktan saparız. Nitekim Mürcie, Harici, Mu’tezile, Cehmiyye gibi Ehl-i Sünnet dışı fırkaların Kur’an’a iman etmelerine, onu okumalarına ve ayetlerini tefsir etmelerine rağmen sapıtmalarının bir sebebi de budur. 5. AYET İLE İLGİLİ BİR MESELE: “Onlar ki namazlarından gafildirler.” Yani namazlarını önemsemezler, namazlarına karşı gevşektirler. Namazdan gafil olmak şu şekillerden biriyle olur: [3] 1) Namazı beş vakit olarak kılmayıp ara sıra terk etmek. [4] 2) Namazı vakit içerisinde kılmamak. Bu kimseler kolaylarına gelince namazı vaktinde kılar, fakat dünyevi işlerinin yoğunluğu veya iş yorgunluğu veya normal bir hastalık sebebiyle veyahut sohbet bölünmesin, sohbet zamanı daralmasın, diziyi, filmi, haberleri, maçı kaçıracağım gibi bahanelerle vakit çıktıktan sonra namaz kılarlar. Sanki çok basit bir iş yapmışlar gibi namazlarını vaktinde kılamadıklarından ötürü üzülmezler, sinirleri gerilmez, moralleri bozulmaz. Aslında bir mü’minin, hiçbir şer’î özrü olmadan bir vakit namazı eda etmediğinde adeta şok geçirmesi, dışarıdan bakan birinin onun moralinin bozuk olduğunu anlaması gerekir. 3) Daima veya genelde namazı vaktin sonlarına ertelemek. Kişi vaktin çıkmasına takriben 10-15 dakika kala namaza duracağı zaman ya sünneti kılmadan farza başlar veya sünnetle birlikte farzı kılacak olsa da hızlı kılacağından ne okuduğunu anlayamayacak ve bir de abdesti yoksa namazını daha da hızlandıracaktır. İşte bu durum, kişinin namazına önem vermediğini göstermektedir. 4) Rükünlerini ve şartlarını tam olarak yerine getirmeden namaz kılmak. Örneğin rukû’ ve secde ederken ta’dîl-i erkâna uymamak, giydiği elbise şeffaf veya yırtık olduğu için kapatması gereken yerlerinin gözükmesi ama zahmet edip de elbisesini değiştirmemesi veya dikmemesi gibi. 5) Namazlarında daima veya çoğunlukla ya zahiri anlamda (görünürde) veya batıni olarak huşulu olmamak, tefekkür etmeden, düşünmeden namaz kılmak. Örneğin, kişinin çok kere bir yerini kaşıması, burnunu karıştırması, sakalıyla oynaması, saatine bakması, bir özür olmadığı hâlde namazda sağa sola bakması gibi işler zahiri huşuya terstir. Keza kişinin, zihninin dünyevi işlerle meşgul olması nedeniyle daima veya çoğunlukla iki mi yoksa üç mü kıldığında şüphe etmesi onun namazına önem vermediğini gösterir. İbn-i Kesîr (rahimehullah) şöyle demiştir: “(Namazlarından gafildirler) lafzı bunların hepsini (beş şekli de) kapsar. Bunlardan herhangi biriyle vasıflanan her bir kişinin bu ayetten bir payı vardır (tehdidin altına o oranda girer). Kim de bunların hepsiyle vasıflanırsa ayetten nasibi tamamlanmış ve amelî (dinden çıkarmayan) nifak onun için kâmil olmuş olur.” Namazdan gafil olmak namazı komple terk etmek olarak da açıklanmıştır. Ancak bu ayet, gafil olarak ‘namaz kılanlardan’ bahsettiği için bu görüş zayıftır. Bu görüş her ne kadar zayıf da olsa, eğer ki namazı vaktinden sonra kılanlar için böyle bir tehdit varsa, namazı komple terk edenler için ise hayli hayli bu tehdit geçerlidir. Kimi âlimler bu ayetle kastedilenleri bir sonraki ayetin tefsir ettiğini söylemişlerdir. Seleften kimileri şöyle demişlerdir: “الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ” demeyen Allah’a hamd olsun.” Zira Allah (azze ve celle) عَنْ harfi cerrinin yerine فِي harfi cerrini kullansaydı o hâlde mana “Onlar ki namazlarında gafildirler.” olurdu ki bu, mü’minlere çok ağır gelirdi. Zira bir mü’min -mesela- namazda kaçıncı rekâtta olduğu konusunda yanılabilir. Nitekim Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) de namaza en çok özen gösteren biri olmasına rağmen birkaç kere namazında yanılmış ve sonra sehiv secdesi yaparak bunu düzeltmiştir. 6. AYET İLE İLGİLİ BİR MESELE: “Onlar ki riyakârlık yaparlar.” Yani onlar ki namazı Allah (azze ve celle)’ye yakınlaşmak, sevap elde etmek amacıyla değil; insanlar görsünler, işitsinler, meclislerde haklarında güzel konuşsunlar, sevilsinler, dünyalık bir meta elde etsinler veya dünyalık bir meta ellerinden gitmesin diye namaz kılarlar. Onlar için önemli olan bu gayelerdir; Allah (azze ve celle)’nin görmesini ise umursamazlar. Yine onlar ki insanlar arasındayken namaz kılar fakat kendi başlarına kaldıklarında ise kılmazlar. Allah (azze ve celle) Nisa Sûresi 142. ayetinde böylelerinden şöyle bahsetmiştir: “…Onlar namaza kalktıkları zaman tembelce kalkarlar, insanlara gösteriş yaparlar ve Allah’ı pek az (nadiren) anarlar.”  7. AYET İLE İLGİLİ BİR MESELE: Mâûn: “Su, ateş, çakmak, tuz, kova, tabak, sini, sandalye, iğne, tencere, balta, kitap gibi insanların ihtiyaç duydukları, değeri basit olan şey” anlamındadır. Yani ayetin manası şöyledir: “İnsanlar (mesela komşu) ihtiyaçlarını görmeleri için kendilerinden, kullanıp tekrar geri vermek üzere veya böyle olmadan değeri az bir şey talep etseler, verdiklerinde hiçbir zarar etmeyecekleri, o anda ihtiyaçları olmadığı ve kullanmayacakları hâlde bunu dahi vermezler.” Cimrilikte had safhaya ulaşmış bu davranış, insanın şahsiyetini ciddi manada zedeler ve insanların gözünde sahibini değersiz kılar. Ali (radiyallahu anhu) Mâûn’u ‘zekât’ olarak tefsir etmiştir.  4-7. AYETLER İLE İLGİLİ MESELELER: a) Bilindiği üzere Allah (azze ve celle) Kur’an’da namaz kılmaktan/kılanlardan bahsederken ‘namazı ikame etmek’ ifadesini kullanır. Yine namaz kılanlardan bahseden bu ayetinde ise Rabbimiz (azze ve celle) bu ifadeyi kullanmamıştır. Çünkü namazı ikame etmek, yani namazı dosdoğru kılmak ile namazdan gafil olmak, namazda gösteriş yapmak ve değeri basit bir şeyi vermemek yan yana gelemezler. Zira namazı dosdoğru kılan birinden bu işler sadır olmaz. Allah (azze ve celle) şöyle buyurmaktadır: “…Namazı ikamet et. Çünkü namaz hayâsızlıktan ve münkerden alıkor…” (Ankebût Sûresi 45) b) İşte bu üç sıfat münafıkların özellikleridir ve bunları kendisinde bulunduran kimseler için ‘veyl’ tehdidi vardır. Bu üç sıfattan biriyle vasıflanmış kişi ise münafıkların bir özelliğini kendisinde bulunduran ve bu tehditten Allah (azze ve celle)’nin bileceği kadar nasibini alacak biridir. Ve’l-Hamdu lillâhi Rabbi’l-Âlemîn. [1] Hepsi değil. Zira cahiliyye dönemine ait bazı şiirler onlardan kimisinin ahirete, amellerin karşılığının verileceğine inandıklarını göstermektedir. (Bkz: Gençlerle Tevhid Dersleri, 12.Ders: Arap Müşriklerinin Allah İnancı) Ancak kimi ilim ehline göre ise bu müşriklerin hepsi öldükten sonra dirilişi inkâr ediyorlardı. [2] Buhari, Tirmizî, Ebu Dâvud. [3] Bkz: Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm, İbn-i Kesîr. [4] Tenbih: “Mâûn Sûresi 4-7. ayetler” başlıklı tefsir dersimizde İbn-i Kesîr (rahimehullah)’ın tefsirinden bu birinci şekli aktarırken, dikkatsizlikten yanlış tercüme ederek bu şekli, namazı külliyyen terk etmek olarak aktardık. Birazdan da ifade edeceğimiz üzere külliyyen namazı terk eden kişi de bu ayete muhatap olmakla beraber, İbn-i Kesîr’in bahsettiği bu şekil gafil olmanın doğru tercümesi, bazen kılıp bazen ise terk etmektir.  Ömer Faruk

بسم الله الرحمن الرحيم Mensubu olduğumuz Ehl-i Sünnet ve’l Cemaat’in, yani başta sahabe olmak üzere değerli, salih selefimizin iman ettiği hususlardan biri de kerametlerdir. Kerametler, yani Allah’ın (azze ve celle) veli kulları üzerinde gösterdiği harikulade haller haktır, inkâr edilmesi sapıklıktır. Nitekim -örneğin- Allah (azze ve celle) Kur’ân’da Meryem (radıyallahu anhuma) ve Ashâb-ı Kehf (radıyallahu anhum) üzerinde gösterdiği kerametlerden bahsetmiştir. Yine güvenilir rivayetlerde, sahabeden ve onlardan sonra gelen değerli zatlardan sadır olmuş birçok keramet örneği mevcuttur. Mesela sahabeden Sa’d b. Ebî Vakkâs (radıyallahu anhu) ordusuyla birlikte Dicle nehrini köprü olmadığı halde atlarıyla geçmişlerdir. Buna benzer daha birçok kerametin vukû bulduğu sabit olup, kıyamete kadar da kerametlerin Allah’ın (azze ve celle) veli kulları üzerinden meydana gelmesi mümkün olan bir durumdur. Bu meyanda, günümüzde birçok kimsede görülen yanlış bir zihniyete dikkat çekmek gerekmektedir. Şöyle ki; sarığı, cübbesi, sakalı olup da tabileri olan bir kimseden bazı olağan üstü haller sadır olmuşsa/oluyorsa, bu kimse şirkin her türlüsünden beri mi değil mi, insanları toplum arasında görülen şirk eylemlerinden sakındırıyor mu, yoksa şirke mi davet ediyor, Rasûlullah’ın (sallallahu aleyhi ve sellem) sünnetine bağlı olup toplumda var olan bidatlerden ve insanları bidatlere çağırmaktan uzak mı değil mi, bütün bunlara bakılmaksızın, birçok insanda böyle bir kimsenin Allah’ın (azze ve celle) veli kulu olduğu inancı vardır. Kısacası bu inanç sahiplerine göre önemli olan sadece böyle birinden olağan üstü hallerin görülmesi olup, bu kadarı onun Allah’ın (azze ve celle) veli kulu olarak nitelendirilebilmesi için yeterlidir! Evvela şunu bilmek gerekir ki, şayet biri hakkında “Allah’ın veli kulu” veya “Allah dostu” diyorsak, Allah’ın (azze ve celle) o kimseyi veli (dost) edindiğini söylüyor, yani Allah (azze ve celle) hakkında konuşuyoruz demektir ki, Allah (azze ve celle) hakkında ilimsizce konuşup da büyük bir günaha düşmemek için, İslam’daki hükmü aranan her konuda olduğu gibi bu konuda da delille konuşmak, zanla ve duygularla hareket etmekten azami derecede uzak durmak gerekmektedir. Allah (azze ve celle) Kur’ân’da, veli kullarının özelliklerini, bu makama nasıl ulaşılacağını çok net bir biçimde beyan etmiştir. Şöyle buyurmuştur: أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ. الَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ “Dikkat edin! Şüphesiz ki Allah’ın veli kullarına ne bir korku vardır, ne de onlar üzüleceklerdir. Onlar ki iman edenler ve sakınanlar/müttaki olanlardır.” (Yûnus, 62-63) إِنَّ وَلِيِّيَ اللَّهُ الَّذِي نَزَّلَ الْكِتَابَ وَهُوَ يَتَوَلَّى الصَّالِحِينَ “Muhakkak ki benim velim, kitabı indiren Allah’tır. O, salihleri veli edinir.” (A’raf, 196) Bu ayetlerden anlaşılıyor ki, bir kimsenin Allah’ın (azze ve celle) veli kulu olabilmesi için o kimsede iman vasfı bulunmalı ve müttaki/salih bir kimse olmalıdır. Bir başka ayette de şöyle buyrulmaktadır: قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ “(Rasûlüm) deki: “Şayet Allah’ı seviyor iseniz o halde bana tabi olun ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Allah Ğafûr’dur (çok affedendir), Rahîm’dir (engin merhamet sahibidir).” (Ali İmran, 31) Bu ayetten ise, Allah’ın (azze ve celle) sevdikleri kimselerin Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem)’e her konuda itaat eden, O’ndan(sallallahu aleyhi ve sellem) sonra çıkarılmış O’nun emretmediği ve tavsiye etmediği işlerden (yani bidatlerden) kaçınan kimseler olduğu anlaşılmaktadır ki, Allah (azze ve celle) birisini seviyor ise elbette ki onu veli edinmiş demektir. Buna göre, -ismi, şekli, şemâli, soyu vs. ne olursa olsun- Allah’ın (azze ve celle) veli kulları; a) İmanı gerçekleştirmiş, yani imanın zıddı olan her türlü şirk ve küfürden beri olan, b) Müttaki, salih olan, yani her türlü haramdan uzak olup farzları harfiyyen yerine getiren, c) Her konuda Rasûlullah’ın (sallallahu aleyhi ve sellem) sünnetine tabi olup bidatlerden uzak olan kimselerdir. Allah’ın (azze ve celle) veli kullarının özelliklerini O’nun (azze ve celle) kitabından öğrendikten sonra, -tanıyalım ve dinimizi sağlama alalım diye- günümüzde velilik iddiasında olanların veya veli olduğu söylenilenlerin veli olma şartlarını kendilerinde taşıyıp taşımadıklarını bazı örneklerle bir inceleyelim; Bu kimseler, ya hoca kesiminden olan müritleri aracılığıyla veyahut bizzat kendileri, insanlara, darda kaldıkları zaman her nerede olurlarsa olsunlar kendilerinden ya da ğavs, kutup, ebdâl, evtâd, nucebâ, nukabâ vs. diye lakaplandırdıkları ve kâinat içersinde tasarruf etme yetkisine sahip olduklarına; kendilerinden yardım istendiğinde/çağırıldıklarında insanların sıkıntılarını giderebilme kudretini ellerinde bulundurduklarına, Allah’ın (azze ve celle) kendilerine böyle bir yetki tanıyıp bu yetkiyi istedikleri zaman ve istedikleri şekilde kullanabileceklerine, gaip olsalar (yanlarında olmasalar) dahi yardım istendiğinde işitebileceklerine inandıkları kimselerden yardım istemelerini/meded ummalarını, yani dua etmelerini ve onların da böyle inanmalarını tavsiye etmektedirler. Halbuki dua bir ibadettir ve yalnızca Allah’a (azze ve celle) yönlendirilmesi gerekir. Yine insanın işitme ve yardım etme/fayda verme kudretleri belli bir yere kadardır, kendisinden çok uzakta olan birini hiçbir zahir (görünür) sebep olmadan işitemez, ona yardımda bulunamaz. Dolayısıyla bir kimsenin, ya ölü olduğu için ya da diri olup da uzakta olduğu için gaip olan (yanında olmayan) ve kendisini işitme kudretine sahip olmayan birini, yardım etmesi için çağırmak suretiyle dua ibadetini Allah’tan (azze ve celle) başkasına yönlendirmesi, Allah’tan (azze ve celle) başkasına ibadet etmek, her şeyi işitme, mutlak fayda verme ve her şeye güç yetirme (kudret) sıfatlarının bir parçasında O’na (azze ve celle) ortak koşmak, yani Allah’ın (azze ve celle) veli kullarından olmanın birinci şartı olan iman şartını bozmak demek değil midir?