Sinema Koltukları İmal Etmek

SORU Selamun aleykum hocam, evde sadece eşimizle veya bütün çekirdek aile fertleri ile cemaat namazı kılabilir miyiz? Şimdiden Allah razı olsun. CEVAP Ve aleykumusselam ve rahmetullah. Hamd Allah’a mahsustur. Namazın cemaat halinde kılınmasına ilişkin ulemadan bazıları müekked sünnet, bazıları kifayet üzere vacip ve bazıları muayyen olarak vacip demişlerdir. Kitab, Sünnet ve sahabeden gelen fetvaların şahitlik ettiği cemaatin her erkek müslümanın üzerine vacip olmasıdır. Allah (subhanehu ve teâlâ) namazı cemaat halinde kılmayı savaş halinde dahi emretmiştir. O halde güvenli durumda evlasıyla vacip olur. Allah (subhanehu ve teâlâ) şöyle buyuruyor: وَإِذَا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلَاةَ فَلْتَقُمْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَلْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذَا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرَائِكُمْ وَلْتَأْتِ طَائِفَةٌ أُخْرَى لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ “Sen de aralarında bulunup onlara namaz kıldırdığında bir kısmı seninle birlikte namaza dursun ve silahlarını da alsınlar. Bunlar secdeye vardıklarında (diğerleri) arkanızda bulunsunlar. Namaz kılmamış olan diğer kısım gelsin seninle beraber namaz kılsınlar…” (en-Nisa, 102) Bu ayeti kerimede Allah (subhanehu ve teâlâ) birinci topluluğa cemaat halinde namaz kılmayı emretmiştir. Sonra ikinci topluluğa da cemaati emretmiştir. Binaen aleyh cemaat sünnet olmuş olsaydı savaş ve korku halinde cemaati emretmezdi. Ve cemaat kifayet babından vacip olmuş olsaydı birinci topluluk cemaatle kıldıktan sonra ikinci topluluğa cemaati emretmezdi. Nebevi sünnetten cemaatin her ferde vacip olduğunu gösteren bazı deliller şunlardır: İmam Muslim (rahimehullah)’ın Ebu Hureyre (radıyallahu anhu)’dan tahriç ettiği hadiste âmâ bir adam (ibnu Ummi Mektum (radıyallahu anhu)) Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’e يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّهُ لَيْسَ لِى قَائِدٌ يَقُودُنِى إِلَى الْمَسْجِدِ. فَسَأَلَ رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- أَنْ يُرَخِّصَ لَهُ فَيُصَلِّىَ فِى بَيْتِهِ فَرَخَّصَ لَهُ فَلَمَّا وَلَّى دَعَاهُ فَقَالَ « هَلْ تَسْمَعُ النِّدَاءَ بِالصَّلاَةِ ». فَقَالَ نَعَمْ. قَالَ « فَأَجِبْ “Ey Allah’ın Rasûlü! Beni mescide götürecek kimse yoktur” dedi ve ona namazını evinde kılmaya ruhsat vermesini istedi. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’de ona ruhsat verdi. Âmâ dönüp gidince Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) onu çağırdı ve “Namaz için okunan ezanı duyuyor musun?” diye sordu. Âmâ “Evet” deyince “Öyleyse çağrıya icabet et!” buyurdu.” İbnu Ummi Mektum (radıyallahu anhu) âmâ ve kendisini mescide götürecek yardımcısı olmamasına rağmen Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) ona mescitteki cemaatten geri kalmasına izin vermemiştir. Ve İmam el-Buhari (rahimehullah)’ın Ebu Hureyre (radıyallahu anhu)’dan tahriç ettiği hadiste Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) şöyle buyuruyor: لَقَدْ هَمَمْتُ أَنْ آمُرَ بِالصَّلَاةِ فَتُقَامَ ثُمَّ أُخَالِفَ إِلَى مَنَازِلِ قَوْمٍ لَا يَشْهَدُونَ الصَّلَاةَ فَأُحَرِّقَ عَلَيْهِمْ “İçimden şöyle geçti ki namaz için ezan okunmasını emredeyim de namaza durulsun. Sonra da ayrılayım ve bu namazda hazır bulunmayanların evlerine gideyim ve evle­rini kendileri içlerindeyken yakıvereyim.” İmam Ahmed (rahimehullah)’ın rivayetinde “eğer evde kadınlar ve çocuklar olmamış olsaydı” ziyadesiyle gelmiştir. Bu da gösteriyor ki Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’i cezadan alıkoyan evde kadınların ve çocukların olmuş olmasıdır. Hadisin bizim konumuzda delil olma yönüne gelince şöyle ki eğer cemaat muayyen surette emredilmemiş olsaydı cemaatten geride kalanlar cezayı hak etmezlerdi. Binaen aleyh her erkeye farz namazlarını kendisine en yakın olan mescitte cemaat ile kılması vaciptir. Mazeret sahibi olmadan mescitten ve cemaatten geri kalanın namazı sahih midir değil midir? Bu konuda iki görüş vardır. Racih görüşe göre vacibi terk ettiğinden ötürü günahkâr olmasıyla birlikte münferit kıldığı namaz sahihtir. O halde muhterem kardeşim asıl olan farz namazını aile efradıyla değil sana en yakın mescitte cemaatle kılmandır. Lakin şu var ki bizim vakıamızda mescitlerin ekseri cemaat namazını eda etmeye münasip değildir. Ya caminin mescid-i dırar hükmünde olması veya cami imamı Diyanet’in memuru olması veya cami cemaatin bidat ehli olması veya camide kabir olması gibi sebepler müslümanları cami cemaatlerine katılmaktan men ediyor. Bu halde aile efradıyla evde veya erkeklerle mescid haricinde kılınan namaz yine cemaat namazı olur mu? Bu bağlamda cemaat emrine icabet edilmiş olur mu ve hadislerde gelen 25 veya 27 derece üstünlük sabit olur mu? Evet! Cemaat emrine icabet edilmiş olur ve 25 veya 27 derece üstünlük de sabit olur zira birincisi yukarıda saydığım maniler şeri mazeretlerdir ve ikincisi cemaat namazın mescid haricinde kılınması namazın cemaat namazı olmasına münafi değildir. Zira iki ve fazlası cemaattir. Ancak mescitte kılınan cemaat namazının fazileti mescit haricinde kılınan cemaat namazından daha yüksektir. Ve cemaat halinde kılınan namazın fazileti münferit kılınan namazdan daha fazladır. Ve mazeretsiz mescitte cemaati terk etmenin günahı münferit kılındığı zaman cemaat halinde kılınmasından daha büyüktür. İmam Muslim (rahimehullah)’ın Ebu Hureyre (radıyallahu anhu)’dan tahriç ettiği hadiste Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) şöyle buyuruyor: صَلاَةُ الرَّجُلِ فِى جَمَاعَةٍ تَزِيدُ عَلَى صَلاَتِهِ فِى بَيْتِهِ وَصَلاَتِهِ فِى سُوقِهِ بِضْعًا وَعِشْرِينَ دَرَجَةً وَذَلِكَ أَنَّ أَحَدَهُمْ إِذَا تَوَضَّأَ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ ثُمَّ أَتَى الْمَسْجِدَ لاَ يَنْهَزُهُ إِلاَّ الصَّلاَةُ لاَ يُرِيدُ إِلاَّ الصَّلاَةَ فَلَمْ يَخْطُ خَطْوَةً إِلاَّ رُفِعَ لَهُ بِهَا دَرَجَةٌ وَحُطَّ عَنْهُ بِهَا خَطِيئَةٌ حَتَّى يَدْخُلَ الْمَسْجِدَ فَإِذَا دَخَلَ الْمَسْجِدَ كَانَ فِى الصَّلاَةِ مَا كَانَتِ الصَّلاَةُ هِىَ تَحْبِسُهُ وَالْمَلاَئِكَةُ يُصَلُّونَ عَلَى أَحَدِكُمْ مَا دَامَ فِى مَجْلِسِهِ الَّذِى صَلَّى فِيهِ يَقُولُونَ اللَّهُمَّ ارْحَمْهُ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ اللَّهُمَّ تُبْ عَلَيْهِ مَا لَمْ يُؤْذِ فِيهِ مَا لَمْ يُحْدِثْ فِيهِ “Kişinin cemaat ile kıldığı namaz, evinde ve pazarda kıldığı nama­zından yirmi küsur derece üstün olur. Çünkü biri güzel bir abdest alır sonra mescide gider, onu namaz­dan başka hiç bir şey buna sevk etmez, namazdan başka hiç bir niyeti olmazsa mescide girinceye kadar attığı her adımla bir de­rece yükseltilir ve attığı her adımla bir günahı bağışlanır. Mescide girdiği zaman kendisini orada namaz hapsettiği müddetçe namazda sayılır. Biriniz namaz kıldığı yerde bulunduğu sürece me­lekler ona salât okurlar ve “Ey Allah’ım! Buna rahmet buyur. Ey Allah’ım! Bunu mağfiret eyle! Ey Allah’ım! Burada abdest bozarak eziyet vermedikçe bunun tövbesini kabul et!” derler.” Hafız ibni Hacer (rahimehullah) şöyle diyor: “Hadis zahirine göre alındığı zaman ev ile pazarda kılınan namazın aynı olduğunu söylemek gerekmez. Zira mescitte kılınan namaza nazaran evde ve pazarda kılınan namazın fazilette daha düşük olmalarında aynı olmaları kendi aralarında bir fazilet farkının olmamasını gerektirmez. Ve bunun gibi evde veya pazarda cemaat olarak kılınan namazın münferit kılınan namaza bir üstünlüğü yoktur demeği de gerektirmez. Bilakis burada zikri geçen üstünlük mescitte kılınan cemaat namazına mahsustur. Evde kılınan namaz ise mutlak surette pazarda kılınan namazdan daha evladır. Zira pazarlar şeytanların çoğunlukta oldukları yerlerdir. Ve evde veya pazarda cemaat halinde kılınan namaz münferit kılınan namazdan daha evladır.” (Fethu’l-Bari 2/135) Velhasıl muhterem kardeşim farz namazlarını bir cami veya mescitte eda edebilirsen üzerine vacip olan budur. Bu mescidin hangi cemaate veya hangi hocaya bağlı olmasının hiçbir önemi yoktur. İmamı ve cemaati Müslüman olsun yeter. Ama yakın çevrende mescid yoksa veya var ama yukarıda saydığım maniler seni cemaate iştirak etmekten men ediyorsa o zaman evinde ailen ile kıldığın namaz inşaAllah cemaat namazıdır. Allah-u Âlem. Tarık Ebu Abdullah