[1] Allah (azze ve celle) birçok ayetinde, kâinat içerisinde kendisinden başka hiçbir varlığın tasarruf yetkisine sahip olmadığını belirtmiştir. Bu ayetlerden birinde şöyle buyurur: قُلِ ادْعُوا الَّذِينَ زَعَمْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَا يَمْلِكُونَ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ وَمَا لَهُمْ فِيهِمَا مِنْ شِرْكٍ وَمَا لَهُ مِنْهُمْ مِنْ ظَهِيرٍ (Müşriklere) de ki: “Allah’tan başka ilah saydığınız şeyleri çağırın! Onlar ne göklerde ne de yerde zerre ağırlığınca bir şeye sahiptirler. Onların buralarda (göklerde ve yerde) hiçbir ortaklığı yoktur. Allah’ın onlardan bir yardımcısı da yoktur.” (Sebe, 22) Burada bir örnek olarak, Allah’ın (azze ve celle); “Mücrimlerin yolunun apaçık belli olması için ayetleri işte böyle açıklarız” buyruğuna tabi olarak ve şu dinden uzak cahil olan toplumumuzun birçoğunun beğenisini kazanmış olduğu için kim olduğunu bilelim diye, Allah’ın veli kulu olarak görülen Mahmut Ustaosmanoğlu’nun liderliğini yaptığı İsmailağa (diğer adıyla Çarşamba) cemaatinin önde gelen hocalarından Cübbeli Ahmet diye bilinen Ahmet Mahmut Ünlü’nün, internet ortamında yaygın olan bir videosunda, dua ederken sarfettiği şu şirk dolu sözlerini aktaralım: “…Yetiş Yâ Rasûlallâh! İmdâd eyle Yâ Râsûlallah! Yâ Evliyâallâh! Vaktin ricâli (adamları), kutuplar, ğavslar, ebdâl, evtâd, ulemâ, sulehâ (salihler), evliyâ, yetişin ey Allah’ın dostları! Himayenize dahil eyleyin bizleri!” Yine internet ortamında bulunan başka bir videosunda, sohbet verirken aynen şu sözleri sarfetmiştir: “Bağdat’a niye dönülüyor bir sıkıntı olduğu zaman, de bakıyım (oradakilere soruyor), Abdukadir Geylânî, diyor ki: “İşi düşen diyor Bağdat tarafına dönsün, 11 adım atsın, efendim, işte Fatiha, onbir ihlas, ne ise okusun, ruhuma hediye etsin, yetiş ya Abdelkadir desin”, Allah Allah! O da ne tasarruf sahibi, ne yetkili etkili bir şey yav! (Sonra Abdulkadir Geylani’ye nisbet edilen bir sözünü ilk başta Arapçasını okuyarak aktarıyor): “Öncekilerin güneşleri battı ama bizim güneşimiz ebedi yücelik burcunda batmayacak.” İmam Rabbani alıyor bunu Mektubat’ta yani, e boş bir şey değil bu…” Ve daha bunun gibi Cübbeli Ahmet’in akıllara durgunluk verecek son derece tehlikeli nice sözleri, internet ortamında yaygın bir haldedir. Allah’tan (azze ve celle) başka herhangi birini çağırıp ondan yardım talebinde bulunmanın şirk olduğunu gösteren Kur’ân da birçok ayet vardır. İşte bunlardan sadece bir kaçı: وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ يَدْعُو مِنْ دُونِ اللَّهِ مَنْ لَا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَنْ دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ “Allah’ın dışında kıyamet gününe kadar kendi­sine cevap vere­meyecek kimseye dua edenden daha sapık kimdir? Oysa ki bunlar onların duasından habersizdirler.” (Ahkâf, 5) أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ وَيَجْعَلُكُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ أَإِلَهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِيلًا مَا تَذَكَّرُونَ “Darda kalmış kişi dua ettiği za­man ona kim icabet ediyor ve sıkıntıyı gideriyor ve sizi yeryüzü­nün hâkimleri yapıyor? Allah ile beraber başka bir ilah mı var? Ne kadar az düşünüyorsu­nuz.” (Neml, 62) وَيَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَضُرُّهُمْ وَلَا يَنْفَعُهُمْ وَيَقُولُونَ هَؤُلَاءِ شُفَعَاؤُنَا عِنْدَ اللَّهِ قُلْ أَتُنَبِّئُونَ اللَّهَ بِمَا لَا يَعْلَمُ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ “Onlar Allah'ın dışında kendilerine zarar da, fayda da vermeyen şeyler dua ederler. ‘Bunlar Allah katında bizim aracılarımızdır’[2] derler. De ki: Siz, Allah'a göklerde ve yerde bilmediği bir şey mi bildiriyorsunuz? Allah, onların ortak koşmalarından münezzeh ve yücedir.’’ (Yûnus,18) وَإِنْ يَمْسَسْكَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلَا كَاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَإِنْ يَمْسَسْكَ بِخَيْرٍ فَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ “Eğer Allah, sana bir sıkıntı dokundurursa, onu kendisinden başka giderecek hiçbir kimse yoktur. Şayet sana bir de hayır dokundurursa, işte O her şeye kâdir'dir.’’ (En’âm, 17) وَالَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ مَا يَمْلِكُونَ مِنْ قِطْمِيرٍ. إِنْ تَدْعُوهُمْ لَا يَسْمَعُوا دُعَاءَكُمْ وَلَوْ سَمِعُوا مَا اسْتَجَابُوا لَكُمْ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُونَ بِشِرْكِكُمْ وَلَا يُنَبِّئُكَ مِثْلُ خَبِيرٍ  “…Onun dışında çağırdıklarınız bir çekirdek zarına bile sahip değildirler. Onları çağırsanız, çağrınızı işitmezler; işitmiş olsalar bile size karşılık veremezler; kıyamet günü de sizin şirkinizi reddederler (sizden beri olurlar). Hiç kimse sana, her şeyden haberdar olan Allah gibi haber ver­emez.” (Fâtır13-14) Allah’ın veli kulu olarak görülen bu kimseler müritlerine, toplu bir şekilde, ellerini göğüslerine vurarak, garip sesler çıkartarak sesli zikir yapmalarını söylemektedirler. Ne sahabeden ne de onların yolunu izleyen sonraki nesillerden bu şekil bir ibadet yaptıkları rivayet edilmemiştir. Şayet böyle bir zikir şekli İslam’da yeri olan, Allah’ı (azze ve celle) razı eden bir ibadet olsaydı, hayırda en önde olan ilk nesil Müslümanlardan bunu yapan kimseler mutlaka olurdu. Dinde her sonradan ortaya çıkarılmış iş ise bidattır, ne kadar iyi bir niyetle yapılırsa da yapılsın Allah katında kabul edilmez. Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: من عمل عملاً ليس عليه أمرنا فهو رد  “Her kim dinimizde olmayan bir iş yaparsa o reddolunmuştur/makbul değildir.” (Müslim) Yine Allah dostu oldukları zannedilen bu kimseler, müritlerinin kendi önlerinde eğilmelerine, dizleri üzerinde emeklemelerine, resimlerini evlerinin duvarlarına asmalarına, kısacası saygıda aşırı gitmelerine ses çıkarmamakta, bu tür davranışlara rıza göstermektedirler. Halbuki herkesten daha çok saygı gösterilmeyi hak eden Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) böyle miydi? عن أنس قال لم يكن شخص أحب إليهم من رسول الله صلى الله عليه و سلم وكانوا إذا رأوه لم يقوموا لما يعلمون من كراهيته لذلك Enes b. Malik (radıyallahu anhu) anlatıyor: “Onlara (sahabeye) Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’den daha sevimli olan bir şahış yoktu. Onlar ki Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem)’i gördükleri zaman, onun kendisi için ayağa kalkılmasından hoşlanmadığını bildikleri için ayağa kalkmazlardı.” (Tirmizî, -Tirmizî (rahimehullah) hadisin hasen sahih olduğunu söylemiştir-, el-Edebu’l Müfred). O Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) ki, kendisine bir adam: “Ey Muhammed! Ey efendimiz! Efendimizin oğlu! En hayırlımız! En hayırlımızın oğlu!” dediği zaman: أنا محمد بن عبد الله عبد الله ورسوله والله ما أحب أن ترفعوني فوق منزلتي التى أنزلنى الله عزو جل ”…Ben Abdullah’ın oğlu Muhammed’im. Allah’ın kulu ve Rasûlüyüm. Allah’a yemin olsun ki, Allah’ın bana lutfettiği mevkimin üstünde beni yüceltmenizi sevmem.” demişti. (Nesâî, Ahmed. Muasır muhaddislerden Şuayb el-Arnaût hadisin sahih olduğunu belirtmiştir.) O Rasûl ki (sallallahu aleyhi ve sellem), bir hadislerinde şöyle buyurmuşlardır: لا تطروني كما أطرت النصارى ابن مريم فإنما أنا عبده فقولوا عبد الله ورسوله “Hrıstiyanların Meryem oğlunu (aleyhisselam) övmede aşırıya kaçtıkları gibi beni de öyle övmeyin. Ben ancak bir kulum, bana Allah’ın kulu ve Rasûlu deyin.” (Buhârî) O Rasûl ki, اللهم لا تجعل قبرى وثنا لعن الله قوما اتخذوا قبور أنبيائهم مساجد “Allah’ım! Kabrimi ibadet edilen bir put haline getirme. Allah, peygamberlerinin kabirlerini mescitler edinen bir kavme lanet etmiştir.” (Ahmed, Muvatta. Şuayb el-Arnavût hadisin sahih olduğunu söylemiştir.) diye dua ederek insanların kendisi hakkında aşırıya kaçabileceği korkusunu dile getirmişti. Allah dostu diye zannedilen kimselerin kendilerine yapılan aşırı saygılara karşı sessiz kalmaları, zamanla müritlerinin onlar hakkında şirke sokan düşüncelere sahip olmasını beraberinde getirmiştir. Kimi müritler, uzakta olmasına rağmen şeyhinin kendisini işittiğine ve gördüğüne inanmaktadırlar. Yine kimileri, şeyhinin masum/hatasız olduğuna inanmakta, bu nedenle “şeyhine ‘neden’ dersen helak olursun” anlamında sözler sarf etmektedirler. Bir keresinde tasavvuf davetçisi sıfatına sahip olan biriyle konuşurken bir ara, “şeyhinin masum olduğuna inanıyor musun?” şeklinde bir soru yöneltmiştim. O’da: “evet” dedi. Ben de: “Peki şeyhin sana puta secde et dese sen de secde eder misin?” diye sorunca “evet, secde ederim” cevabını verdi. (Neûzü billah) Nitekim bütün insanlar tevhid üzere iken, yeryüzünde ilk kez şirkin insanlar arasında meydana gelmesinin sebebi, ta’zim’de (övgüde) aşırıya kaçmak idi. Allah (azze ve celle) şöyle buyurmuştur: وَقَالُوا لَا تَذَرُنَّ آلِهَتَكُمْ وَلَا تَذَرُنَّ وَدًّا وَلَا سُوَاعًا وَلَا يَغُوثَ وَيَعُوقَ وَنَسْرًا “Dediler ki: Sakın ilahlarınızı bırakmayın. Vedd, Süva', Yeğûs, Yeûk ve Nesr'den asla vazgeçmeyin.’’ (Nuh, 23) أسماء رجال صالحين من قوم نوح فلما هلكوا أوحى الشيطان إلى قومهم أن انصبوا إلى مجالسهم التي كانوا يجلسون أنصابا وسموها بأسمائهم ففعلوا فلم تعبد حتى إذا هلك أولئك وتنسخ العلم عبدت İbni Abbas (radıyallahu anhu) bu ayetin tefsirinde şunları söylemiştir: “…Bu isimler, Nuh (aleyhissselam)’ın kavminden olan salih adamların isimleridir. Bu kimseler öldüğü zaman, şeytan Nuh (aleyhissselam)’ın kavmine, içlerinde oturdukları meclislere bu salih kimselerin heykellerini dikmelerini vahyetti ve onlar da bunu yaptılar. Bu kimseler ölünceye kadar bu heykellere ibadet edilmedi. Ta ki bu kimseler öldüğü ve ilim silindiği zaman heykellere ibadet edildi.” (Buhârî) Ve buna benzer veli olduğu söylenilen kimselerde ve tabilerinde görülen daha başka şirk ve bidat eylemler… Sonuç itibariyle, Allah’ın (azze ve celle) veli kulu diye zannedilen kimseler -her ne kadar da kendilerinden olağan üstü haller görülse de- şirkin ve bidatın davetçiliğini yaptıkları için kesinlikle Allah’ın veli kullarından sayılamazlar. İmam Kurtubi (rahimehullah) Bakara 34. ayetin tefsirinde şunları söylemiştir: قال علماؤنا - رحمة الله عليهم - : ومن أظهر الله تعالى على يديه ممن ليس بنبي كرامات وخوارق للعادات فليس ذلك دالا على ولايته ، خلافا لبعض الصوفية والرافضة “Alimlerimiz şöyle demişlerdir: “Allah’ın (azze ve celle) peygamber olmayan kimselerin üzerinde gösterdiği kerametler ve harikulade şeyler bu kimselerin veli olduklarını göstermez. Bazı sofiler ve rafiziler ise böyle düşünmemektedirler.” Yine aynı ayetin tefsirinde İbn Kesir (rahimehullah) selefin tanınmış imamlarından Leys b. Sa’d’ın (rahimehullah) şöyle dediğini aktarır: إذا رأيتم الرجل يمشي على الماء ويطير في الهواء فلا تغتروا به حتى تعرضوا أمره على الكتاب والسنة “Bir kimseyi su üzerinde yürürken, havada uçarken gördüğünüz zaman bu kimsenin durumunu Allah’ın kitabına ve sünnete arz edinceye kadar bu duruma aldanmayın.” İşte bu nedenle Ehl-i Sünnet, kerametin hak olduğuna iman etmekle birlikte, kerameti, rahman’dan ve şeytan’dan gelen kerametler diye ayrıma tabi tutmuşlardır. Allah (azze ve celle) kullarını imtihan etmek için, yani “Hakkı bulup ona tabi olma noktasında Kur’an ve sahih sünneti esas alıp bu iki kaynağın dediğine mi kulak verecekler, yoksa şeriatın, hakkın ölçüsü olarak saymadığı sarığa, sakala, cübbeye, kiloya, heybete ve tabiri caizse uçtulara katçılara mı bakacaklar diye, şirk ve bidat ehli bu kimseler üzerinde olağan üstü hallerin zuhur etmesine ve böylece şirkin ve bidatin hak’mış gibi gözükmesine müsaade edebilir. Tıpkı Cumartesi günü balık avlamaktan nehyedilen İsrailoğulları örneği gibi. Cumartesi günü balıklar onlara akın akın geliyor, diğer günlerde ise gelmiyordu. Bunun nedeni ise Allah’ın onları imtihan etmesi idi. (Bkz: A’raf 163) Allah’a hamd ve Rasûlü Muhammed’e salât ve selam olsun. Davamızın sonu âlemlerin Rabbi olan Allah'a hamd etmektir. [1] Allah’ın (azze ve celle) veli kulu oldukları iddia edilenlerden kimileri ise, Allah’tan (azze ve celle) başka hiç kimsenin kâinatta tasarruf etme yetkisine sahip olmadığına, yanında olmayan birini işitebilme ve ona yardım edebilme özelliğinin olmadığına inanmakla birlikte, Allah’ın (azze ve celle) işittirmesi ve ona himmet ettirmesi ile (başka bir ifadeyle Allah’ın izni ile) işitebilip yardım edebileceğine inanarak gaip olan bir kimseden yardım istenebileceğini söylemektedirler. Bu da bir önceki gibi şirktir. Zira her ne kadar da bu kimseler inançta (Rubûbiyyette), Allah’a (azze ve celle) ait olan bir özelliğin O’ndan (azze ve celle) başkasında da olduğuna inanarak Allah’a (azze ve celle) ortak koşmasalar da, sadece Allah’a (azze ve celle) yönlendirilmesi gereken dua ibadetini O’ndan başkasına yönlendirerek amelde (Ulûhiyyette) ortak koşmaktadırlar. Önemi çok büyük olan Rubûbiyyet ve Ulûhiyyet kavramları hakkında malumat edinmek isteyenler, sitemizde yayınlanan ilgili derslere bakabilirler. [2] Yani ayette bahsedilen müşriklerin sahte ilahlarına adak, secde, sevgi, hayvan boğazlama gibi yalnızca Allah’a sarfedilmesi gereken bir takım ibadetleri yönlendirmelerinin nedeni şu idi: “Bu ibadetler ile kendimizi onlara (ilahlarımıza) sevdirelim ki onlardan herhangi bir şey istediğimiz zaman bu isteklerimizin karşılanması için Allah’tan talepte bulunurlar ve Allah’ta onların bu talebini geri çevirmez. Çünkü onlar temiz, salih ruhlar olup Allah’ın yakınlaştırılmış saygın kullarıdır. Biz ise basit (Allah katında bir konumu, değeri olmayan) günahkar kimseleriz. Nasıl ki sultan’dan bir şey isteneceği zaman bu istek, sultan onu itibara alsın diye ona yakın olan bir aracı ile iletiliyorsa, aynı şekilde bizler de isteklerimizi direk Allah’a yöneltmeyip ona yakın olan, onun yanında bir konumu olan kulları aracılığıyla Allah’a iletiyoruz ki böylece onlar bizi Allah’a yakınlaştırmış olsunlar ve Allah’da isteğimizi itibara alıp bize icabet etsin.” Günümüzde de Allah’ın veli kulu denilenlerin tabilerinden bazıları, Allah’tan başka kendilerini işitmeye ve kendilerine yardım etmeye güçleri olmayan kimselerden yardım isterken aynı mantıkla yardım istemektedirler. Lâ havle velâ kuvvete illâ billâh! Ömer Faruk

إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ “Şüphesiz bu sizin ümmetiniz tek bir ümmettir. Rabbiniz de Benim. O halde yalnız Bana ibadet edin.”1 Bir gün bir kardeş bana şöyle bir soru sordu: “Allah (subhanehu ve teâlâ) Kur’an’da Müslümanlara bir olmayı emrediyor ve bununla beraber Rasûlü (sallallahu aleyhi ve sellem) Allah’tan ümmetinin birbirine düşmemesi için dua ettiğini ama Allah’ın bu duasını kabul etmediğini buyuruyor. Bu durumu nasıl anlamalıyız?” Bu değerli kardeşimin kast ettiği hadis İmam Müslim (rahimehullah)’ın Sad bin Ebi Vakkas (radıyallahu anhu)’dan, İmam et-Tirmizi (rahimehullah)’ın Habbab bin Eret (radıyallahu anhu)’dan ve başkaların da tahric ettikleri şu hadistir. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) şöyle buyuruyor: “Rabbimden üç şey istedim. Bana ikisini verdi. Birini vermedi. Rabbimden ümmetimi açlıkla helâk etmemesini istedim. Onu bana verdi. O’ndan ümmetimi suda boğmakla helâk etmemesini diledim. Bunu da bana verdi. Birbirlerine düşmemelerini diledim. Bunu bana vermedi.” Ben de kardeşe Allah (celle ve ala)’nın şer’î iradesi ve kevni iradesi olduğunu söyledim. Bu iki irade mutabık olabilir de, olmayabilir de. Tıpkı burada olduğu gibi. Müslümanların birlik olmalarını istemiştir, Müslümanlar için bundan razı olmuştur ve bunun için şer’an emretmiştir, ama hikmeti gereği, âlemlerin tedbiri gereği, hadiselerin vaki olması ve imtihanın tahakkuk etmesi için tefrikayı kevnen murad etmiştir. Bunun için Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in bu talebine icabet etmemiştir. Lakin Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in duasına icabet etmemesi Müslümanların asla vahdete ulaşamayacaklarını ifade etmediği gibi, şer’î emirle de bir tenakuz içerisinde değildir. Zira vahdet ilahî emirdir. Ve kulun yaratılış gayesi; ilahî emre itaat etmek ve ilahî emrin maksadına ulaşmak için çalışmaktır. Allah (celle ve ala)’nın kevni iradesi, yani kader; kulun müdahil olmaktan âciz olduğu bir alandır. Kulun iradesine ve amellerine Rabbinin buyrukları ölçü olur, kader değil. Binaenaleyh, kulun muhatap olduğu icabeti geri çevrilmiş olan dua değil, emredilmiş olan vahdettir. İkinci bir husus da şudur: Her ilahî emir bir maksat gözetir. Zira Allah (celle ve ala) abeslikten münezzehtir. Allah (subhanehu ve teâlâ)’nın her emri muhakkak kemâline ve hikmetine dayanmaktadır. Şu halde vahdet emrinin de bir maksadı vardır. Ancak hikmeti gereği bu maksadın tahakkuk etmesi için sebepler vaaz etmiştir. Bu sebeplerden birisi ilahî emre itaat etmektir. Şu halde Allah (celle ve ala)’nın murad ettiği vahdetin var olabilmesi için itaat ehlinin belli olması lazımdır. Ve itaat ehlinin belli olması için de itaatin sergilendiği bir ortam lazımdır. Bu ortam da şüphesiz ihtilaf ortamıdır. Dergimizin bu sayısında gündem etmek istediğimiz konuya böylece giriş yaptıktan sonra; Müslümanların ve İslam ümmetinin vahdeti herkes tarafından çok konuşulan, çok arzulanan ve hakkında çok tartışılan bir mevzudur. Pekâlâ, ama niye vahdet? Allah (celle ve ala) Müslümanlara niye vahdeti emretmiştir? Nedir vahdetin maksadı? Her şer’î hüküm insanların hakiki maslahatlarını korumak için vaaz edilmiştir. Faydasına olanı celp etmek ve zararlı olanı ondan def etmek için, onu hayra irşat etmek için, ona doğru yolu ve iyiliği göstermek için. Bu gayelerin ve faydaların elde edilmesi için Allah (celle ve ala) insana emretmiştir ve nehyetmiştir. İmam ibn-i Teymiyye (rahimehullah) şöyle der: “Allah Rasûlleri maslahatların tahsil edilmesi ve tamamlanması ve mefsedetlerin kaldırılması ve mümkün olduğu kadar azaltılması için göndermiştir.”2 Allah (celle ve ala)’nın kullarına emretmesi ve nehyetmesi büyük lütfundan, fazlından ve merhametindendir. Zira insan zahiren faydayı ve iyiliği bir şeyde görür, fakat o hakikatinde onun için zarar ve kötüdür. İnsanı kendisi için faydalı olana, hayır ve iyi olana hidayet etmek için Allah (celle ve ala) emretmiş ve nehyetmiştir. El-İzz bin Abdusselam (rahimehullah) şöyle der: “Şunu bil ki Allah (subhanehu)’nun teşri ettiği her hüküm hemen veya ileride veya hemen ve ileride hâsıl olacak olan bir maslahat içindir. Bu O’nun kullarına fazlındandır… yoksa kullarını ne hemen, ne de ileride hiçbir fayda sağlamayacak bir yükümlülük altına sokmak, ne lütuftan, ne rahmetten, ne kolaylıktan, ne de hikmettendir.”3 Dolayısıyla her şer’î hüküm insanlar için maslahatlarını korumak, dünya ve ahirette faydalı olacak olanları celp etmek ve zararlı olacak olanları def etmek için, yani dünya ve ahiret saadetini kazandırmak için teşri edilmiştir. Lakin maslahatlar hepsi aynı ve tek bir derecede değildir. Bilakis ehemmiyetine ve ihtiyaca göre değişiktir. Bazı maslahatlar insanın varlığı ve hayatı için zaruridir, bazıları insanın kolay ve zararsız bir hayat yaşaması için ihtiyaç duyduğu cinstendir ve bazıları da zorunlu veya ihtiyaç duyduğu değil bilakis sadece hayatını güzelleştiren cinstendir. Bunun için ulema maslahatları üçe taksim etmişdir: Zaruri maslahatlar, ihtiyaç olan maslahatlar ve tahsinat (güzellik) ve kemâlden olan maslahatlar. Şeriat bu üç kısım maslahatları korumak için nazil olmuştur. İslam ümmetinin vahdeti de şer’î maksatlardan biridir. Bunun için emredilmiştir: “Hepiniz toptan Allah’ın ipine sarılın. Tefrikaya düşmeyin”4 Vahdetin emredilmesinde ki maksat tüm maslahatların korunmasıdır. Vahdetin varlığı zaruri olan, yani dinin, canın, ırzın, aklın ve malın korunması maslahatlarını da korur, hacetten ve tahsinattan olan maslahatları da korur. Vahdetin bozulması ve tefrikanın var olması ise bütün maslahatların bozulmasına sebep olur. Bunun için Şâri vahdeti emretmiştir ve tefrikaya giden bütün yolları kapatmıştır. Emire itaati emretmiştir, halifenin tek olmasını, Cuma namazının ve Cuma imamının tek olmasını ve bir mescitte vakit namazının tek cemaat olarak kılınmasını emretmiştir. Hatta korku namazını değişik suretlerde ama hep tek bir imamın arkasında tek bir cemaat olarak kılmayı emretmiştir. Halbuki korku hali için birden fazla imam ve cemaat şüphesiz daha kolay olurdu. Bunun için İmam ibn-i Kayyim (rahimehullah) şöyle der: “İşte bu (vahdet) şeriatın en azîm maksatlarındandır. (Şâri) vahdeti bozacak bütün yolları kapatmıştır. Hatta kalplerin birbirinden ayrılmaması için namazda safın bütünlüğünü dahi emretmiştir. Bundan başka buna şahit, sayılamayacak kadar çok örnek vardır.”5 Binaenaleyh vahdet İslamın en büyük maksatlarından ve dolayısıyla en mühim emirlerindendir. Bununla beraber üçüncü Râşid halife Osman bin Affan (radıyallahu anhu)’nun zalimce şehit edilmesinden sonra bu ümmet İslam vahdetini oluşturamamıştır ve maalesef bugüne kadar tefrikayla imtihan edile gelmiştir. İslam ümmetinin tefrikalara dalmasına sebep; her şeyden evvel Allah (celle ve ala)’yı tevhid etmelerindeki ve sonra Rasûlü (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’e sahabesinin menheci üzere tâbi olmaktaki taksiratlarıdır. Ve sonra ilahi emir ve nehiylerdeki taksiratlarıdır. Tevhid, Rasûle ittiba ve şer’î emirlere itaat ne kadar güçlü ve sahih ise, vahdet bir o kadar sağlam gerçekleşmiş, hatta şer’î delil mertebesine yükselmiştir. Bunun için sahabenin icması ihtilafsız hüccettir. Zira onlar hakiki vahdeti oluşturmuşlardı. İslam vahdeti şu zamanda kaybedilmiş, fakat herkesin arzuladığı ve aradığı bir rızıktır. Her rızkın tahsili o rızık için sebep kılınmışları yerine getirmeye bağlı olduğu gibi vahdetin iadesi için de bazı şartların tahakkuk etmesi lazımdır. Bu şartlar çok ve her biri izah ister ancak bu yazıyı uzatmamak için ben burada bu şartlardan önemli gördüğüm bazılarını çok kısa zikretmek istiyorum. Birinci şart: Müslümanların telakki mastarlarında ittifak etmesi. Müslümanlar; (ilmî, nazarî, amelî, davet, ceza hukuku, askerî, siyasî vs.) her meselede tasavvurlarına ve yargılarına esas olacak ve yön verip ölçü olacak olan kaynaklarda, ittifak etmeleri mecburiyetindedirler. Bu kaynaklar Kur’an, Rasûlullah Muhammed (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in sünneti ve onun talebeleri olan sahabe (radıyallahu anhum)’dur. Ümmet bu mastarlara dönmediği ve tek telakki kaynağı olarak ifrad etmediği sürece vahdeti elde edemez. İkinci şart: Müslümanların ümmetin yöneticilerinde ittifak etmesi. Bu ümmetin yöneticileri ilk derecede rabbani âlimleridir. Sonra sahih görüş sahibi olan siyasî ve cihadî önderler, sahih menhec sahibi olan halk önderleri ve cemaat emirleri, davetçiler, mütefekkirler ve muhakkiklerdir. Ümmet kıyâdesi hakkında ittifak etmediği sürece yine vahdeti elde edemez. Üçüncü şart: Ümmet bilinci. Birincisi, Müslümanlar; vahdetin Rableri olan Allah (azze ve celle)’nin isteği olduğunu anlamalı, vahdet Allah (azze ve celle) indinde o kadar önemli ve kulları için o kadar zorunlu ki, bu yönde isteğini de Müslümanlara ilzâm ettiğini ve katî surette emrettiğini de anlamalılar. Ancak bu takdirde; O’nu hoşnut etmek için, rızasını kazanmak için ve O’na yakınlaşmak için ellerinden gelen her şeyi yapabileceklerdir. İkincisi, Müslümanlar bu ümmetin kullukta tek sınıf olmadığını anlamalılar. Bu ümmetin bir kısmı imanda, hayırda, ilimde, fazilette, salih amellerde ve takvada öncüdürler. Bir kısmı kendisine emredilmiş olanlarla yetinir mutedildirler. Bir kısmı da ve bu şüphesiz ümmetin çoğunluğudur nefsine zulmeden günahkârlardır. Allah (celle ve ala) şöyle buyuruyor: “Sonra Kitabı kullarımızdan seçtiklerimize miras verdik. Onlardan kimisi nefsine zulmedicidir, kimisi itidal üzeredir, kimisi de Allah’ın izniyle hayırlarda öne geçmiştir. İşte bu büyük lütfun ta kendisidir.”6 Allah (celle ve ala) günah sahiplerini seçilmiş olan bu ümmetten ihraç etmemiştir. Taksirat ve günah sahipleri de bu ümmettendir. İşledikleri günahlarına münasip ve hakka açık ve kabil (mümkün) oldukları oranda ve surette ıslah edilmeleri gerekir. Üçüncüsü, Müslümanlar bu ümmetin şer’î hüküm beyan etmede tek bir sınıf olmadığını anlamalılar. Bu ümmet bu manada üç tabakadan oluşmaktadır. İçtihad ehli, ilim talebeleri ve halk. Hüküm beyan etme yetkisi içtihad ehli ulemaya mahsustur. Halkın ise hüküm beyan etmekte nasibi yoktur. Halkın yükümlülüğü ilim ehline sormaktır. İlim talebeleri ise seviyesi itibarıyla kime daha yakın ise ona ilhâk edilir. İçtihad ehli, ulemaya yakın ise ulemaya, halka daha yakın ise halka ilhâk edilirler. Dördüncüsü, Müslümanlar vahdeti bozanın ihtilafların değil tefrikanın olduğunu anlamalılar. Zira ümmet fertlerden müteşekkildir. Fertlerin de değişik görüşleri olabilir. Bundan dolayı farklı görüş sahibi insanların aralarındaki ihtilaflarda hâkim olmaları için, Allah (celle ve ala) Kitapları ve Rasûlleri göndermiştir. Allah (celle ve ala) şöyle buyuruyor: “İnsanlar tek bir ümmetti. Allah da nebileri müjdeleyici ve korkutucular olmak üzere gönderdi. Beraberlerinde insanların ihtilaf ettikleri şeyler hakkında hükmetmek için de hak ile Kitabı indirdi.”7 Değişik görüşlere hâkim olan kaynaklarda ittifak ve itaat ettikten sonra ihtilafın devam etmesi mümkün değildir. Lakin taraflardan biri, ikisi veya çokları kaynaklardan ayrılmış ise o zaman ittifak etmek mümkün değildir. Kaynak Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in yoludur. Ve bu yoldan ayrılanlar fırkalaşmış ve tefrikaya düşmüşlerdir. Nebevi sünnetten ayrılmanın sebebi cehalet olabilir. Cehaletin çaresi sahih ilimdir. Lakin nebevi sünnetten ayrılmanın sebebi kibir, taassup, taklit ve inat ise o zaman tefrika kaçınılmazdır. Tefrikaya düşmüş bir ümmet asla bir olamaz. Bu yazıyı İmam ibn-i Teymiyye (rahimehullah)’ın şu sözleriyle bitirmek istiyorum. “Birliğin ve ülfetin sebebi dinin hepsiyle amel etmektir. Din Allah’ın emrettiği gibi zahiren ve batinen sadece O’na kulluk etmektir. O’na hiçbir şeyi ortak koşmamaktır. Fırkalaşmanın sebebi ise kulun emredilmiş olduğunu az da olsa terk etmesi ve kendi aralarında haksızlık yapmalarıdır. Bir olmanın neticesi Allah’ın rahmeti, rızası, aydın yüzler ve dünya ve ahiret saadetidir. Fırkalaşmanın neticesi ise Allah’ın laneti, azabı, kararmış yüzler ve Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in onlardan teberri etmesidir.”8 Allah’a Hamd ve Rasûlü Muhammed’e salât ve selam olsun. 1 El-Enbiyâ 92 2 Mecmuu’l-Fetava 30/359. Daru’l-Vefa, üçüncü baskı h.1426 3 Şeceratu’l-Mearifi ve’l-Ahval 401 4 Al-i İmran 103 5 İlamu’l-Muvakkiin 3/145. Daru’l-Cîl baskısı m.1973 6 Fâtir 32 7 El-Bakara 213 8 Mecmuu’l-Fetava 1/17. Daru’l-Vefa, üçüncü baskı h.1426 Tarık Ebu Abdullah

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِأَصْحَابِ الْفِيلِ ﴿١﴾   أَلَمْ يَجْعَلْ كَيْدَهُمْ فِي تَضْلِيلٍ ﴿٢﴾وَأَرْسَلَ عَلَيْهِمْ طَيْرًا أَبَابِيلَ ﴿٣﴾   تَرْمِيهِم بِحِجَارَةٍ مِّن سِجِّيلٍ ﴿٤﴾فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَّأْكُولٍ ﴿٥﴾ 1- Rabbinin fil ashabına nasıl yaptığını görmedin mi? 2- Onların tuzağını boşa çıkarmadı mı? 3-4- Onların üzerine ebâbîl olan, onlara siccîl’den taşlar atan kuşlar gönderdi. 5- Böylelikle onları yenmiş bir ekin (veya ağaç yaprağı) gibi yaptı. Fîl Sûresi ittifakla, Medine’ye hicretten önce inmiş Mekkî sûrelerdendir. 1. Ayet İle İlgili Meseleler: a) Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) meşhur olan görüşe göre Fil olayının yaşandığı senede, bu olaydan -ortalama- elli gün sonra doğmuştur. Bu sebeple ألم تر “görmedin mi” ifadesi “bilmedin mi” anlamındadır. Nitekim Kur’ân’da geçen “görmedin mi” ifadeleriyle bazen göz görmesi anlamı, bazen de bilmek manası kastedilir. Fecr 6. ayette olduğu gibi: “Rabbinin Âd kavmine nasıl yaptığını görmedin mi?” Yani: “bilmedin mi?” b) “Bilmedin mi” manasının asıl lafzı olan  أَلَمْ تَعْلَم değil de  ألم تر kelimesinin kullanılmasının nedeni, fil olayının, bu olayı görmemiş olanlar arasında da sanki gözleriyle müşahede etmişler gibi çok bilindik/meşhur bir olay olmasıdır. Hatta Araplar bu olayı esas alarak tarih atarlar; “şu hadise fil senesinde veya öncesinde veya sonrasında gerçekleşmiştir” derlerdi. c) İlim ehlinin çoğu, fil ashabının beraberinde getirdikleri fil sayısının birden çok olduğu görüşündedirler. -Bir açıklamaya göre- ayette “filler ashabı” değil de tekil olarak “fil ashabı” denmesinin sebebi ise, -birazdan bahsedileceği üzere- bu filler arasında en büyük olan ve aslen kendisiyle Kâbe’yi yıkmayı zannettikleri fil’in kastedilmiş olmasından ileri gelmektedir. Fil Hâdisesi Fil hâdisesini anlatan bir takım rivayetler varit olmuştur. Müfessirlerden kimisi bu hadiseyi kısaca kimisi uzunca anlatmıştır. Biz burada bu hadiseyi biraz ayrıntısına girerek anlatacağız: Habeşliler “Ashâb-uhdûd” diye bilinen olaydan sonra Yemen’i ele geçirmişlerdi. Yemen’in başına da “Ebrehetu’l-Eşrem”[1] denilen biri geçmişti. Hristiyandı. Hasedinden ötürü insanlar Kâbe’ye gidip de haccetmesinler diye Yemen’in San’â şehrinde çok büyük bir kilise bina etmiş ve insanları burada haccetmeye çağırmıştı. Araplar bu duruma kızmışlardı. Bunun üzerine Kinâne oğullarından biri bu kilisenin yanına varmış ve abdestini yaparak orayı kirletmişti.