SORU es-Selamu aleykum hocam. Zikirmatik veya tesbih ile gündelik hayatta zikir yapılır mı, bu bid’at kısmına girer mi? Allah razı olsun. CEVAP Ve aleykumusselam ve rahmetullah. بسم الله الرحمن الرحيم، الحمد لله رب العالمين، والصلاة والسلام على رسولنا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين Tesbih ile veya zikirmatik gibi benzerleriyle zikir yapmak Elbani, Abdulmuhsin el-Abbad, Bekr Ebu Zeyd gibi kimi âlimlere göre caiz olmayıp bid’attır. İbn Teymiyye, Şevkani, San’ani gibi kimi ulemaya göre ise bunda bir beis yoktur. Buna cevaz veren âlimlerin geneline göre, -sünnet olduğu için- parmaklarla zikir yapmak daha faziletlidir. Diğer kısım âlimlere göre ise eğer kişi zikrederken hata yapmaktan/karıştırmaktan emin ise parmaklarla, emin değilse tesbih ile zikretmesi evla olandır. Tesbih ile zikir yapmanın caiz olduğunu söyleyen âlimler şunları delil olarak göstermişlerdir: Ebu Davud ve Tirmizi’nin (rahimehumallah) rivayet ettiklerine göre Sa’d b. Ebi Vakkas (radiyallahu anh) Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ile birlikte elinde kendisiyle tesbih ettiği (zikrettiği) hurma çekirdekleri veya çakıl taşları bulunan bir kadının yanına gelmişler, ancak Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) kadının bu yaptığına itiraz etmemiş ve O’na bu yaptığından daha kolay veya (ravi’nin şekki) daha faziletli olanını öğretmiştir. Tirmizi ve İbn Hacer bu rivayete hasen demiş, Hâkim ise sahih demiş ve Zehebi O’na bu hükmünde muvafakat etmiştir. Şuayb el-Arnavut da isnadının sahih olduğunu söylemiştir. Lakin “Mir’âtu’l-Mefatih isimli eserin sahibi Tebrizi, Elbani, Abdulkadir el-Arnavut (rahimehumullah), Abdulmuhsin el-Abbad rivayetin zayıf olduğuna hükmetmişlerdir. Mü’minlerin annesi Safiyye (radiyallahu anha) şöyle demiştir: “Elimde kendisiyle tesbih ettiğim 4.000 tane hurma çekirdeği olduğu bir sırada Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) yanıma geldi. Dedim ki: Bunlarla tesbih ettim.” Bunun üzerine Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) O’nun bu yaptığına itiraz etmeyip bundan daha kolay ve daha faziletli olanını öğretmiştir. Bunu Tirmizi rivayet etmiştir. Hâkim sahih demiş ve Zehebi de O’na bu hükmünde muvafakat etmiştir. Suyuti ve Şevkani de (rahimehumuallah) sahih olduğuna kail olmuşlardır. Lakin Tirmizi, Tebrizi, Elbani hadisin zayıf olduğunu söylemişlerdir. Beyhaki’nin (rahimehullah) rivayet ettiğine göre sahabeden Ebu Safiyye (radiyallahu anh) çakıl taşlarıyla tesbih ederdi. İbn Ebi Şeybe’nin (rahimehullah) rivayetine göre Sa’d b. Ebi Vakkas çakıl taşları ve hurma çekirdekleriyle tesbih ederdi. İbn Sa’d’ın (rahimehullah) Tabakâtı’nda aktardığına göre Ali (radiyallahu anh)’ın torunu Fatıma (rahimehallah), üzerine düğümler atılmış bir iplikle tesbih ederdi. İmam Ahmed’in oğlu Abdullah’ın (rahimehumallah) aktardığına göre Ebu Hureye (radiyallahu anh) 1.000 düğümü olan bir ipiyle tesbih edinceye kadar uyumazdı. İbn Sa’d’ın rivayetine göre ise Ebu Hureyre hurma çekirdekleriyle tesbih ederdi. Deylemi’nin rivayetine göre Ali (radiyallahu anh) Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem)’den şöyle dediğini rivayet etmiştir: “Tesbih aleti ne güzel bir hatırlatıcıdır.” (Elbani bu rivayetin uydurma olduğunu söylemiştir.) İbn Ebi Şeybe’nin rivayetine göre Ömer b. Hattab (radiyallahu anh) tesbih araçlarıyla tesbih eden bir adam görmüş, onun bu yaptığına itiraz etmeyip “şöyle demesi ona yeter”… diyerek daha kolay ve daha faziletli bir zikir öğretmiştir. Allame İbn Teymiyye (rahimehullah) şöyle demiştir: “Parmaklarla tesbihi saymak sünnettir… Tesbihi hurma çekirdekleriyle, çakıl taşlarıyla ve benzeri ile saymaya gelince, bu güzeldir. Sahabeden bunu yapanlar vardı. Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) mü’minlerin annesinin çakıl taşlarıyla tesbih ettiğini görmüş ve bunu onaylamıştır. Rivayet edildiğine göre Ebu Hureyre bununla tesbih ederdi. Bir iplik üzerine dizilen inci ve benzeriyle tesbihe gelince; insanlardan kimisi bunu kerih görmüş, kimi ise kerih görmemiştir. Bunu yaparken niyet güzel kılınırsa bu güzeldir, mekruh değildir (zira dağınık bir halde olan hurma çekirdekleri ve çakıl taşlarıyla zikir yapmakla toplu ve dizilmiş bir haldeki inci ve benzeri şeylerle zikir yapmak arasında bir fark yoktur.) Lakin bunu herhangi bir ihtiyaç olmaksızın edinmek/kullanmak veya boyna asmak veya eldeki bir bilezik gibi kılmak veyahut bunlara benzer şekillerde bunu insanlara izhar etmek ise ya insanlara gösterişte bulunmaktır ya da herhangi bir ihtiyaç olmaksızın riya ve riyakârlara benzeme ihtimalinin bulunduğu (riskli) bir durumdur. Birincisi haramdır, ikincisi en azından mekruhtur…” (Mecmûu’l-Fetâvâ, 11/653) İbn Bâz (rahimehullah), eğer kişi evinde zikir yapacaksa tesbih kullanmakta bir beis olmadığını, zira seleften bazılarının bunu evde kullandıklarını, lakin insanların yanında ve mescitlerde ise bunu yapmanın doğru olmadığını, zira Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) ve ashabının mescitte parmaklarıyla zikir yaptıklarını, insanların yanında ve mescitlerde tesbih kullanmanın kişiyi riyaya sevk edebileceğini söylemiştir. İbn Useymin (rahimehullah) zikri tesbih ile yapmanın bid’at ile bir ilgisinin bulunmadığını, zira tesbihin ibadet kastıyla kullanılmayıp sadece yapılan zikirlerin sayısını zaptetmek için bir vesile olduğunu, aynı zamanda bunun bir aslı olduğunu, zira bazı sahabilerin taşlarla zikir yaptıklarını söylemiştir. İbn Bâz, İbn Useymin ve daha birçok âlim parmaklarla zikir yapmanın efdal olduğunu, tesbih ile zikrin ise evla olanı terk etmek olduğunu belirtmişlerdir. Zikir yaparken tesbih kullanmanın bid’at olduğunu savunan âlimler ise buna cevaz verenlerin öne sürdükleri bütün rivayetlerin zayıf olduğunu savunmuşlardır. Ve ayrıca delil olarak şunları zikretmişlerdir: İbn Vaddah’ın (rahimehullah) “el-Bida’ ve’n-Nehyu anha” adlı kitabında Salt b. Behram’ın (rahimehullah) şöyle söylediği geçer: “İbn Mes’ud (radiyallahu anh), kendisiyle tesbih ettiği (zikrettiği) bir tesbihi bulunan bir kadına uğradı ve onu koparıp attı. Sonra çakıl taşlarıyla tesbih eden bir adama uğradı ve ona ayağıyla vurdu. Sonra şöyle dedi: “Sizler öne geçtiniz (sizden önce böyle şeyler yoktu.) Zulmederek bid’at işlediniz. İlim bakımından Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)’in ashabına galip geldiniz (onların bilmediği bir iş icat ettiniz.)” Ancak tesbih ile zikir yapmanın bid’at olduğunu savunan Elbani bu rivayetin senedinin munkatı’ olduğunu söyleyerek zayıf olduğunu belirtmiştir. Eban b. Ebi Ayyaş (rahimehullah): ‘’Hasan Basrî’ye (rahimehullah), üzerine inciler, hurma çekirdekleri v.b. dizilmiş olan kendisiyle tesbih edilen iplikten sordum. Şöyle dedi: “Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem)’in hanımlarından ve muhacir kadınlardan hiçbirisi bunu yapmamıştır.” Ancak Elbani bu rivayetin çok zayıf olduğunu söylemiştir. Delillerinden biri de İbn Mes’ud’un, mescitte halkalar halinde oturmuş namazı bekleyen ve her bir halkanın başında bir adamın bulunup onun yönlendirmesiyle ellerindeki çakıl taşlarıyla 100 kere tekbir, tehlil ve tesbih eden insanlara sert bir şekilde karşı çıkmış olmasıdır. Evet bu rivayetin isnadı sahihtir, lakin açık bir delil değildir. Zira İbn Mes’ud’un onlara karşı çıkmasının sebebi, ellerindeki taşlar değil de birinin yönlendirmesiyle topluca zikir yapılması da olabilir. İbn Mes’ud’un özellikle ellerindeki taşlara karşı çıktığı kabul edilse bile -yukarıda geçtiği üzere- Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem)’in bunu bazı sahabilerde görüp karşı çıkmadığı bilgisinin O’na ulaşmamış olması mümkündür. Allah’u A’lem. Elbani’nin ceyyid (güzel, sağlam) bir senetle geldiğini söylediği, İbn Ebi Şeybe’nin Musannef’inde geçen bir rivayete göre İbn Mes’ud’un talebesi olan Alkame’nin (rahimehullah) talebesi İbrahim en-Nehai (rahimehullah) kızını, tesbih ipleri yapımında kadınlara yardım etmekten nehyetmiştir. Bu konuda tercihe şayan olan, delil ve gerekçeleri sebebiyle tesbih veya zikirmatik ile zikir yapmakta bir beis olmadığı görüşüdür. Allah’u A’lem. Bir Tenbih Malum olduğu üzere Türkiye’de tesbih kullanmak Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem)’in her zaman uyguladığı parmaklarla sayma sünnetini neredeyse ortadan kaldırmıştır. Hatta birçok kimse bizatihi tesbihlerde fazilet bulunduğunu, hata yapmaktan/karıştırmaktan emin olunsa bile zikirde tesbih kullanmanın daha faziletli olduğunu zannetmektedir. Bundan daha da kötüsü parmaklarla zikir çekmeyi kerih görmektedirler. İşte bu bid’at zihniyeti kırabilmek için bu insanların önünde tesbihle zikir yapmamalı, güzel bir uslüpla onları uyarmalıyız. Ve’l-hamdu lillahi Rabbi’l-alemin. Ömer Faruk

SORU Selamun aleykum hocam, gelinlik giymek caiz midir? Ehl-i Kitap adeti olduğundan dolayı giymek doğru değil dediler doğru mudur? CezakAllahu hayran. CEVAP Ve aleykumusselam ve rahmetullah. Hamd Allah’a mahsustur. Muhterem bacım gelinlik olarak tabir edilen elbise aslen İslam’ın ve Müslümanların adetlerinden ve örfünden değildir. Bilakis Müslüman halklar bu elbiseyle ancak ülkelerinin batılılaştırma süreci içerisinde tanışmıştır. Gelinin düğün gününde bu güne mahsus olmak üzere beyaz ve özel dikimli bir elbise giymesi Hıristiyanların adetlerindendir. Müslüman halkların Hıristiyan âleminin hâkimiyeti altına girmesiyle birçok adetlerini taklid ederek benimsemişlerdir ve kendi aralarında yaygın hale gelerek kendi örflerine dâhil etmişlerdir. Bunlardan birisi de gelinliktir. Aslen Hıristiyanların adetlerinden olmasıyla beraber bugün artık Müslümanların da geleneklerine yerleşmiştir. Bunun için muasır âlimler gelinlik giymenin hükmünde ihtilaf etmişlerdir. Bunda bir beis görmeyenler de var caiz görmeyenler de var. Muhakkak elbisede asıl olan ibahettir (mubahtır). Zatında şeran haram kılınmış olanlar müstesna. Bunların giyilmesi caiz değildir. Mesela avreti setretmeyen veya erkeğin kadına veya kadının erkeğe benzemesini sağlayan veya erkek için ipekten dokunmuş olan veya kâfirlere benzemeyi sağlayacak olan elbiseler gibi. Gelinlik ise zatında nehyedilmemiştir. Bunu gösteren bir delil yoktur. Lakin gelinlik giymek aslen Hıristiyanların adetlerinden olduğu için kâfirlere benzemeye girer mi girmez mi? Bunda muasır âlimler ihtilaf etmişlerdir. Ekser ulema girmez diyor çünkü zamanımızda gelinlik giymek artık Müslümanların arasında da çok yaygın olmuştur ki artık kâfirlere mahsus bir adet olmaktan çıkmıştır derler. Hüküm de illetiyle devran ettiğine göre kâfirlere mahsus olmaktan çıktığı için kâfirlere benzemek artık söz konusu değildir ve binaenaleyh haramlıkta yoktur derler. Lakin bu istidlal isabetli değildir. Zira Hıristiyanlarda beyaz gelinlik giymek sadece bir gelenek değil bilakis itikada dayanan dini bir adettir. Özellikle 19.yüzyıldan sonra Hıristiyan dünyada gelinlikler beyaz olmuştur. Beyaz olması masumiyeti simgelemektedir. Bunun için kilise daha yakına kadar hamile olan veya çocuk doğurmuş olan kadının beyaz gelinlik giymesine izin vermiyordu. Gelinin duvağı ise bakireliğe delalet eder ve batı dünyasının Hıristiyanlaşmasıyla beyaz olmuştur. Evvelinde kırmızıydı. Bazı gelinliklerde başa koyulan taç ise kutsanmış olmaya, doğurganlığa ve bakireliğe delalet etmektedir. Bunun için doğurmuş olan kadınlara düğün günü taç takmayı yasaklamışlardır. Tüm bunlar gelinliğin sadece bir gelenek değil bilakis itikada dayanan dini bir adet olduğunu göstermektedir. Bunun için Müslümanlara vacip olan “müşriklere muhalefet edin” ve “kim kendisini bir kavme benzetirse o kavimdendir” gibi ve benzeri nebevi buyrukların gereği olarak Hıristiyanlara bu hususta muhalefet etmek ve onlara benzememektir. “Biz bu inançları kast etmiyoruz ve kâfirleri taklit etmek için de gelinlik giymiyoruz. Sadece bu özel güne uygun ve güzel bulduğumuzdan ötürü gelinlik giyiyoruz” denilse derim ki: Kâfirlere benzemekte bunu kast etmek şart değildir. İnsan benzemeyi kast etmese de mücerret fiili işlemesiyle nehiy üzerinde vaki olur. Bunun için birçok amelde niyetler kesinlikle farklı olmasına rağmen muhalefet etmekle emrolunduk. Mesela Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in güneşin doğuşundan sonra bir miktar yükselinceye kadar namaz kılmaktan “o vakit kâfirler ona (güneşe) secde eder” diyerek men etmesi gibi. Şüphesiz ki Müslüman bu vakitte namaz