[2] Ebrehe bundan ötürü çok sinirlenmişti. Kâbe’yi yıkmak için, önlerine çıkabilecek bütün engelleri aşabilsin diye çok büyük bir ordu hazırlamıştı.[3] Habeşistan kralına bu durumu iletince kral, Kâbe’yi kendisiyle yıkmak için o’na büyük bir fil göndermişti. Âlimlerin geneline göre Ebrehe, bu fil’e yardımcı olması için başka filler de yanına almıştı. Araplar, Ebrehe’nin Kâbe’ye doğru geldiğini işitince o’na karşı koymaları gerektiği kanısına varmışlardı. Bir grup toplanıp Ebrehe’nin karşısına çıkmış, ancak mağlup olmuşlardı. Bir grup daha bir araya gelmiş, fakat Ebrehe onlara da galip gelmişti.   Ordu, gece vakti Mekke’nin yakınlarında “Muğammes” denilen bir yerde konaklamıştı. Ebrehe ordusunu, Mekkelilerin deve, koyun gibi hayvanlarını gasp etmeye kışkırtmıştı. Gasp edilen hayvanlar arasında Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in dedesi müşrik Abdulmuttalib’in iki yüz devesi de vardı. Ebrehe, adamlarından birine Mekke’ye, Kureyş’in en büyüğünün yanına gitmesini emretmiş ve o’na, Kâbe’yi yıkmaya engel olmaları dışında kendileriyle savaşmayacaklarını haber etmesini söylemişti. Adam’a, Kureyş’in en büyüğü olarak Abdulmuttalib gösterildi. Adam Abdulmuttalib’e Ebrehe’nin söylediklerini aktardıktan sonra Abdulmuttalib şöyle dedi: “Vallahi biz onunla savaşmak istemiyoruz. Ki bizim onunla savaşmaya gücümüz de yoktur. Bu, Allah’ın haram olan evidir, halîl’i olan İbrahim’in evidir. Eğer Allah onu Ebrehe’den korursa, şüphesiz ki o, O’nun evi ve haramıdır. Eğer Ebrehe’nin bu işi yapmasına izin verirse, vallahi bizim onu defedecek bir gücümüz yoktur.” Sonra adam Abdulmuttalib’i Ebrehe’nin yanına götürdü. Abdulmuttalib güzel yüzlü biriydi. Ebrehe o’nu görünce o’na hürmet etti, tahtından indi, onunla birlikte yere oturdu. Ebrehe tercümanına, o’na isteğinin ne olduğunu sormasını söyledi. Abdulmuttalib: “Benim isteğim, melik’in, benden aldığı iki yüz deveyi bana iade etmesidir.” dedi. Eberehe de tercümanına: “O’na deki: Seni gördüğümde hoşuma gitmiştin. Fakat benimle konuştuktan sonra senden soğudum. Sen kalkmışsın senden aldığım iki yüz deve hakkında konuşuyorsun. Ama kendisini yıkmak için geldiğim halde senin ve atalarının dini olan bir ev hakkında ise konuşmuyorsun” demesini istedi. Bunun üzerine müşrik Abdulmuttalib o’na şöyle dedi: “Ben develerin sahibiyim. Muhakkak ki bu beytin/evin, kendisini koruyacak bir Rabbi var!” Ebrehe Abdulmuttalib’e develerini geri verdi. Abdulmuttalib kabilesinin yanına döndü ve düşman Mekke’ye girdiği zaman zarar verir endişesiyle onlara dağlara dağılmalarını söyledi. Onlar da bunu yapmış, böylelikle Mekke’yi Ebrehe’nin ordusuna teslim etmişlerdi. Sonra Abdulmuttalib Kâbe’ye geldi, Kâbe’nin kapsının halkasını tuttu ve o ve onunla birlikte birkaç Kureyşli, Ebrehe’nin ordusuna karşı yardım etmesi, onların bu işi yapmalarını engellemesi için Allah’a (celle celâluh) dua ettiler. Sonra onlar da kenara çekildiler. Sabah olunca Ebrehe Mekke’ye girmek için filini hazırlatmıştı. Fakat fil’i Mekke tarafına doğru çevirdiklerinde dizleri üzerine oturuyor, dürtmelerine, vurmalarına rağmen fil inat edip Kâbe’ye doğru ilerlemiyordu. Fakat fil’i Yemen tarafına çevirdiklerinde ise oraya doğru gidiyordu. İşte onlar bu halde iken Allah (celle celâluh) onlara, ordularından bir ordu olan kuşları göndermişti. Her kuş, biri gagasında ikisi ayaklarında olmak üzere üç taş taşıyordu. Taş kime isabet etse helak oluyordu. Taşlardan birisi onlardan birinin kafasına isabet etse dübüründen, bedeninden herhangi bir yerine gelse diğer tarafından çıkıyordu. Ancak taşlar ordunun her bir ferdine isabet etmemiş, geneli bundan nasibini almıştı. Diğerleri ise oradan uzaklaşıp yola koyulmuşlardı. Yolda uzuvları döküle döküle gidiyorlardı. Ebrehe de bunların arasındaydı. O da böyle bir halde Yemen’in San’â şehrine gelmiş, küçük bir kuş gibi bedeni küçülmüştü. Ve sonunda göğsü yarılıp kalbi dışarı çıkarak gebermiştir. Kureyş ise Ebrehe ordusunun geride bıraktıkları birçok eşya ele geçirmişlerdi. O gün Abdulmuttalib, bir çukuru dolduracak kadar altına sahip olmuştu. 2. Ayet İle İlgili Bir Mesele: Bilindiği üzere tuzak; gizli bir şekilde başkasına zarar vermeyi kastetmek anlamına gelir. Ebrehe ordusu ise Kâbe’yi yıkmaya gizli saklı bir şekilde gelmemişti. Fakat Allah (celle celâluh) “onların tuzağını…” ifadesini kullandı!? Buna cevap olarak şöyle denilmiştir: Onların Mekkelilere karşı içlerinde besledikleri kin ve düşmanlık, açığa vurduklarından daha büyüktü. Tıpkı şu ayette bahsedilen Yahudilerin durumu gibi: “Gerçekten, kin ve düşmanlıkları ağızlarından (dökülen sözlerinden) belli olmaktadır. Kalplerinde sakladıkları (düşmanlıkları) ise daha büyüktür.” (Âli İmrân, 118) İşte “hüküm çoğunluğa göredir” kuralı gereğince onların içlerindeki kin ve düşmanlık gözetilerek ‘tuzak’ kelimesi kullanılmıştır.  3. Ayet İle İlgili Meseleler: a) “Ebâbîl” kelimesini kimileri ‘birbirlerini takip eden’, kimileri ‘çok olan’, kimileri ‘her bir yönden bölük bölük gelen’, kimileri ‘bölük ardına bölük olarak gelen’, kimileri de ‘renkleri farklı olan’ diye tefsir etmişlerdir. Bu görüşlerin birleştirilmesinin mümkün olduğu da belirtilmiştir. b) Âişe (radiyallahu anha)’dan bu kuşların kırlangıça benzediği rivayet edilmiştir. Yarasa’ya benzediği de söylenmiştir. Bununla ilgili başka şeyler de söylenmiştir. 4. Ayet İle İlgili Meseleler: a) Siccîl: Pişirilerek taşlaşmış sert çamur anlamındadır. b) Denildiğine göre bu taşlar mercimekten büyük nohuttan küçük idi. Ve her taşın üzerinde kime isabet edecekse onun ismi yazılıydı. 5. Ayetin Tefsiri: “Böylelikle onları yenmiş bir ekin (veya ağaç yaprağı) gibi yaptı.” Yani güzel görünümlü iken hayvanların, bir kısmını yiyip de geride kalanını ayaklarıyla çiğneyerek parçaladığı ve ardından rüzgârın esip sağa sola savurduğu bir ekin veya ağaç yaprağı gibi yaptı. Veyahut ürünlerin devşirilmesinden sonra yerde kalmış olan, rüzgârın esip savurduğu ve hayvanların bir kısmını yiyip bıraktıkları yapraklar gibi yaptı. Sûrenin Anlattıkları 1) Allah (celle celâluh) bu sûreyle Rasûlüne (sallallahu aleyhi ve sellem), O’nun ashabına ve kıyamet gününe kadar gelecek olan müminlere sebat vermekte, onları teselli etmektedir. Nasıl ki gramlık kuşlarla tonluk fillere sahip olan büyük ve güçlü bir orduyu kısa bir süre içinde leş haline getirip beytini/evini korumuşsa, er ya da geç Rasûlüne, ashabına ve onlara tabi olan müminlere de galibiyet bahşedecek ve onlara zulmeden heva sahiplerini zelil kılacaktır. Bundan önce de nice toplulukları helak etmiştir. Âd, Semûd, Lût ve daha nice kavimler. O ki, tek bir sinekle koca Nemrut’un canını aldı. O her şeye kadirdir. Çünkü yer, gök, bu ikisinin içindeki her şey, Amerika, Rusya v.s. süper güç denilen devletleri yönetenler, onların gelişmiş teknoloji ürünleri… Bütün alem O’na aittir, O’nun mülkünde ve O’nun tasarrufu altındadır. O Allah ki, kıyamet gününde yerleri ve gökleri avucunun içine alacaktır. [4]  Bu kâfirlerin yeryüzünde zulmetmelerine, fısk-ı fücur yapmalarına izin veren Allah’tır (celle celâluh.) Fakat bazı hikmetlerden ötürü kendisine isyan eden azgın kâfirlere şimdilik mühlet tanımaktadır. 2) Kureyş’in değer verdiği, sahiplendikleri ve kendisiyle övündüğü Kâbe’yi düşmandan yalnızca Allah (celle celâluh) kurtardığına göre, buna şükür olarak Kureyş’in sadece Allah’a (celle celâluh) ibadet edip putlarını bırakmaları icap etmektedir. 3) Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in bu harikulade olaydan birkaç gün sonra doğmuş olması O’nun hak bir peygamber olduğuna işarettir. Başka bir ifadeyle bu olay “irhâsât”tandır. İrhâsât; peygamberlikten önce buna bir mukaddime/ön hazırlık olarak meydana gelen ve peygamberliğe delalet eden harikulade hallerdir. İşte Allah (celle celâluh) Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)’in peygamberliğini inkar eden Kureyş’e, O’nun doğduğu sene meydana gelmiş olan fil olayını hatırlatarak bu olaydan, O’nun hak bir peygamber olduğu anlamını çıkarmalarını istemektedir. Evet, Allah (celle celâluh) Habeşli Ebrehe’nin Kâbe’yi yıkma girişimini engellemişti. Fakat kıyametin büyük bir alameti olarak yine Habeşli olan bacakları ince bir adamın Kabe’yi yerle bir etmesine izin verecek ve bundan sonra Kâbe bir daha tamir edilmeyecektir.     Ve’l-hamdu lillâhi Rabbi’l-âlemîn. [1] Ebrehe’ye “Eşrem” denmesi, Yemen’in başına kimin geçeceğinin belli olması için Eryât adındaki biriyle giriştiği ölümlü bir dövüş esnasında burnunun ve dudağının yarılması sebebiyledir. [2] Rivayetlerde şunlar da anlatılmıştır: Kureyş’ten bir grup, ticaret amacıyla Habeşistan’a gitmişler ve yemek yemek için oradaki bir kilisenin yanında ateş tutuşturmuşlardı. Sonra ateş yanıyor olduğu halde oradan ayrılmışlar ve rüzgârın esmesiyle ateş kiliseye sıçrayarak kiliseyi yerle bir etmişti. Habeşistan kralı bundan ötürü gazaplanmıştı. O’nun üst makamdaki adamları -ki bunların içinde Ebrehe de vardı-: “Sen üzülme, biz de Kâbe’yi yıkarız.” demişlerdi… [3] Şöyle de anlatılmıştır: Malum olduğu üzere Arap yarımadasındaki insanlar hac için Zilhiccenin ilk on gününde Mekke’ye geliyorlardı. Bu on gün içerisinde Mekkeliler, satarak, çadır kurup kiraya vererek, hacılara su dağıtarak iyi bir gelir elde ediyorlardı. Ebrehe de ‘haccedecekler buraya gelirler, iyi bir gelir elde ederiz’ düşüncesiyle bir bina yapmıştı. Fakat bir-iki sene kimse gelmeyince ‘Kâbe’nin tarihi bir değeri var. Bu var olduğu sürece kimse buraya gelmez’ diye düşünüp Kâbe’yi yıkma kararı almıştı… [4] Zümer Sûresi 67. Ayet Meali Ömer Faruk

Allah’a hamd ve Rasûlü Muhammed’e, ehl-i beytine ve ashabına salât ve selam olsun. Muhakkak ki İslam, aklı ve akıl sahibini övmüş ve yüceltmiştir. Akılsızlığı ve akılsız olanı da kötülemiş ve aşağılamıştır. Vahyi ve yaratılışı tefekkür ve tedebbür etmeye, fehmetmeye, akletmeye ve fıkhetmeye teşvik etmiştir. Aklını kullanmamayı ve kör taklidi yermiştir ve helak olmaya sebep kılmıştır. Bu manalar Kur’an’da çoktur. Sadece birkaç misal vermek için şu ayet-i kerimeleri zikredebiliriz: كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ “Bu, sana indirdiğimiz mübarek bir kitaptır ki insanlar onun ayetlerini tedebbür etsinler (düşünsünler) ve temiz akıl sahipleri ibret alsınlar.”[1] أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلَافًا كَثِيرًا “Onlar hâlâ Kur’an’ı gereği gibi düşünüp anlamaya çalışmazlar mı? Eğer o Allah'tan başkası tarafından indirilmiş olsaydı mutlaka onda birçok çelişkiler bulurlardı.”[2] الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ “Onlar ayaktayken, otururken ve yanları üzerine yatarken Allah'ı zikrederler. Göklerin ve yerin yaratılışı üzerinde düşünürler. Ve ‘Rabbimiz! Sen bunu boş yere yaratmadın, Sen yücesin, bizi ateşin azabından koru’ derler.”[3] أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنْفُسِهِمْ مَا خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَأَجَلٍ مُسَمًّى وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ لَكَافِرُونَ “Onlar kendi haklarında hiç düşünmezler mi? Allah göklerde, yerde ve bu ikisi arasında bulunan her şeyi ancak hak ile ve belirlenmiş bir süre için yaratmıştır. Gerçekten insanların çoğu Rablerine kavuşmayı inkâr etmektedirler.”[4] وَإِذَا مَا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ نَظَرَ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ هَلْ يَرَاكُمْ مِنْ أَحَدٍ ثُمَّ انْصَرَفُوا صَرَفَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا يَفْقَهُونَ “Bir sûre indirilince de birbirlerine bakarlar ve ‘Sizi bir kimse görüyor mu?’ derler ve sonra sıvışıp giderler. Allah onların kalplerini ters çevirmiştir. Çünkü onlar fıkhetmeyen (anlamayan) bir toplulukturlar.”[5] Aklın idrak gücü yaratılmış olmakla sınırlı olduğu için Allah (azze ve celle) akla şer’î delile mutlak surette teslim olmayı emretmiştir. Zira aksi takdirde kul haddini aşacak ve sapacaktır. Bunun için Şari’, aklı idrak sınırlarının ardına geçmesinden men etmiştir. İmam et-Taberani (rahimehullah) İbn-i Ömer (radiyallahu anhuma)’dan Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in şöyle buyurduğunu tahric etmiştir: تَفَكَّرُوا فِي آلاءِ اللَّهِ ، وَلا تَتَفَكَّرُوا فِي اللَّهِ “Allah’ın nimetlerini tefekkür edin. Ama Allah’ı (Zatını) tefekkür etmeyin.” Ve İmam Müslim (rahimehullah)’ın Ebu Hureyre (radiyallahu anhu)’dan tahric ettiği hadiste Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) şöyle buyurmuştur: لاَ يَزَالُ النَّاسُ يَتَسَاءَلُونَ حَتَّى يُقَالَ هَذَا خَلَقَ اللَّهُ الْخَلْقَ فَمَنْ خَلَقَ اللَّهَ فَمَنْ وَجَدَ مِنْ ذَلِكَ شَيْئًا فَلْيَقُلْ آمَنْتُ بِاللَّهِ “İnsanlar birbirlerine sormakta devam edeceklerdir. Hatta “Mahlûkatı Allah yarattı. Ya Allah'ı kim yarattı?” denilecektir. İşte kimde böyle bir şey olursa hemen ‘Ben Allah'a iman ettim’ desin.” İlk insan Âdem (aleyhisselam)’dan beri Müslüman, bu vasıfta olan aklıyla daima Allah (celle ve âlâ)’ya kulluk etmiştir. Aklı ona daima Rabbini göstermiş, O’nu ispat etmiş ve O’nun buyruklarını ifham etmiş ve gereğince amel etmeye ilzam etmiştir. Lakin ne zaman ki Müslüman izzeti; masum kaynaklardan gayrisinde kabul etmeye başladı, o zaman aklın hakikatini bozmuştur ve onu inkârcı ecnebi kalıplara köle etmiştir. Bunun neticesi olarak akıl haddini aşıp yaratılış gayesine muhalif olmuştur. Kendi helak olduğu gibi sahibini de helak etmiştir. İslam ümmetinde vaki olmuş olan en büyük ve en zararlı tahrif, akıl mefhumunun tahrif edilmesi olmuştur. Bu tahrifle Müslümanların ve tüm insanların tasavvuru esastan bozulmuştur. İnsanlar ve özellikle Müslümanlar körleşmiş ve adeta zararı faydadan ayırt edemeyen başıboş hayvanlar mesabesine düşmüşlerdir. İlahi ilimle aydın ve aydınlatmak için yaratılmış olan insanın nuru sönmüş ve maddeye muhtaç olan basit ampule tedenni etmiştir. Bu yazıda bu tahrifi, sebebini ve Müslümanlara etkisini mümkün olduğu kadar izah etmeye çalışacağım. Tevfik ve inayet sadece Allah’tandır. Bir. Lügatte akıl: العَقْلُ (akıl) عَقَلَ (akale) fiilinden mastardır. عَقَلَ (akale) fiilinin manası; hapsetmek, men etmektir. Bunun için Arap, deveyi bağladığı zaman (yani onu hareket etmekten men ettiği, kaçmaktan hapsettiği zaman) عَقَلْتُ البَعِيرَ (akaltu el-beîra) der. Bu manada deve sahibi Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’e يَا رَسُولَ اللَّهِ أَعْقِلُهَا وَأَتَوَكَّلُ أَوْ أُطْلِقُهَا وَأَتَوَكَّلُ “Ey Allah’ın Rasûlü, onu (deveyi) bağlayıp da mı tevekkül edeyim yoksa bağlamadan mı tevekkül edeyim?” deyince Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) şöyle buyurmuştur: اعْقِلْهَا وَتَوَكَّلْ “Onu bağla ve tevekkül et!” Bunun için Arap, deveyi bağladığı ipe de عِقَال (ikâl) demiştir. Çünkü ip deveyi kaçmaktan hapseder ve hareket etmekten men eder. Bu manada Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) şöyle buyurmuştur: تَعَاهَدُوا الْقُرْآنَ فَوَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَهُوَ أَشَدُّ تَفَصِّيًا مِنَ الإِبِلِ فِي عُقُلِهَا “Kur’an’ı asla ihmal etmeyin. Nefsim elinde olan Allah'a yemin ederim ki Kur’an’ın (hafızadan çıkıp) kaçması, bağlı develerin iplerinden boşanıp kaçmalarından daha şiddetlidir.” Hadiste geçen عُقُل(ukul) kelimesi عِقَال (ıkâl) kelimesinin çoğuludur. Pekâlâ, o zaman akla niye akıl denilmiştir? Arap lügatında akla akıl denilmesinin sebebi; akıl, insanı kötülenmiş söz ve davranışlardan alıkoyduğu (hapsettiği) içindir ve ona zarar verecek, onu helake götürecek olan şeylerden men ettiği içindir. Ayrıca fehmetmeye ve anlamaya da Arap, aklı ıtlak etmiştir. Çünkü insanın bir şeyi anlaması akletmesinden gelmektedir. Zira bir şeyin hakikatini, manasını zapt ettiği zaman onu anlamış olur. Zapt edebilmesi için o manayı zihninde, anlayışında ve fehminde hapsedebilmesi, başka manalarla karışmaktan men edebilmesi lazım gelir. Ancak durum böyle ise o zaman benzer manalardan temyiz edebilir ki ancak o zaman manayı zapt etmiştir. Bunun için bir şeyin doğru tarifi için o tarifin cami’ ve mani’ olması şart koşulmuştur. Yani yapılan tarif, tarif edilecek olan şeyin tüm efradına şamil olması (cami’) ve aynı zamanda dâhil olmayanı da ihrac etmesi (mani’) lazımdır. Bu ise ancak tarif edilecek olan şeyi akletmekle mümkündür. Çünkü tarif, bir şeyin hakikatini gayrinden temyiz edebilecek surette tabir eden veya manasını gayrinden temyiz edebilecek surette apaçık delalet eden kelamdır. Bu manada Ömer (radiyallahu anhu) recm ayetiyle alakalı şöyle demiştir: إنَّ الله قَدْ بَعَثَ مُحَمَّدا صلى الله عليه وسلم بِالْحَقِّ، وأنْزَلَ عَلَيْهِ الكِتَابَ، فَكانَ مِمَّا أنْزَلَ عَلَيْهِ آيَةَ الرَجْمِ. قَرَأنَاهَا، وَوَعَيْنَاها، وَعَقَلْنَاهَا “Muhakkak ki Allah Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)’i hak ile göndermiştir ve ona Kitabı indirmiştir. Ona indirdikleri arasında recm ayeti de vardı. Onu okuduk, ezberledik ve aklettik (yani onu bildik, anladık ve koruduk).” Binaenaleyh, lügavi manasıyla akıllı insan, eşyanın hakikatini bilen, bilgisini zapt edebilen, gayrinden temyiz edebilen, doğruyu yanlıştan, güzeli çirkinden, faydayı zarardan ayırt edebilen ve doğru, güzel ve faydalı olana ikdam eden, yanlış, çirkin ve zararlı olandan imtina edendir. Ama eşyanın hakikatini bilmeyen, bildiğini muhafaza edemeyen, doğruyu yanlışla, güzeli çirkinle karıştıran, faydayı zarardan ayırt edemeyen, kendi maslahatını koruyamayan kişiye akıllı değil bilakis akılsız, cahil denilir. İki. Istılahta akıl: Istılahta yani ulemanın kullanımında akıl iki mertebeden oluşmaktadır: Birinci mertebe: İçgüdüsel akıl. Bu mertebe aklın aslıdır. Diğer bütün mertebeler bu mertebeye bina ederler. İçgüdüsel akıl diğer akıl mertebelerinden ne kadar istifade ederse o kadar zengin olur veya istifade etmezse o kadar fakir olur. Bu aklı Allah (celle ve âlâ) insanın fıtratına yerleştirmiştir. Bu akıl ile insan bilir, anlar, temyiz eder ve kasteder. Bu aklın varlığı ile söylenen sözü anlar, sorulan soruya cevap verebilir, kastettiğine doğru düz adımlarla yürüyebilir veya gözlerini çevirip bakabilir. İnsanı diğer canlılardan temyiz etmek için kullanılan “insan nâtık hayvandır” tarifinde nâtık’tan kastedilen de bu akıldır. Yani insan aklederek bilgi tahsil eden idare sahibi olan bir diridir. Şeriatta teklif şartlarından olan akıl da bu akıldır. Bu aklın varlığı ile insan şer’an mükellef olur ve yokluğu ile insandan şer’î teklif düşer. Zira bu aklın varlığı ile ilahi hitabı anlamaya muktedir olur. Bu akla sahip olan insanda zaruri olan ve ondan asla ayrılmayan bazı bilgiler mevcut olur. Bu bilgiler insanların ihtilaf etmedikleri, tartışmadıkları ve araştırmaya ve ispata muhtaç görmedikleri bilgilerdir. Bu bilgiler her insanın fıtratına yerleştirilmiştir. Mesela, ikinin birden fazla olması gibi veya bir şeyin ya var ya da yok olması gibi veya iki zıddın bir arada bulunmasının mümkün olmaması gibi veya bir şahsın aynı anda iki farklı yerde bulunmasının mümkün olmadığı gibi veya varlığın evvelinde varlığın olması gibi. İkinci mertebe: Müktesep akıl. Bu akıl, insanın amel ederek, tecrübe ederek, öğrenerek ve bilgi tahsil ederek edindiği, kazandığı akıldır. Bu akıl insanda ibtidai olarak mevcut değildir. Bilakis bu aklı kazanmak için insan uğraş göstermesi lazımdır. Uğraşın neticesi olarak edindiği müktesep aklın kazanımları doğrudan içgüdüsel akla döner ve onu güçlendirir ve zenginleştirir. İmam İbn-i Kayyım (rahimehullah) şöyle der: “Akıl ikidir. Birincisi içgüdüsel, tabii akıldır. Bu, ilmin babası ve onu yetiştirendir. Ve ikincisi müktesep, kazanılmış akıldır. Bu, ilmin oğlu, semeresi ve neticesidir. Bu iki aklın bir kulda birleşmesi Allah’ın fazlıdır. O, fazlını dilediğine verir. Bu durumda olan kişi istikamet üzere olur ve saadet onu her yönden bulur. Ama ikisinden birini kaybedenin hâli hayvanların hâlinden daha beter olur. İkisinden birinde noksan olan kişi için de noksanın hasebinde kusur mevcut olur.”[6] Üç. Aklın idrak kaynakları: Yukarıda izahı geçtiği gibi insan aklına sabit, değişmeyen ve zorunlu olan bilgiler yerleştirilmiştir. Bu bilgileri insan tecrübe ve talim yoluyla güçlendirebilir, derinleştirebilir ve genişletebilir. Bu gayenin tahakkuku için akıl iki yoldan istifade edebilir: Birinci yol: Duyular İnsan duyu uzuvlarını kullanarak akledebilir. Yani gözle görerek, kulakla işiterek, burunla koklayarak ve bedenle hissederek bilgi iktisap edebilir. Bu bilginin varlığı duyu uzuvlarının idrak imkânlarıyla sınırlıdır. Yani göz ancak görebildiği eşyayı algılayabilir. Bunun için eşyaya ışık düşmesi gerekir ve eşyanın ışığı kıran cinsten olması gerekir. Ama eşyaya ışık düşmezse veya eşya ışığı kıran cinsten değilse o zaman eşya önünde var olmasına rağmen yine de eşyayı göremez ve dolayısıyla da akledemez. Veya kulak ancak işitebildiğini algılayabilir. Bunun için eşyanın titreşen bir cisim olması gerekir ve eşyanın harekete geçirdiği ses dalgaları kulağa kadar ulaşması gerekir ve eşyanın harekete geçirdiği ses dalgaları insan kulağının algılayabileceği ses frekansında olması gerekir. Bunun için eşya titreşmeyen bir cisim olduğunda veya çıkardığı ses dalgaları insanın kulağına kadar ulaşmıyorsa veya insan kulağının algılayamadığı frekansta ise o zaman eşya yanında veya uzağında var olmasına rağmen yine de işitemez ve dolayısıyla akledemez. Bu elbette bir kusurdur. İşte burada pozitif bilimin ne kadar kusurlu ve gerici olduğunu anlayabilirsin. Çünkü pozitif bilim (veya bazılarının dediği gibi müsbet ilim ki bu tabir batıl ve masum vahye hakarettir) ilmî kazanımlarını sadece duyusal idrak yoluyla sınırlandırmaktadır. Bunun için sürekli görüş değiştirdiklerini görebilirsin. Bugün doğru olan yarın yanlış oluyor. Ertesi gün, yarın doğru olan yine yanlış oluyor ve ve ve… Çünkü araştırarak kazandıkları bilgi doğrudan araştırma imkânlarıyla sınırlıdır. Dün sade gözleriyle görmeye çalıştıklarına bugün mikroskoplarla ve teleskoplarla bakabiliyorlar. Bunun için dün göremediklerini bugün görebiliyorlar. Onların yüzyılların araştırması neticesinde kazandıkları bilgileri Müslümanlar hiç çaba sarf etmeden 1400 küsur seneden beri biliyorlar. Ve bugün batının da itiraf ettiği gerçek şu ki batının sahip olduğu tüm müsbet bilgileri (yani Tıp, Kimya, Fizik, Astronomi, Matematik ve benzeri sahip oldukları tüm doğru ve faydalı bilgiler) Müslümanlardan çaldıkları ve utanmadan kendilerine mal ettikleri bilgilerdir. Sözde bilgi devi olan batı hiçbir zaman bir İslam âliminden bile daha akıllı değildi. Pekâlâ, Müslümanlara bu üstünlüğü sağlayan nedir? Müslümanların üstünlüğü, ilahi ilimden istifade etmeleridir. İkinci yol: Vahiy Selim ve sahih aklın beslendiği ve itaat ettiği kaynak, her şeyi bilen yaratıcısının kelamı ve sadece O’nun emriyle konuşan Rasûlü Muhammed (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in Sünnetidir. Çünkü her şeyin yaratıcısı sadece O’dur. Ve her şeyin ilmi sadece O’ndadır. Dolayısıyla ilahi ilimle bakan göz eşyayı, hakikatini ve ardını da görür. İlahi ilimden beslenen ve boyun eğen akıl kendini ve gayesini fehmeder. Nerede olduğunu, niçin olduğunu ve nereye gitmesi gerektiğini ve oraya nasıl zararsız varacağını bilir. Hakiki faydayı, hakiki zarardan ayırt edebilir. Bir sağa bir sola değil dümdüz, istikamet üzere süluk eder. Aklın vahye ne kadar muhtaç olduğunu izah eden güzel bir misal vardır. İmam İbn-i Teymiyye (rahimehullah) şöyle der: “Akıl; bilmek için, bilgi edinmek için, doğru ve düzgün amel sahibi olmak için şarttır. Akıl ile ilim ve amel kâmil olur. Ancak o bağımsız değildir. Bilakis akıl gözde mevcut olan görme kuvveti gibi şahısta mevcut olan içgüdüsel bir kuvvettir. Güneş ışığının göze düştüğü zaman aydınlandığı gibi akla da iman ve Kur’an nuru düştüğü zaman nurlanır. Lakin iman ve Kur’an’dan yoksun olduğu zaman görmekten aciz olduklarını akıl tek başına idrak edemez.” Evet! Rabbim ondan razı olsun. Firdevs’ul Âlâ’yı kendisine mesken etsin. Aklın vahye zorunlu ihtiyacı daha güzel nasıl izah edilebilir? Akıl göze yerleştirilmiş olan görme gücü gibidir. Ancak gözün görebilmesi için görme gücüne sahip olması kâfi değildir. Bilakis ışığa muhtaçtır. Bunun için gün olmasına rağmen gözünü kapattığın zaman göremezsin. Veya kör olmamana rağmen geceleri ışığı açmadan göremezsin. Size şunu denemenizi tavsiye ederim: Gözünüzü kapatın ve evinizde dolaşmaya çalışın. Veya gece karanlığında ışığı açmadan evinizde dolaşmaya çalışın. Üzerinize çöken korku ve acizliği hissedeceksiniz. Her an herhangi bir şeye çarpma korkusu, önünüzde ne olduğunu bilmeme endişesi, biraz sonra ne olacak tedirginliği… Hâlbuki yıllardır içinde yaşadığınız eviniz, hatta belki çocukluğunuzdan beri içinde yaşadığınız eviniz. Ama nursuzluk işte böyle bir şeydir. İlahi ilimden nasipsiz dünyada dolaşmak işte aynı bunun gibidir. Güneşin ışıklarıyla gözün görme gücü buluştuğu zaman işte o zaman göz görür olur. Aynı bunun gibi masum vahiyle akıl buluştuğu zaman işte o zaman insan akıllı, basiretli, hikmetli, ferasetli ve âlim olur. Ama vahiyden mahrum olan daima noksanda olur. Buraya kadar aklın hakiki mahiyetini kısa da olsa izah etmeye çalıştım. Ama maalesef gerçek olan şu ki bu zamanda Müslümanların ekseri aklı bu mahiyetiyle bilmiyorlar. Bilakis aklı mücerred duyusal bir disiplin ve mantığın müradifi olarak biliyorlar. Şayet Müslümanlara aklın mahalli sorulsa muhakkak beyin diyeceklerdir. Hâlbuki Kur’an’a göre akıl kalptedir. Dört. Semavatın, arzın ve her şeyin yaratıcısı olan Allah (subhanehu ve teâlâ)’ya göre akıl kalptedir: Allah (subhanehu ve teâlâ) şöyle buyuruyor: وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَى قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِنْ قَالَ بَلَى وَلَكِنْ لِيَطْمَئِنَّ قَلْبِي “İbrahim de ‘Ey Rabbim! Ölüleri nasıl dirilttiğini bana göster!’ dediğinde (Allah) ‘İnanmadın mı ki?’ buyurdu. (İbrahim) ‘İnandım, fakat kalbim iyice mutmain olsun diye istiyorum’ dedi.”[7] وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا أُولَئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ “Andolsun ki, cinlerden ve insanlardan birçoğunu cehennem için yarattık. Onların kalpleri vardır fakat onunla fıkhetmezler (anlamazlar). Gözleri vardır fakat onlarla görmezler. Kulakları vardır fakat onlarla işitmezler. İşte bunlar hayvanlar gibidirler. Hatta daha da aşağıdırlar. Bunlar gafillerin ta kendileridirler.”[8] أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِهَا أَوْ آذَانٌ يَسْمَعُونَ بِهَا فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَكِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ “(Sana karşı çıkanlar) hiç yeryüzünde dolaşmadılar mı? Zira dolaşsalardı elbette düşünecek kalpleri ve işitecek kulakları olurdu. Ama gerçek şu ki gözler kör olmaz; lâkin göğüsler içindeki kalpler kör olur.”[9] إِنَّ فِي ذَلِكَ لَذِكْرَى لِمَنْ كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِيدٌ “Şüphesiz ki bunda kalbi olan ve hazır bulunup kulak veren kimse için elbette bir öğüt vardır.”