kılsa Allah’tan başkası için namaz kılmayı kast etmez. Lakin kişi bu vakitte kıldığı namaz ile kâfirlere benzemiş olduğundan ötürü nehyetmiştir. Ve bunun için Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) Allah’tan başkası için kurban kesilen yerde ibadet etmekten nehyetmiştir. Ve bunun için Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) hastalandığında oturarak namaz kıldırırken sahabe ona ayakta tabi olunca oturmalarını işaret ettikten sonra “Biraz evvel Farisilerin ve Rumların yaptıklarını yapacaktınız. Onlar melikleri oturmuşken huzurlarında ayakta dururlar. Böyle yapmayın! İmamlarınıza uyun! Ayakta kılarsa sizde ayakta kılın! Oturarak kılarsa sizde oturarak kılın!”. Hâlbuki sahabe (radıyallahu anhumu)’un Farisilere ve Rumlara benzemeyi kast etmedikleri aşikârdır. Binaenaleyh kâfirlere benzeme veya onları taklid etme kast edilmese de gelinlik giymek caiz değildir. Çünkü gelinlik Hıristiyanlar arasında yaygınlık kazanmış sadece kültürel bir gelenek değil bilakis dini bir gelenektir. Allah-u Âlem. Tarık Ebu Abdullah

SORU Selamun aleykum ve rahmetullahi ve berekatuhu hocam, evlenmek istiyorum fakat babamın müslüman olmadığına inanıyorum, tevhidi anlattım. Şuan ki yöneticileri müslüman kabul ediyor oy kullanmanın şirk olmadığını İslam adına yapıldığını iddia ediyor. Peygamberlerin kavimlerini ilk davet ettiği şey tevhid olduğunu Tağuttan ictinab ettirdiklerini söyledim. Namaz, oruç, vb… ibadetlerden evvel bunları kabul edip şirki olanlara buğz edip tekfir etmesini söyledim. Nahl/ 36, Zariyat/56, Mümtehine/4 izhar ettim, hücceti ikame ettim. Babam müslüman değil ise nikahımda velim kim olacak, babam müslüman ise delilleri ile izhar eder misiniz sonuçta tağutu tekfir etmiyor. Bu konuda endişeliyim. Allah size sebat hayr versin. CEVAP Ve aleykumusselam ve rahmetullahi ve beraketuhu. Hamd Allah’a mahsustur. Öncelikle hassasiyetinizden ötürü sizi tebrik etmek isterim. Rabbim tevhid ve sahih menheç üzere sabit olmayı müyesser kılsın. Size dini ve ahlakı güzel bir zevç nasip etsin. Âmin Sonra muhterem bacım, muayyen kişilerin tekfiri ulemadan sorulur. Kur’an ve sabit Sünnet’te küfrü açık beyan edilmemiş fertlerin tekfirine umumen ulema haricinde Müslümanların hükmetme hakkı yoktur. Anlattıklarınızdan anladığım kadar babanız namaz ehli, dinini yaşayan ve İslam ve Müslümanlar için bir maslahat zannederek oy kullanan birisi. Böyle ise o zaman ona hüküm verecek olan kişi muteber ilim ehli, mevzubahis olan konularda mutkin ve fetva vermeye salahiyetli birisi olması lazımdır. Sizin ona bahsettiğiniz sözleri söylemeniz ve ayeti kerimeleri okumanız yeterli değildir. Bilakis tağutu inkâr etmek meselesi tafsilatında ve beşeri siyasi sistemlerde oy kullanmak meselesi dinen hafi olan ve hüccet ikamesi şüphelerin zail olmasıyla kaim olan meselelerdendir. Eğer babanız doğru anladıysam aslında dinini yaşayan bir adam ise ve bazı İslami gerekçelerle Erdoğan’ı tekfir etmiyorsa ve şeriatı getirecek veya o gelmezse CHP gelecek gibi gerekçelerle oy kullanıyorsa ve babanızla tartıştığınız mevzu bundan ibaretse, yani asıl itibariyle babanızla iman ve küfür tartışması yapmıyorsanız o zaman babanıza bir ilim ehli tarafından hüküm verilinceye kadar onun için İslam sıfatını ispat etmeniz gerekir. Dolayısıyla size tavsiyem ulaşabileceğiniz muteber bir ilim ehline babanızın halini anlatmanız ve onun doğrudan veya sizi yönlendirerek babanıza hakkı anlatmasıdır. Velayetiniz de bu durumun netleşmesine bağlıdır. Hakkında İslam sıfatı sabit ise velayet babanıza aittir. Hakkında İslam sıfatı sabit olmaz veya sizin dini maslahatlarınızı muhafaza etmeyeceği sabit olursa velayet baba tarafından erkeklere intikal eder. Ancak bu durum ihtiyari değildir. Bilakis İslam şeriatı kime intikal edeceğini belirlemiştir. Nikâh velayetiyle alakalı sitede çok cevaplar vardır. Onlara müracaat ederek tam bilgi edinebilirsiniz. Tağutun tekfiri ve oy kullanma mevzusuyla alakalı da yine sitede olan cevapları gözden geçirmenizi tavsiye ederim. Ayrıca Erdoğan’ı niye tekfir ediyoruz derslerini de dinlemenizi tavsiye ederim.(Bkz) Rabbim cümlemizi sahih akide ve sahih menhec ehlinden kılsın. Âmin Tarık Ebu Abdullah

SORU Selamun aleykum, Siteden çokça faydalanıyorum Allah razı olsun. Bir sorum var cevaplarsanız sevinirim. Ben sanayide araba tamircisiyim. Müşteri arabasını getiriyor ve benden tamir etmemi istiyor, ben de tamir ediyorum. Tamir ettiğim kısımda bozuk parçalar oluyor. Gidip yedek parça servisinden bu eksik veyahut bozuk olan parçayı alıyorum ve arabaya takıyorum. Benim burada sormak istediğim; şayet araç sahibi gidip bu parçayı satın almak istese, örneğin; parça 100 TL. Ben gidip alır isem, yedek parça servisinden çokça alış veriş yaptığım için 90 TL’ye alıyorum. Araba sahibine ise: “100 TL’ye aldım ve taktım diyorum.” Bazı kimseler benim vekil konumunda olduğum için bu parayı almamın caiz olmadığını söylediler. Vekil, emanetçi olduğu için kendisini vekil tayin eden kişiden izin almadıkça para vs. şeyler alamazmış. Bilinmelidir ki, Türkiye’de özelliklede sanayilerde bu işler hep böyle dönüyor. Yani tamirci vs. işler yapan kimseler genelde parça vs. şeylerin üzerinden para kazanıyorlar ama karşıdaki müşterinin bundan haber olmuyor. CEVAP Ve aleykumusselam ve rahmetullah. Hamd Allah’a mahsustur. Muhterem kardeşim verdiğin örnek üzerinden konuşursak 90 TL’ye aldığın parçayı 100 TL’ye satın aldım ve taktım demen caiz değildir. Bu yalan ve müşteriyi aldatma olur. Ama piyasada 100 TL’ye satılan parçayı senin 90 TL’ye alıp müşteriye 100 TL’ye satmanda bir beis yoktur. Aradaki 10 TL’lik fark müşterinin zararı değildir. Zira o parçayı piyasadaki emsal fiyatına uygun almıştır. Senin kazancın müşterinden değil senin ve parçacı arasındaki alışverişinizden gelmedir. Sen parçayı parçacıdan sahih bir satış akdiyle aldıktan sonra o parça senin mülküne geçmiştir ve aslen dilediğin fiyata satabilirsin. Ama elbette fiyat fahiş olmaması lazımdır bilakis fiyatı senin doğruluğun ve İslam ahlakın belirlemesi gerekir. Bazı kimselerin senin vekil konumunda olduğunu söylemeleri doğru değildir. Bir şeyin tamiri (mesela araba) üzere yapılan sözleşme vekâlet sözleşmesi değil fukahanın dilinde İstisnâ’ sözleşmesidir. Yani iki tarafın bir şeyi yapmak (bizim konumuzda tamir etmek) üzere sözleşmeleridir. Yapan (tamir eden) sözleşmeye konu olan şeyi (arabayı) gerekli olan parçaları da kendisi hazır ederek tamir etmeye taahhüt etmesidir. Dolayısıyla müşteriye parçayı 100 TL’ye aldım değil de tamir ücretini müşteriye açıklarken falan parçanın fiyatı 100 TL’dir dediğin zaman sorun kalmayacaktır. Allahu A’lem. Tarık Ebu Abdullah

SORU Selamun aleykum ve rahmetullahi hocam. Benim lohusalık da tutamadığım 60 gün oruç borcum var. Kızımı yeni sütten kestim. Bu oruçları nasıl tutmalıyım Ramazan’da olduğu gibi ardarda mı yoksa ara verebilir miyim? Yada bu oruçların fidyesi olur mu? Allah sizlerden razı olsun ve Firdevsine alsın. CEVAP Ve aleykumusselam ve rahmetullahi ve beraketuhu. Hamd Allah’a mahsustur. Muhterem bacım lohusalıktan ötürü tutamadığınız Ramazan orucunu ulemanın icmasıyla kaza etmeniz gerekir. Tutamadığınız günlerin kazasını hemen art arda da tutabilirsiniz veya isterseniz erteleyerek ve ayırarak da tutabilirsiniz. Zira Allah (celle ve âlâ) şöyle buyurmuştur: فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ “Sizden kim hasta veya yolcu olursa (tutamadığı) günler sayısınca başka günlerde tutsun” (el-Bakara 184) Aişe (radıyallahu anhe) şöyle demiştir: “Üzerimde Ramazandan oruç (borcu) kalırdı ve ancak Şaban’da kaza edebilirdim.” Eseri İmam el-Buhari ve İmam Muslim (rahimehumallah) tahriç etmişlerdir. Şaban ayı Ramazan ayından önceki aydır. Yani Ramazan ayında tutamadığı günleri bir sonraki Ramazan ayın girmesinden evveline kadar ertelerdi. Şayet Ramazandan kalan oruç günlerini kaza etmeden bir sonraki Ramazan ayı girerse ulemanın racih görüşüne göre sadece tutamadığı günlerin kazası vacip olur. Bir sonraki Ramazan girinceye kadar kaza etmediği için kazaya ilaveten her gün için bir miskin doyurması vacip olmaz. Zira bunu gerektiren şeri bir delil yoktur. Kazaya kalmış günleri art arda veya ayrı tutabilirsiniz. İbni Abbas (radıyallahu anhuma) şöyle demiştir: “(Günleri) ayırmasında bir beis yoktur.” Ve Enes bin Malik (radıyallahu anhu) şöyle demiştir: “İstersen Ramazanı art arda istersen ayırarak kaza edebilirsin.” İki eseri de el-Beyhaki (rahimehullah) sahih senetle tahriç etmiştir. Fidyeye gelince lohusalıktan ötürü tutulamayan oruçların fidyesi olmaz bilakis kaza edilmesi vaciptir. Tarık Ebu Abdullah