[10] Evet! Bugün Müslümanlar aklın mahallini beyinde görüyorlar. İmanın mahallini de kalpte görüyorlar. Yani aklın mantıksal (rasyonel) istidlallerden ibaret olduğunu kabul ediyorlar. Mantıksal olmayan istidlalleri ise irrasyonel, yani akıl dışı kabul ediyorlar. Bilakis bunları inanç (iman) olarak tabir ediyorlar. İnancı da kalbe hapsediyorlar. Bu batıl anlayışın sebebi, İslam ümmetine musallat olmuş olan Aristo Mantığıdır. Beş. Aristo Mantığı: Ömer (radiyallahu anhu)’nun hilafeti döneminde (hicrî 13 ile 23 arası) başlayan fetihler neticesinde birçok Acem bölgeleri fethedildi ve İslam Dini dünyanın dört bir yanına yayılmaya başladı. Bu vesileyle bu zamana kadar saf Arap olan İslam topluluğu Arap olmayan milletlerle ve bu milletlerin dilleri ve kültürleri ile temasa ve bilgi alışverişine girdi. Yabancı kitaplar Arapça’ya tercüme edilerek ulemaya sunuldu. Özellikle Şamlı Hristiyanlar, yani Süryaniler vesilesiyle Müslümanlar antik Yunan ve Roma felsefesiyle tanıştılar. Henüz hicretin birinci asrında Logik veya Analitik diye bilinen, Antik Yunan’dan gelen ve düşüncenin kalıplarını tayin eden bilim İslam âlemine mantık ismiyle giriş yaptı. Yabancı ve İslam’ın istidlal mastarlarından birisi olmamasına rağmen, tez kabul gördü ve özellikle ikinci asırda güçlü bir varlık gösteren Mutezile fırkasının vesilesiyle İslam uleması arasında ciddi bir şekilde yayıldı. Yunanca ve Süryanice’den yapılan ilk kitap tercümeleri Halid bin Yezid bin Muaviye (vefatı hicrî 85) zamanında yapılmıştır. Sonra Abbasiler zamanında tercüme faaliyetleri hız kazandı ve Halife Ebu Cafer el-Mansur (vefatı hicrî 158) döneminden itibaren Cundişâpûr Akademisindeki Süryaniler, İranlılar ve daha sonra Harranlılar ve Nebatlılar da bu tercüme faaliyetine katıldılar. Bunlar Yunanca’dan, Pehlevice’den, Hintçe’den (Sanskritçe), Süryanice’den, Nebatici’den (Babil dili) ve Kıptici’den Arapça’ya pek çok kitap tercüme etmişlerdir. Sonra Halife Me’mun (vefatı hicrî 218) zamanında tercüme faaliyetleri iyice hızlandı. Bunun için hicrî üçüncü asır, ecnebi kitaplarının tercüme edildiği altın dönem olmuştur. Hicrî dördüncü asırdan sonra artık mantık, umumen İslam ulemasının itikadda ve fıkıh usûlünde düşüncelerini (aklını) düzenleyen ve belirleyen bilim olmuştur. el-Ğazzâlî’nin ifadesiyle mantık, ilimlerin ilmi veya el-Farabi’nin ifadesiyle ilimlerin başı olarak kabul edildi. Artık İslam ulemasına “Mantık bilmeyenin ilmine güvenilmez” sözü hâkim oldu. İslam ümmetinde varid olan bütün sapmalara işte bu ecnebi tesir sebep olmuştur. Akıllı olan bir topluluk akılsızların cahilliğini akıl zannedince hem akılsız oldular ve hem de akılsızlara uşak oldular. İmam eş-Şafii (rahimehullah)’ın dediği gibi Müslümanların sapmasına “Kur’an’ın lügatını bırakıp Aristo’nun lügatını almaları” sebep olmuştur. Zira Aristo’nun lügatı yani mantık, insanın tasavvurunu, tasdikini ve istidlalini belli kalıplara ve kanunlara göre tayin eden hâkim bir yasalar sistemidir. İlkin mantık İslam akaidine musallat oldu. Sonra şer’î ahkâmın beyan kaidelerine de girdi. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in sahabeye öğrettiği ve sahabenin ümmete öğrettiği kâmil dine Yunan’ın kıt aklıyla düzdüğü kalıpları hâkim kıldılar. Bunun neticesi olarak nakil ve akıl arasında tezat görmeye başladılar ve Yunan’ın aklını Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in tebliğ ettiği masum nakle takdim ettiler. Nakil akla muhalif düştüğü takdirde naklin akla (mantığa) uygun tevil edilmesi vaciptir, dediler. Kaynağı bir olan iki hayat damarında tezat gördüler. Hâlbuki aklı yaratan da Allah’tır, vahyi konuşan da Allah’tır. Bir tezat nasıl mümkün olabilir ki? Ama beslendiği kaynaklar değiştiği için akıl ifsad oldu ve bu muharref aklın sahipleri akıl ile nakilde uyuşmazlıklar görmeye başladılar. Nedir pekâlâ mantık? Ve nasıl akla hâkim oluyor? “İslam filozoflarının” ikinci büyük[11] ismi olan İbn-i Sina (vefatı hicrî 428) mantığın gayesini şöyle tarif eder: “Mantık, insanda, fikrini sapmalardan koruyacak kanuni bir aletin bulunmasını murad eder. Burada fikirden kastettiğim, insanların zihninde hazır olan tasavvurî veya tasdikî şeylerden zihninde hazır olmayanlara intikal etmesidir.”[12] İbn-i Sina’nın bu mantık tarifinden çıkaracağımız bazı önemli hususlar vardır: Birinci husus: Mantık bir alettir, yani zatında kastedilen bir ilim değil bilakis başka bir ilme zemindir. O başka ilim de “kelam ilmi”dir. Adududdin el-Îcî kelam ilmini şöyle tarif eder: “Kelam; dinî, akaidî hüccetler sunarak ve şüpheleri def ederek ispat etmeyi mümkün eden bir ilimdir. Akaid derken kastedilen amel değil yalnız itikaddır. Ve dinî derken kastedilen Muhammed’in dinine nispet edilendir.”[13] Ve İbn-i Haldun, “Kelam ilmi; imanî, akaidî, akli hüccetlerle ispat etmeyi ihtiva eden bir ilimdir”[14] der. Ve el-Curcâni’ye göre kelam ilmi “Allah’ın zatını ve sıfatlarını ve başlangıç ve sonuç itibariyle var olması mümkün olanların hâllerini İslam kanunu üzere bahseden ilimdir.”[15] Evet! Bunun için kelam ilminin bahsettiği ilk mevzu kader konusu olmuştur. Her ne kadar o zamanlar henüz kelam ilmi ıstılah olarak henüz mevcut olmasa da mantığın etkisiyle vaki olmuş ilk sapma bu olmuştur. Sonra Allah (celle ve âlâ)’nın Kelam sıfatı ve Kur’an’ın mahlûk olup olmayışı tartışılmıştır ve nihayet iman tartışılmıştır. Ümmette zuhur eden tüm bid’atler ecnebi aklın (mantığın) etkisiyle var olmuştur. İkinci husus: Mantık kanunidir, yani fikre kalıplar ve kanunlar koyar. Düşüncenin mantıklı ve dolayısıyla doğru olması için fikrin, bu kalıplarda ve bu kanunlara riayet ederek meydana gelmesi lazımdır. Aksi hâlde, yani fikir belirlenmiş kalıpların dışında veya kanunlara aykırı oluşmuşsa, düşünce mantıklı olmaz ve dolayısıyla yanlış olur. Dolayısıyla mantığın terbiye ettiği akıl semavi nakli kendisine tabi olmaya zorlar. Nakli mantıksal kalıplara girdiği takdirde kabul eder. Nakil aslen uygun olmaz ama kalıplara münasip tevil edilmesi mümkünse o zaman tevil ederek kabul eder. Lakin ne mantığa uygun ve ne de tevile müsait değilse o zaman nakli reddeder. Üçüncü husus: Mantık ilmi tasavvuru da tasdiki de kalıplara sokar ve kanunlara tabi kılar. Tasavvur: Tasavvur, düşüncenin ilk aşamasıdır. İnsanın, haricinde olan bir şeyin hakikatlerinin zihninde oluşan suretidir. Bu şeyi (bu insan veya başka bir canlı veya bir fiil veya bir eşya veya bir fikir, bir ideoloji veya buna benzer başka bir şey olabilir) zihninde nasıl tasvir ederse öyle yargılayacaktır. Bunun için “insan, fikirlerinin esiridir” denilir. Tasdik: Tasdik, düşüncenin ikinci aşamasıdır. İnsanın, haricinde olan bir şeyi vasıflandırması, yargılamasıdır. Yani zihninde tasvir ettiği şeye bir hüküm atfetmesidir. Buna göre mantık, hem fikrin temel taşlarını oluşturan tasavvura kanunlar getirmekte hem de o tasavvurdan intikal ederek insanın yapacağı vasıflandırmaya ve yargılamaya da kanunlar getirmektedir. Üçüncüsü olarak da yapılan yargılamaları birbiriyle ilişkilendirmeye yani istidlalde bulunmaya da kanunlar getirmektedir. Böylece mantık düşüncenin üç aşamasına da belirli kalıplar icbar eder. Düşünce üç aşamasında bu kalıplardan çıkmazsa ve kanunları ihlal etmezse o zaman düşünce mantıklı ve doğru olur. Aksi hâlde mantıksız ve yanlış olur. Böylece mantık tefekküre, tedebbüre ve akletmeye tam manasıyla hâkimdir. Dördüncü husus: Mantık ilminin gayesi “zihinde hazır olan tasavvur ve tasdiklerden”, yani bilinenlerden intikal ederek “zihinde hazır olmayan tasavvur ve tasdiklere”, yani bilinmeyenlere ulaşmaktır. Binaenaleyh, beyinde hazır olan bilgiler hazır olmayanlara asıldır. Yani edinilecek her bilgi beyinde mevcut olan bilgilere arz edilmesi gerekir. Bu da beyni aklın merkezi hâline getirmektedir. Beşinci husus: Mantık ilminin esasî aleti kıyastır, yani meçhul olanı malum olanla karşılaştırarak meçhul olanı belirlemektir. Görüldüğü gibi mantık, düşüncenin oluşmasına ve düşüncenin neticelerine tamamen hâkim olan bir kanun sistemidir. Bunun için de kalıplar ve kanunlar belirlemiştir. Belki bazıları “Lakin İslam uleması Aristo Mantığını olduğu gibi İslam Dinine hâkim kılmamışlardır. Bilakis analitik tasdiklerin alakalı ilmin asıllarına arz edilmesi gerektiğini ve o asıllara mutabakatı kadar doğru olacağını söylemişlerdir” diyerek dediklerime itiraz edeceklerdir. Buna cevaben derim ki: Evet! Bu doğrudur. Lakin birincisi, bu manada mantığın ıslah edilmesine ancak Ebu Hamid el-Ğazzâlî (rahimehullah)’tan sonra başlanılmıştır ki el-Ğazzâlî (rahimehullah)’ın vefatı hicrî 505’dedir. Aristoteles’in Organon’undan sonra özellikle “İslam mantıkçılarının” dayandığı esasi kitap olan İsagoci[16], ilk Abdullah bin el-Mukaffa (vefatı h.142) tarafından Arapça’ya tercüme edilmiştir. Daha sonra Ebu Osman ed-Dimeşki (vefatı h.302’den sonra) de tercüme etmiştir. Ebu Osman ed-Dimeşki’nin İsagoci tercümesini sonra Esiru’d-Din el-Ebheri (vefatı h.663) ihtisar etmiştir ve bu hâliyle de İslam uleması arasında meşhur olmuştur. Aristo’nun Organon’una gelince, ilk Arapça’ya tercüme edenler Abdullah bin el-Mukaffa ve oğlu Muhammed’dir. Dolayısıyla 300 seneden fazla bir zaman mantık kendi ecnebi kalıpları dâhilinde kalmıştır. Ayrıca bid’atler ilk tesir ve sonrasında vaki olmuştur. Daha sonra gelişen bütün bid’atler bu ilk bid’atlerin üzerinden gelişmişlerdir. Ve ikincisi, bunun hiçbir önemi yoktur. Çünkü fesat; dini, vahiyden beslenen ve terbiye edilen bir akıl ile değil, müşrik Yunan’ın diline, fehmine ve kültürüne mebni olan bozuk bir akıl ile anlamaya çalışmaktır. Niye sahabe arasında itikadî ihtilaflar zuhur etmedi? Niye sahabe Allah (azze ve celle)’nin sıfatlarını tartışmadı? Niye sahabe kulların fiillerini yaratan Allah mıdır, kulun kendisi midir diye tartışmadı? Niye sahabe amel imandan mıdır, değil midir diye tartışmadı? Niye sahabe Allah’ın iradesini tartışmadı? Niye sahabe kaderi tartışmadı? Niye sahabe zatî ve ihtiyarî sıfatları ayırmadı? Niye sahabe Kur’an’ın mahlûk olup olmadığını tartışmadı? Niye sahabe iman mefhumunu ve tevhidi tartışmadı? Çünkü sahabenin aklını yabancı kanunlar bulandırmamıştır. Bunun için onların aklı müstakimdi. Onların tasdiklerine cevher, araz, kadim, hadis, hakikat, mecaz vs. gibi kıstaslar yön vermiyordu. Onların aklına Arap lügatının kalıpları ve Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’den öğrendikleri yön veriyordu. Bunun için bozuk bir akıl vesilesiyle elde edilmiş bozuk tasdiklerin aynı bozuk akılla iktisap edilmiş bozuk asıllara arz edilmesinde hiçbir fayda yoktur. Bizim kelam ilmine değil, sahabenin fehmine ihtiyacımız var. Bunun için İmam Malik bin Enes (rahimehullah) şöyle demiştir: “Bu ümmetin ilkleri neyle ıslah oldularsa sonuncuları da ancak onunla ıslah olacaklardır. İlklerin zamanında din olmayan bugün de din değildir.” Ve denilse ki: “Mantık bir kıyas sistemidir ve eş-Şafii, Malik ve Ahmed gibi Hadis Ehli’nin imamları da kıyasla şer’î hükme varmayı kabul etmişlerdir”. O zaman derim ki: Evet! Ama kıyas kalıplarını ve kanunlarını Aristoteles’ten almamışlardır. Muhakkak Allah (celle ve âlâ) aklı malum olmayanları malum olanlara benzeterek malum olmayanlara ulaşma kabiliyeti ile yaratmıştır. Lakin aklın bu kabiliyetine sınırlar, ölçüler ve kaideler getirmiştir. Aklı anlamakta aciz olacağı yerlerde, kıyas yapmaktan men etmiştir. Allah (azze ve celle) bizim için razı olduğu kıyas sistemini Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in diliyle ve sahabenin tatbikiyle bize bildirmiştir. Altı. Amelin terki akılsızlıktır: Aklın beyin merkezli mücerred rasyonel ve analitik bir güç olarak kabul edilmesiyle ve inancın kalbe hapsedilmesiyle İslam ümmetine bir büyük fesad daha dâhil olmuştur. Amel, akıl mefhumundan ihrac edilmiştir. Bugün, insanın aklı bilgisiyle ölçülür. Çok bilgili kişiye çok akıllı kişi denilir. Az bilgili kişiye cahil denilir. Hâlbuki bu ümmetin selefi; ilmiyle amel etmeyeni cahil (akılsız) kabul ederlerdi. Zira ilim ameli icap eder. Allah (celle ve âlâ)’nın emirlerini bilen muhakkak nefsini O’na isyan etmekten men edecektir ve nefsini O’na itaat etmekte hapsedecektir. Aksi takdirde kendisini bilerek büyük bir zarara arz etmiş olacaktır. Elbette akıllı insan kendisini zarara atmaz. Bunun için İmam Süfyan bin Uyeyne (rahimehullah) “Akıllı kişi, hayrı şerden ayırt edebilen değil lakin hayrı bilen ve ona tabi olan ve şerri bilen ve ondan ictinab edendir” demiştir. Ve Amir bin Abdi Kays (rahimehullah) şöyle demiştir: “Eğer aklın seni gereksiz olanlardan men ediyorsa o zaman akıllısındır.” Ve İmam ibn-i Teymiyye (rahimehullah) şöyle demiştir: “Amel, aklın lazımlarındandır. Çünkü akıl sahibi ilmiyle amel etmediği zaman ‘onda akıl yok’ denilir.” Amel, aklın semeresidir. Binaenaleyh, aklının gerektirdiği ile amel etmeyenin aklı yoktur. Bunun için İmam İbn-i Teymiyye (rahimehullah) “Akıl, ilimdir ve ilimle ameldir ve bunu iktiza eden içgüdüdür” der. Yedi. Akılcılığın etkileri: Daha evvel dediğim gibi, İslam ümmetinde zuhur etmiş olan tüm bid’atlerin esası bir şekilde akılcılığa dayanmaktadır. Bunun için akılcılığın olumsuz etkileri elbette çoktur. İrca Akîdesi, İslamî felsefe, Mealcilik, İstihsancılık, Tekfircilik, Maslahatçılık ve Pozitifçilik bunlar muhakkak en önemlilerinden birkaçıdır. Bütün bu etkileri burada tek tek işlemek elbette mümkün değildir. Ama tüm bu sapmalara temel oluşturan bir etkiyi ve iki önemli türevini kısa da olsa zikretmek istiyorum. Bir: Bu sapmalara temel oluşturan akli etki İstihsancılıktır. Şer’î hüküm Allah (azze ve celle)’nin mükelleflere hitabıdır. Mutekaddim ulema hitabı şöyle tarif etmişlerdir: “Hitap, gayesi anlama kabiliyetine sahip olana bir şeyi anlatmak için konuşulan kelamdır.”[17] Şu hâlde Allah (azze ve celle)’nin mükelleflere hitabı olarak tarif ettiğimiz şer’î hüküm, en basit tarifiyle Allah (subhanehu ve teâlâ)’nın akıl sahiplerine murad ettiğini anlatmasıdır, diyebiliriz. Allah (celle ve âlâ) muradını iki yoldan mükellefe ulaştırmış ve beyan etmiştir: Lafız ve mana olarak indirdiği Kur’an ve Kudsi Hadis’le. Ve mana olarak indirdiği ve Rasûlü (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in kendi sözleriyle ifade ettiği ile ki bu Nebevi Sünnettir. Şu hâlde Allah (celle ve âlâ)’nın iradesinden haber veren herkes, yani şer’î bir hükümden haber veren herkesin sözü Allah (celle ve âlâ)’nın iradesini beyan eden kaynaklara dayanması lazım gelir. O kaynaklar da ikidir: Kur’an ve Sünnet. Başka bir tabirle şer’î hüküm, şer’î delile dayanması lazımdır. Dinde şer’î delile yani Kur’an ve(ya) Sünnete dayanmayan her hüküm insanın hevası ve nefsine dayanır. Bu da istihsandır. Bunun için “İstihsan, müctehidin aklıyla (yani hevası ve herhangi bir muteber şer’î delile dayanmadan) hükme varmasıdır” şeklinde tarif edilmiştir. Herhangi muteber bir şer’î delile dayanmadan mücerred görüşle şer’î hükme varmak ancak Aristo mantığının ümmete musallat olmasından sonra görülmüştür. Nitekim bunun için henüz birinci asırda ümmet iki ana fırkaya bölünmüştür: Hadis Ehli Fırkası ve Rey Ehli Fırkası. Eser medresesi yani Hadis Ehli; dinin imanî ve amelî[18] mevzularında istidlal masdarı olarak Kur’an, hadis ve sahabe fetvalarını esas almıştır. Başka bir tabirle dinî meseleleri arz edecekleri külli kaideleri Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in ve sahabenin (radiyallahu anhum)’un fetvalarından edinmiştir. Bunun mukabilinde kıyas gibi akli delilleri ancak ağır şartlarla kabul etmiştir. Akıl medresesi yani Rey Ehli ise; dinin imanî ve amelî mevzularında Kur’an, hadis ve sahabe fetvalarıyla delil getirseler de nakli delillerin kabulünü ağır şartlara bağlamışlardır. Bunun için akıl (mantık) menşeli zabıtlar ve külli kaideler tespit edip meseleleri bu kaidelere göre hükme bağlamışlardır. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’den ve sahabe (radiyallahu anhum)’dan gelen nakilleri ancak bu kaidelere uyumlu oldukları kadar kabul etmişlerdir veya tevil ederek uyumlu olmalarını sağlamışlardır. Ama yukarıda geçtiği gibi, mantığın esasî aleti olan kıyasın önünü ciddi anlamda açmışlardır ve bunun için birçok imanî ve amelî meselede Nebevi ve sahabenin Sünnetini terk etmişlerdir ve meselede varid nasslara bedelen kıyas ve istihsan ile hükme varmışlardır. Bu durum iki medrese arasında ciddi bir husumete sebebiyet vermiştir. Hadis Ehli, Rey Ehlini; Sünneti küçümseyen ve Sünnete tabi olmayan, bunun yerine Sünnette var olmayan veya hatta Sünnete muhalif olan hükümler ihdas eden bid’at ehli olarak kötülemiştir. Rey Ehli de Hadis Ehlini; dinini zayıf ve müteariz rivayetlere istinad eden, ilimden anlamayan ve akıllarından istifade etmesini bilmeyen çapulcular olarak kötülemişlerdir. Özellikle Hadis Ehlinin Rey Ehliyle cedel meclislerinde bir araya gelmekten ictinab etmesi sebebiyle akıl medresesi şüphelerini ve görüşlerini kolayca geliştirebilmiş ve yaymıştır. Ve her ne kadar İmam eş-Şafii (rahimehullah) ve İmam Ahmed (rahimehullah) ile Hadis Ehli Rey Ehline karşı bir müddet muzaffer olmuş olsa da özellikle Aristo mantığının Fıkıh Usûlü’ne girip hâkim olmasıyla akıl medresesi İslam ümmetine bugüne kadar galip gelmiştir. Bunun için ümmetin Fıkıh Usûlü’nde mezhebine bakmak kâfidir. Cumhurun usûlde mezhebine “Medresetu’l-Mutekellimin”, yani kelamcılar ekolü denilmiştir. Ve her ne kadar Hanefilerin usûlde mezhebi kelamcılar ekolü değil de “Medresetu’l-Fukeha” yani fakihler ekolü olarak isimlendirilse de tesmiyedeki bu ayrılık istidlalde akla verilen konumdan değil, istinbât kaidelerini hocaları olan Ebu Hanife (rahimehullah) ve ashabının fetvalarından istikra ve tetebbu’ yoluyla çıkarmalarından dolayıdır. Bilakis Hanefi mezhebi akli delilleri ve özellikle istihsanı ve kıyası istidlallerinde çokça kullanmasıyla maruftur. O kadar ki Ebu Hanife (rahimehullah) Rey Ehlinin imamı olarak tanınmıştır. Aristo mantığının dört mezhebin Fıkıh Usûlü’ne ne kadar işlediğini anlamak için bu ilimde esas aldıkları kitaplara bakmak yeterlidir. Cumhurun mezhebinde esasî kitaplar Ebu Hamid el- Ğazzâlî’nin “Mustasfe”si, Ebu’l-Meali el-Cuveyni’nin “Burhan”ı ve Ebu’l-Huseyn el-Basri’nin “Mutemed”i dir. el-Ğazzâlî ve el-Cuveyni’nin kelam ilminde ve mantıkta öncü konumları maruftur, Ebu’l-Huseyn’e gelince, o Muteziledir. Bundan sonra cumhurun usûlünde telif edilmiş Fahruddin er-Razi’nin “Mahsul”ü, Ebu’l-Hasan el-Âmidi’nin “İhkam”ı, Şihabuddin el-Karrafi’nin “Tenkih”i ve “Mahsul şerhi” veya Nâsiruddin el-Beydâvi’nin “Minhac”ı gibi vazgeçilmez kitapların hepsi bu üç kitabı kaynak edinmiş ve üzerinde tavzih, telhis, ihtisar veya iktibas çalışmaları yapmışlardır. Hanefilere gelince, kıyas ve istihsan delillerini çokça uygulamakla marufturlar. Hatta mezhebin imamı Ebu Hanife (rahimehullah) bunun müessisi olarak bilinir. Bunun için Rey Ehli denildiği zaman ilk akla gelen Ebu Hanife ve Hanefi mezhebidir. İstihsan nedir? Selim akıl ve akli delillerin aslen İslam Dininde merdud olmadıklarını yukarıda izah etmeye çalıştım. Ve aklın ancak vahye itaati terk edip ecnebileri taklit etmesinden sonra haddini aşıp vahye karşı kibirlendiğini ve vahyin kendisine tabi olması gerektiğini zannettiğini söyledim. İşte bu hastalıklı hâliyle ilkin iman bahsine karıştığını (kelam ilmi) ve sonra şer’î hükümlere de karıştığını (Fıkıh Usûlü) söyledim. Saf akli bir yargı olan istihsanın usûlde tartışılan bir delil hâli almasının sebebi de Aristo mantığının Fıkıh Usûlü’ne hâkimiyetinin bir neticesidir. إسْتِحْسَان (istihsan) lügatte اسْتَحْسَنَ (istahsene) fiilinin mastarıdır ve güzel-uygun-doğru bulmak manalarına gelir. Istılahta istihsanın tarifinde ise şer’î bir delil olarak kabullüğüne göre ihtilaf edilmiştir. İstihsanı şer’î bir delil olarak kabul etmeyenler şöyle tarif etmişlerdir: “İstihsan, müctehidin aklıyla (yani hevası ve herhangi bir muteber şer’î delile dayanmadan) hükme varmasıdır”. Şer’î bir delildir diyen âlimler istihsanı şöyle tarif etmişlerdir: “İstihsan, delillerin tearuz hâlinde daha güçlü olan delilin alınmasıdır.” Dört mezhep usûlcüleri umumen bu ihtilafa şöyle bakarlar: Bütün imamlar bir şekliyle istihsan delilini kullanmışlardır. Bunun için iki kesimin arasındaki ihtilaf hakikî değil, lafzî bir ihtilaftır. Yani istihsanı delil olarak kabul etmemiş ve kötülemiş olan âlimler ve istihsanı delil olarak kabul ve tatbik etmiş olan âlimler makbul istihsanın hakikatinde ittifak etmişlerdir lakin farklı isimlerle adlandırmışlardır. Dolayısıyla zahiren bir ihtilaf varmış gibi görünse de hakikaten yoktur. Bunun için genelde usûl uleması istihsan delilini ikiye ayırarak ittifaken kabul edilen istihsan ve ittifaken kabul edilmeyen istihsan olarak taksim etmişledir. Çoğu, ittifaken makbul olan istihsanı “Bir delilin başka bir delile tercih edilmesi” veya “Delillerin tearuz hâlinde daha güçlü olan delili almak” olarak tarif ederler ama kastettikleri istihsan için daha isabetli ve doğru olan tarif muhakkak şöyledir: “Has bir delilin varlığı sebebiyle bir meselede benzeri olan bir meselenin hükmüne varmamak”. İttifaken makbul olmayan istihsanı ise “Müctehidin aklıyla (yani hevası ve herhangi bir muteber şer’î delile dayanmadan) hükme varmasıdır” olarak tarif etmişlerdir. Lakin şüphesiz doğru olan şu ki Hadis Ehli mezhebinin tabileri ve Rey Ehli mezhebinin tabileri arasındaki istihsan tartışması lafzî değil bilakis hakikidir. İmam eş-Şafii, İmam Malik, İmam Yahya bin Said ve İmam Ahmed (rahimehumullah) gibi Hadis Ehli imamların, usûl âlimlerinin kabul etmedikleri istihsan türünü batıl gördükleri açıktır. Lakin doğru olan şu ki bu imamlar usûl âlimlerinin ittifaken makbul dedikleri istihsan türünü de batıl görmüşlerdir. Çünkü mezhepler indinde makbul olan istihsan, illeti tahsis ederek kıyasa muhalif hükme varmaktır veya muhalif nassları kıyaslayarak istihsan konusunu tahsis etmektir. Ama kıyas şer’î bir delildir ve Kur’an ve Sünnete mebni olmak zorundadır. Dolayısıyla şer’î bir delil olan kıyasın mebni olduğu illeti tahsis edecek olan delil de şer’î bir delil olmak zorundadır. Ama istihsan ehlinin istihsan tatbiklerine bakıldığında muhassisin (tahsis edenin) şer’î delil olmadığı görülmektedir. Bunun için İmam eş-Şafii (rahimehullah) “İstihsan ile hükmetmek telezzüzdür” ve “Kim istihsanla hükmederse teşri etmiştir” demiştir. Ve İmam Ahmed (rahimehullah) “Ebu Hanife’nin arkadaşları kıyasa muhalif bir şey söylediklerinde ‘Kıyası bırakıp bunu istihsan ediyoruz’ derler. Böylece hak olduğunu iddia ettikleri kıyası istihsan ile terk ediyorlar. Ben ise gelen her hadisi uygularım. Ona kıyas yapmam” demiştir.[19] Çünkü tahsisi gerektiren şer’î delilin olmamasına rağmen, illeti tahsis ederek şer’an vacip olan kıyasın hilafına hükme varmışlardır veya iki nassın birini diğerine kıyaslayarak ve istihsan konusunu istisna ederek nassın birini işlevsiz ve diğerine zıt kılmışlardır. Binaenaleyh istihsan, her hâlde şer’î delilden yoksun şer’î bir hüküm beyan etmektir. İster varılan hüküm tamamıyla nefis ve hevaya mesned olmuş olsun, ister sahih illetin gerektirdiği vacip kıyasa delilsiz illet tahsisi sebebiyle muhalefet edilmiş olsun. Her hâlde varılan hüküm şer’î delilden gayrisine mebni olmuştur. Bunun için de merduddur. Çünkü şer’î hüküm muhakkak Kur’an ve(ya) Sünnete mesned olmak zorundadır. İşte bu istihsancılığın Müslümanların nazarına ve yargısına yön veren çok etkileri vardır. Ama yerin yeterli olmamasından dolayı sadece iki türevinden bahsetmekle yetineceğim inşaAllah. Bir: Maslahatçılık Muhakkak ki şeriat kul için dünyevî ve uhrevî tüm maslahatları tahkik etmiştir ve tüm mefsedetleri savuşturmuştur. Asla kulun bir tane dahi maslahatını ihmal etmemiştir. Tüm hayırları beyan etmiş ve teşvik etmiştir ve tüm şerleri beyan etmiş ve nehyetmiştir. Binaenaleyh, şeriat ile maslahat arasında asla bir tezat yoktur. Bilakis maslahat ile şeriat arasında zorunlu bir telazüm vardır. İmam İbn-i Teymiyye (rahimehullah) şöyle der: “Şeriat hiçbir maslahatı ihmal etmemiştir. Bilakis Allah dinimizi kâmil kılmıştır ve nimetini tamamlamıştır. Bizi cennete yakınlaştıracak olan her şeyi Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) bize aktarmıştır. Bizi gecesi gündüz gibi aydın olan bir yol üzere bırakmıştır. Ancak helak olmak isteyen ondan sapar. Aklın maslahat zannedip şeriatın beyan etmediklerine gelince, onlar ancak iki hâlden biri olabilir: Ya şeriat o maslahatı göstermiştir lakin o kişi farkında değildir. Veya onun maslahat olduğunu zannettiği gerçekte maslahat değildir. Çünkü bir şey ya tümüyle fayda olursa maslahattır veya fayda zarara galip ise o zaman maslahattır. Lakin çoğu kez insan bir şeyi din ve dünyada faydalı zanneder ama gerçekte zararı faydasından daha büyüktür.”[20] Binaenaleyh, bir şey maslahat ise şeriat onu muhakkak şu üç yoldan biriyle beyan etmiştir: Ya ona maslahat olarak itibar etmiştir ve bunun için tahkikini şer’î nasslarla teşvik etmiştir. Veya ona maslahat olarak itibar etmemiştir ve şer’î nassalarla onu elde etmekten nehyetmiştir. Veya hususi delillerle teşvik etmemiştir ve nehyetmemiştir bilakis sukut etmiştir. Lakin şeriatın maksatları bu maslahata delalet eder. Zira şeriatın tahkik ettiği maslahatlar üçtür: Mefsedetlerin savuşturulması (zaruriyat), maslahatların elde edilmesi (haciyat) ve üstün ahlakın ve güzel adetlerin icra edilmesi (tahsinat). Bu bağlamda şeriat maslahata ya açık itibar etmiştir ya açık iptal etmiştir veya sukut etmiştir. Şeriatın sukut ettiği ama şer’î maksatların sıhhatine delalet ettiği maslahatın şer’an muteber sayılması için ulema şu şartları getirmişlerdir: Bir: Nassa veya icmaya aykırı olmaması. İki: Şer’î maksatlara dayanıp onları himaye etmesi. Üç: Hükümleri sabit olan mevzularda olmaması. Dört: Daha racih veya müsavi bir maslahatla tearuz içinde olmaması. Beş: Maslahatın hakiki olması. Altı: Maslahatın genel olması. Yedi: Maslahatın gerekçesi Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in zamanında varid olmaması veya gerekçesinin varid olması ama maslahatı imal etmeye bir maninin var olması. Bu şartlara münasip olan bir maslahat şer’an muteberdir ve şer’î hükme asıl olabilir. Sahabe (radiyallahu anhum)’un ameli buna delildir. Lakin açık nassa veya icmaya veya racih veya müsavi maslahata aykırı olan veya hakiki olmayan veya daha büyük bir mefsedete sebep olan veya gerekçesi Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in zamanında var olan ama uygulanmayan maslahat şer’an muteber değildir ve şer’î hükme asıl olmaz. Bugün kat’i nasslara ve icmaya muhalif olan söz ve ameller veya aslen dinde küfür veya bid’at olanlar caizdir veya hatta vaciptir denildiğinde “Delili nedir?” diye sorduğun zaman duyduğun cevap hep “maslahat” oluyor. Pekâlâ, hangi maslahattır bu? Şer’î maksatlara dayanan, onları koruyan ve şeriatın itibar ettiği maslahat mı? Yoksa şeriata karşı üstünlüğünü ve hâkimiyetini iddia eden bozuk aklın iddia ettiği maslahat mı? İnsanın nakle boyun eğmeyen aklına göre her şey maslahat olabilir. Küfür konuşmak, işlemek ve ilahi hitaba ve Nebevi Sünnete muhalif olmak… Hepsi maslahat olarak algılanabilir. Zira fayda nisbidir ve insanın arzuladığını elde etmesi onun için bir maslahattır. Akıl haddini aşar ve naklin koyduğu sınırları çiğnerse o zaman masum beyanın haricine çıkar ve gerçek maslahatı mefsedetten temyiz edemeyecek bir cahilliğe düşer. İşte bunun için bugün kâfirin itaatine girmek gibi veya onunla Müslümanlara karşı birleşmek gibi veya küfür yoluyla egemen olmak gibi kat’i nasslara ve icmaya muhalif olan veya apaçık küfür veya bid’at olan icraatlar maslahat olarak kabul edilip şer’î hükümlere asıl gösterilmektedir. Bunların hepsi birer afet, birer helak vesilesi olmasına rağmen akılcı, maslahatçı insan bunda bir fayda görüp Müslümanları bu batıl maslahata çağırmaktadır. Dolayısıyla istihsana (insanın heva ve hevesine) dayanan maslahatçılık zamanımızın tağutlarından biri olmuştur. Bugün maslahat şeriatta değil bilakis şeriat maslahatta (daha doğrusu maslahat olarak zannedilende) aranır olmuştur. Bu batıl maslahatçılığın Türkiye Müslümanları üzerinde çok etkileri vardır. Elbette bunların hepsini burada zikretmek mümkün değildir. Ama özellikle şu zamanda çok önemli olduğu için bir tanesini burada konu etmek istiyorum. O da hâli hazırda Türkiye’de mevcut olan AKP idaresini desteklemeyi maslahat olarak görmektir. Bu konuda Türkiye Müslümanları ikiye ayrılmıştır: Birinci kısım; AKP hareketini İslami bir hareket görenlerdir. Bunlara göre AKP taifesi Müslüman olduğu için desteklenmesi de elbette imandır ve şer’an vaciptir. Bu nazar küfürdür ve maslahat değil bilakis büyük bir fesattır. İkinci kısım; AKP hareketini küfür bir hareket görenler ve inkâr edenlerdir. Lakin AKP hareketini desteklemeyi, bir kâfiri diğer bir kâfire karşı destekleme babından maslahat kabul edenlerdir. Evet! Bu hakiki ve şer’an muteber bir maslahat olabilir. İslam ve Müslümanların maslahatı için kâfire karşı diğer bir kâfiri desteklemenin şer’î siyasette makbul olduğunu başka bir yazıda izah etmiştim. Ancak bu desteğin mahiyetini, keyfiyetini ve sınırlarını heva ve heves, kişisel veya cemaatsel menfaatler değil bilakis şer’î hükümleri ve maksatlarını bilen ve Allah’tan korkan takva sahibi Rabbani âlimler belirlemesi lazımdır. Pekâlâ, Türkiyeli Müslümanlar bu desteğin mahiyetini, keyfiyetini ve haddini Rabbani ulemadan ne kadar sormuştur? Yoksa kendi anlayışlarına (akıllarına) göre maslahat zannettiklerini mi yapıyorlar? AKP idaresinin İslam cemaatlerine sunduğu hareket alanı ne kadar ve ne zamana kadar maslahattır? Zira maslahat zannedilen şeyin hakikatte maslahat olmaması mümkün olduğu gibi, ilkin maslahat olanın daha sonra mefsedete dönüşmesi de mümkündür. Mesela Nuh kavminde olduğu gibi. Nuh kavminin Ved, Suvâ,Yeğûs, Yeûk ve Nesr'in suretlerini yapmalarında muhakkak bir maslahat vardı. Zira o suretler bu kişilerin salih hâllerini hatırlatıyordu ve insanları Allah’a itaate teşvik ediyordu. Lakin aralarındaki bilge kişilerin vefat etmesiyle cahiller o suretlere ibadet etmeye başladılar ve ilkin maslahat olan sonrasında dünyada vaki olan en büyük mefsedete, şirke sebep olmuştur. İlkin dost olan ve önü açılan Fethullah Gülen Cemaati sonra nasıl FETÖ (Fethullahçı Terör Örgütü) olduğu bu bağlamda güncel ve önemli bir örnektir. Cemaatin derneklerinin; daha sonradan nasıl terör örgütüne ait hücre evleri şeklinde lanse edilerek, basılma görüntülerinin; akıllı Müslümanın nazarından kaçmaması lazımdır. Türkiye'de İslam cemaatlerinin dernekleşmesi niye bu kadar kolaylaştırılıyor acaba? Bugün Türkiye'de cemaat bulmak artık zordur. Cemaatlerin yerini “Der”ler aldı. Şu-Der, Bu-Der. Herkes İslam davetinin maslahatı için dernekleşti. Pekâlâ, bugün onu dernek yapanın, onu yarın terör örgütü yapmayacağından emin misin? Eğer hazırda mevcut idarenin çizdiği sınırların dışına çıkmazsan... Evet! O zaman yapmayacağından emin olabilirsin. Ama senin yolunu tahdid eden ancak Allah (celle ve âlâ)'nın şeriatıysa o zaman bil ki yapacağından emin olabilirsin. Bu durumda dernekleşmiş olan cemaat resmî cemaat çalışmasını koruması için kâfir idareyle uyumluluk içinde kalmaya özen göstermesi gerekecektir. Kâfir idarenin müsaade etmediği ama ilahi hitabın mükellef kıldığı ibadetleri eda edebilmek için yine kâfir nizamın bazı açıklarından istifade etmeye çalışacaktır ve böyle adım adım nizamın içinde kaybolacaktır. Yeni değil eski dernekleşmiş, vakıflaşmış cemaatlerin bugün hâline bakın, dediğimin doğruluğunu göreceksiniz. Dolayısıyla maslahatçılığa kapılmış olan İslam cemaatleri kazandıklarına karşın kaybettiklerinin bir hesabını yapsınlar. Vesilelerin nasıl gayeye dönüştüğünü görsünler. Davetlerini üzerine kurdukları küfür diyarında ikamet etmeleri şeriatta ne kadar maslahat görülmüştür? Müslümanların güç ve bölge sahibi oldukları şartlarda şeriat maslahatı hangi amelde görmüştür? İslam ulemasından herhangi birisinin kitabından küfür diyarında ikamet bahsini okuyabilirsiniz. Şeriatın lüzûmî olarak ispat ettiği maslahat hicret ve cihaddır. Ancak hicret edilecek bir yer veya imkân yoksa veya Müslüman dinini izhar etmeye muktedir ise veya racih maslahata göre bir Müslümanın küfür diyarında ikamet etmesi gerekiyorsa o zaman şeriat hicret emrini kaldırmıştır. Ama kâfirleri inkâr etmemek, onlardan teberri etmemek, bilakis onlarla uyumlu olmaya çalışmak ve sundukları imkânlardan istifade edebilmek için gösterdikleri yola girmek ve bunu Müslümanlara karşı müdafaa etmek asla maslahat değildir. Evet! İslam daveti muhakkak en büyük maslahattır. Lakin ne uğruna? Muvahhid benliğinizi kaybedip tağutun tahtını güçlendirenlerden olacaksanız bilin ki fesaddasınız. Hanif dinimizin esaslarını koruyup İbrahimî dille hakka davet edecekseniz gerçek maslahatın erlerisiniz. İki: Tekfircilik İstihsancılığın önemli etkilerinden ikincisi olarak burada değinmek istediğim tekfirciliktir. Tekfircilik, gelecek dergi sayılarımızdan birinde kendi zatında mevzubahis olacak inşaAllah. Burada sadece kısa da olsa konumuz dâhilinde zikretmek istiyorum. Tekfir şer’î bir hükümdür ve şer’î delile dayanma mecburiyetindedir. Kitap ve Sünnetin delalet ettiği küfür hükmünü ispat etmek ve şeriatın tayin ettiği ölçülere göre failine indirgemek muhakkak iman ve itaattir. İmam İbn-i Teymiyye (rahimehullah) İslam'ın beş aslından bahsederken şöyle der: “Müslümanlar, şehadeti getirmeyenin kâfir olmasında ittifak etmişlerdir. Diğer dört ameli terk edenin tekfirinde ise ihtilaf etmişlerdir. Ehl-i Sünnet işlenilen günah sebebiyle tekfir etmez, dediğimiz zaman günahtan kastettiğimiz, zina ve içki içmek gibi günahlardır. Ama asılları terk edenin tekfiri hakkındaki tartışma meşhurdur. Ahmed'den gelen rivayetlerden birine göre dört asıldan birini terk eden kâfir olur. Ebu Bekir'in[21] ve Malikilerden İbn-i Habib ve başkalarının tercihi de böyledir. Ahmed'den gelen ikinci rivayete göre yalnız namazı ve zekâtı terk eden kâfir olur. Üçüncü bir rivayete göre namazı terk eden ve imam savaş açmışsa zekâtın terkinden ötürü kâfir olur. Dördüncü rivayete göre sadece namazın terkinden ötürü kâfir olur ve beşinci rivayete göre dört asıldan herhangi birinin terkinden ötürü kâfir olmaz. Tüm bu görüşler seleften gelmiştir. el-Hakem İbn-i Uteybe şöyle demiştir: “Kim namazı kasten terk ederse kâfir olur. Kim zekâtı kasten terk ederse kâfir olur. Kim haccı kasten terk ederse kâfir olur. Kim Ramazan orucunu kasten terk ederse kâfir olur.” Ve Said bin Cubeyr şöyle demiştir: “Kim namazı kasten terk ederse kâfir olur. Kim zekâtı kasten terk ederse kâfir olur. Kim Ramazan orucunu kasten terk ederse kâfir olur.” Ve Dehhak şöyle demiştir: “Namazı boşa çıkaran sadece zekâttır (yani zekâtın terkidir).” Ve İbn-i Mes’ud şöyle demiştir: “Namaz kılan ama zekât vermeyenin namazı yoktur.”[22] İmam İbn-i Teymiyye (rahimehullah) burada tekfirle alakalı bazı çok önemli meselelere işaret ediyor. Birincisi: Ehl-i Sünnet'in tekfir etmediği zina ve içki içmek gibi büyük küfür altı günahlardır. Ama büyük küfürden olan günahlarda Ehl-i Sünnet tekfire gidiyor. İkincisi: Ehl-i Sünnet'in tekfire gittiği küfürler iki kısımdır: Tekfirinde ittifak ettikleri küfürler ve tekfirinde ihtilaf ettikleri küfürler. Tekfirinde ittifak ettikleri küfürler kat’î delil veya icmayla sabit olan büyük küfürlerdir. Tekfirinde ihtilaf ettikleri küfürler ise kat’î delil veya icmayla sabit olmayan bilakis tartışılmış delillere dayanan ve bunun için ulemanın ihtilaf ettikleri büyük küfürlerdir. Bu mevzuyu “Tekfirin Hakikati” adlı kitapta izah ettim. Dileyen oraya müracaat edebilir. Üçüncüsü: Ehl-i Sünnet uleması ihtilaf edilmiş olan mevzularda tekfire giden ulemayı kötülememişlerdir ve tekfircilikle veya haricilikle suçlamamışlardır. Çünkü tekfire giden âlimler tercihlerini şer’î delile ve selefin istinbat kaidelerine dayandırmışlardır. Tekfir eden ve hatta sadece bahseden herkesi tekfircilik veya haricilikle suçlamak, İslam ümmetinde gittikçe yayılan Cehmileşmenin bir eseridir. “O zaman kötülenmiş olan tekfircilik nedir?” denilirse derim ki: Tekfircilik, şer’î delile ve selefin istinbat kaidelerine değil bilakis akılcılığa, heva ve hevese dayanan bid’at tekfirdir. Mesela şöyle derler: Oy kullanmak şirktir. Zeyd oy kullanıyor. O hâlde Zeyd müşriktir. Müşriki tekfir etmeyen kâfirdir. O hâlde Zeyd'i tekfir etmeyenler kâfirdir. Bu, ecnebi bir aklın çıkarımlarıdır. İslam aklı bu meselelere asla böyle yaklaşmaz. Adeta matematikte bir problem çözermiş gibi şer’î hükümler beyan ediyorlar. Oy kullanmanın hükmü ve failine verilen hüküm beyan edilmeden evvel “oy kullanmanın hükmü dinde hangi mertebede beyan edilmiştir? Fiilin aldığı hükümle faili arasındaki zorunluluk ne denlidir? Hüküm her ferde şamil midir yoksa muayyene hükmü tenzil ederken manilere itibar edilmesi vacip midir? Vacip ise hangi maniler muteberdir?” gibi soruların cevabı verilmesi lazımken tekfirci, düz mantıkla yargılara varır ve karşısındakini de bu yargılara icbar eder. Aksi takdirde o da kâfir olur. Zira kâfiri tekfir etmemiştir. Tekfircilerde saf akılcılığın eserlerini görmemek mümkün değildir. Veya şöyle derler: Oy kullanmak Kur’an, Sünnet ve selefin icmasıyla dinin aslını bozan şirktir. Hangi ayet veya hadis oy kullanmanın hükmünden bahsettiğini sorduğunda, kanunlar teşri edenlerin veya Allah (celle ve âlâ)'nın hükümleriyle hükmetmeyenlerin veya küfre kendi ihtiyarıyla itaat edenlerin veya tabi olanların şirkine delil olacak olan ayet ve hadisleri delil getirirler. Bu delillerin nasıl oy kullanmamaya delil olduklarını sorduğunda, ayetlere ve hadislere kendi anlayışlarına göre mana vererek ictihad etmeye başlarlar. Ama aynı zamanda oy kullanmanın hükmünün dinde apaçık beyan edilmiş, dinin aslından olan bir mesele olduğunu iddia ederler. Pekâlâ, apaçık beyan edilmiş ise o zaman niye ictihada muhtaçtırlar? Apaçık beyan edilmiş olan hükümler nakledilir. Zaten hüküm nazar ve istidlale muhtaç olmayıp nakilden ibaret olduğu için hükmü kabul etmeyen kâfir olur. Çünkü ilahi haberi inkâr etmiş olur. Ama aslen Kur’an ve Sünnette bahsi geçmeyen bir mevzuyu dinde apaçık beyan edilmiştir diye muhalifleri tekfir etmek haricilerin akılcılığından başkası değildir. Selefin icmasından bahsederler ama bırak icmayı seleften bir âlimin dahi oy kullanmakla alakalı bir sözünü getiremezler. Bu sapıklıkla yetinmeyip selefin icmasından sonra ulemanın ihtilafına itibar edilmez derler ve oy kullananları tekfir etmeyenleri kat’i icmayı bozuyorlar diye tekfir ederler. Ama aynı kişiler namazın terkini küfür görmeyenleri tekfir etmezler. Bu konuda ulemanın ihtilafına itibar ederek tekfire bir mani olarak işletirler. Pekâlâ, şer’î delillerin var olduğu ve ümmetin imamları tarafından nakledilen bir icmanın olduğu bir meselede daha sonra vaki olmuş olan ihtilafı etkili kabul ederken neye göre şer’î delillerde zikri lâfzen geçmeyen ve ulemanın sözlerinde zikredilmeyen bir meselede ihtilafı etkisiz kıldılar? Hangi delili kıyasa mani gördüler ki oy kullananları tekfir etmeyenler kâfirdir ama namaz kılmayanları tekfir etmeyenler kâfir değildir diyorlar? Bu sorulara cevap verecekleri yerine batıl şüpheler oluşturmaya çalışıp bizim şirki ve müşrikleri koruduğumuzu ve müşriklerin tekfir edilmemesi için bin bir dereden su getirdiğimizi iddia ederler. Benim müşriklere mazeretler üretmek gibi bir derdim yoktur. Allah'a hamd olsun. Oy kullanmanın hükmünden ve muayyene tenzil edilmesinde izlenilmesi gereken yoldan birçok yazıda bahsettim. Burada oy kullanmaktan bahsetmemin sebebi oy kullanmayı meşrulaştırmak veya oy kullananları müdafaa etmek için değildir. Onların bu tür çıkarımları da akılcılıklarına delilden başka bir şey değildir. Ya her oy vereni tekfir edensin veya hiçbir oy vereni tekfir etmeyensin. Ama bazılarını tekfir etmek ve bazılarını tekfir etmemek bu itikadî bozukluktur. Çünkü tekfircilere göre varlık ya siyah ya beyazdır. Siyah olmayan beyazdır. Beyaz olmayan siyahtır. Çünkü eşyada teb’izi (bölünmeyi, kısımlara ayrılmayı) kabul etmezler. Bir önceki yazıda bunu izah etmiştim. Velhasıl, tekfircilerin oy kullanmakla alakalı edindikleri batıl menhec sadece onların akılcılıkları için bir misaldir. Buna okul, beşeri mahkemeye tehaküm, halkın hükmü ve benzeri güncel birçok meseleyi ilave edebiliriz. Yoksa şeriatın tekfir etmeyi emrettiği her ferdi tekfir ederiz. Bu hususta Allah'tan başka kimseden korkmayız. Ama kendi kafamıza göre tekfir etmek bizim menhecimiz değildir. Hülasa: Akıl, Allah (celle ve âlâ)'nın insan üzerinde en büyük hüccetlerindendir. Zira insanı irade sahibi yapan akıldır ve hakkı görmesini ve ondan istifade etmesini sağlayan da akıldır. Bunun için aklın sıhhati insanın sıhhatidir. Dünyada kalbi kör olmayan ahirette de kör olmayacaktır. Lakin dünyada sadece beyniyle görenin ahiretini aydınlatacak kalbi olmayacaktır. İmam el-Buhari (rahimehullah)'ın Numan bin Beşir (radiyallahu anhu)'dan tahric ettiği hadiste Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) şöyle buyurmuştur: ألا وإنَّ في الجَسَدِ مُضغَةً إذا صلَحَتْ صلَحَ الجَسَدُ كلُّه ، وإذَا فَسَدَت فسَدَ الجَسَدُ كلُّه ، ألا وهِيَ القَلبُ “Dikkat edin! Bedende öyle bir et parçası vardır ki o salah üzere olduğu zaman bütün beden de salahtadır. Ve eğer o ifsad olursa bütün beden fasid olur. Dikkat edin! O et parçası, kalptir.” Ve İmam Malik bin Enes (rahimehullah) şöyle demiştir: “Bu ümmetin ilkleri neyle ıslah oldularsa sonuncuları da ancak onunla ıslah olacaklardır. İlklerin zamanında din olmayan bugün de din değildir.” Binaenaleyh değerli İslam kardeşlerim; Kendinize dönün! Köklerinize ilerleyin! Fani dünyanın yalancı maslahatları için değil, ebedi ahiretin hakiki güzellikleri için yorulun! Allah’a hamd, Rasûlü Muhammed’e salât ve selam olsun. 1- Sad Sûresi 29 2- en-Nisa Sûresi 82 3- Âl-i İmran Sûresi 191 4- er-Rum Sûresi 8 5- et-Tevbe Sûresi 127 6- Miftâhu Dâri’s-Seâde, 1/117. Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye baskısı 7- el-Bakara Sûresi 260 8- el-A’raf Sûresi 179 9- el-Hacc Sûresi 46 10- Kaf Sûresi 37 11- İlki el-Farabi’dir. Hatta el-Muallimu’s-Sani (ikinci muallim) olarak anılır. el-Muallimu’l-Evvel (birinci muallim) Aristo’dur. 12- el-İşaratu ve’t-Tenbihat, 122.sayfa. (Daru’l-Mearif, üçüncü baskı m.1983) 13- el-Mevâkıf fi İlmi’l-Kelam, 1/31. Daru’l-Cîl, birnici baskı m.1997 14- Mukaddimetu İbn-i Haldûn 458. Daru’l-Fikr baskısı 15- et-Tarifât 1/237. Dâru’l-Kutubi’l-Arabi, birinci baskı h.1405 16- Mantık ilminin vazgeçilmez mukaddime kitabı İsagoci’nin müellifi m.305’de vefat eden Yeni Platoncu Felsefeci ve Aristoteles’in Organon’unda tesis ettiği düşünce yasalarını geliştiren Yunan Porphyrios (Porfirios)’dur. 17- el-Bahru’l-Muhitu fi Usuli’l-Fıkh, 1.cüz/98.sayfa. (Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye baskısı h.1421) 18- Burada kastettiğim şer’î ahkâmdır. Yoksa, amel de imandır. 19- Camiu’l-Meseili l’İbn-i Teymiyye, 2.cilt/166,167.sayfa. (Dar-u Alemi’l-Fevaid, birinci baskı h.1422) 20- Mecmuu’l-Fetâva 11/344. Daru’l-Vefa, üçüncü baskı h.1426 21- Burada Ebu Bekir'den kastettiği ya İmam Ahmed (rahimehullah)'ın talebesi olan Ebu Bekir el-Mervezi (rahimehullah)'tır veya Hanbelilerin büyüklerinden olan Ebu Bekir Ğulamu'l-Hallâl (rahimehullah)'tır. 22- Mecmuu'l-Fetava, 7/302. Daru'l-Vefa, üçüncü baskı h.1426 Tarık Ebu Abdullah