SORU Selamun aleykum hocam, Allah sizi İslam’a faydalı kılsın, bizi de sizden yararlananlardan kılsın. –Amin- Tarık Ebu Abdullah hocam, “Müşrik(ler)le kurban ortaklığına giren, hayvanı boğazlayanın müslüman olmasına dikkat etmelidir. Zira müşrikin boğazladığı hayvan ölü hükmündedir. Bu hayvan ne kurban olur ve ne de eti helal olur.” Bu yazı size ait. Benim merak ettiğim konu Müşrik hayvan boğazlanırken Allah’ı zikretse de illet yine de onun müşrikliği olup et yenmez mi? Yoksa illet Allah’ı zikretmemekte midir? Musa hocam buna değindi fakat İllet konusunda ihtilafı söyleyip imtina etmeyi ancak kesin olarak sizin gibi müşriğin kestiği ölü hükmünde demedi. Bu konuda ki kafa karışıklığımı gidermeniz için yardımınızı/cevabınızı bekliyorum. Allah (azze ve celle) ayaklarınıza ve dillerinize sebat versin. CEVAP Aleykum selam ve rahmetullahi ve berekatuhû. Hamd âlemlerin rabbi olan Allah’a, salât ve selam efendimiz Rasûlullah’a, ehli beytine, ashabına ve yolunu takip eden mü’minlere olsun. Rabbim cümlemizi İslam için faydalı erlerinden kılsın. Değerli kardeşim Allah (celle ve âlâ)’nın izniyle bu mevzuda tafsilli bir yazı hazırlamaktayım inşallah. Ama soruna acilen ve ihtisar ile şöyle cevap vereyim: Etlerde asıl olan haramlıktır. Sadece şarinin helal kıldığı etler müslümana helaldir. Bunlar boğazlanmaya muhtaç ve muhtaç olmayanlar olarak iki kısımdır. Balık ve benzeri deniz ürünleri boğazlanmaya muhtaç olmayan helal etlerdendir. Ama çekirge ve benzeri kara hayvanları haricinde kara hayvanlarında helalliği için şeri kesim şarttır. Kesimin şeri olması için kesenin Müslüman veya Kitap ehli olması şartı selef indinde tartışılmamıştır. Bu konuda sahabeden bir ihtilaf nakledilmemiştir. Sahabeden sonra imamlarımız da müşrikin kestiğinin haramlığı hususunda ihtilaf etmemişlerdir. Dört mezhebin de bu konuda ittifakı vardır. İhtilaf ancak Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in diliyle övülmüş olan nesillerden sonra zuhur etmiştir. Durum böyle olmasına rağmen yine de meselede ihtilafı kabul ediyoruz. Çünkü Kuran ve Sünnette kesenin Müslüman veya Kitap ehli olması şartı kati surette beyan edilmemiştir. Bu şart bazı tartışılan delillerle istihraç edilmiştir. Ama bizim için meselede asıl sahabenin amelidir. Onlardan bu hususta bir ihtilaf rivayet edilmemiştir. Bunun için muhalif görüşü kabul etmekle beraber racih ve doğru olanın etin helalliğinde hayvanı kesenin Müslüman veya Kitap ehli olması şart olduğunu söylüyoruz. Meselenin ayrıntılarını hazırladığım risaleye havale ederek bu kadarıyla iktifa ediyorum. Ama mademki ölü hükmündedir sözü ve zannediyorum buna terettüp eden Müslümanlarla bazı muamelatların keyfiyeti kafanı karıştırdı, bunu Allah (celle ve âlâ)’ya sığınarak biraz açmaya çalışacağım: Müşrikin kestiği hayvan ölü hükmündedir, çünkü hayvanın ölüsünü Müslümanın istifadesine açan şart mevcut değildir. Bu şart kesenin Müslüman olmasıdır. Bunun için eceliyle ölmüş veya hastalanmış ve ölmüş, yüksek yerden düşmüş ve ölmüş, yırtıcı hayvan tarafından yırtılmış ve ölmüş gibi ölü hayvanların hükmündedir. Allah (subhanehu ve teâlâ) şöyle buyuruyor: حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ “Size şunlar haram kılındı: Ölü, kan, domuz eti, Allah’tan başkasının adına boğazlanan, bir de boğulmuş, vurulmuş, yuvarlanmış, süsülmüş ve yırtıcının yırtmış olup da canı üzerinde iken kesmedikleriniz ve dikili taşlar üzerinde boğazlananlar.” (Maide, 3) حرمت عليكم (bunlar size haram kılınmıştır) إلا ما ذكيتم (tezkiye ettikleriniz hariç). Allah (subhanehu ve teâlâ) haram kılınanlardan sadece tezkiye edilmiş olanları istisna etmiştir. Tezkiye ise şeri kesim ve şartlarıdır. Kesimin şeri olması için şartlardan biri de kesenin Müslüman veya Kitap ehli olmasıdır. Mevzudaki ihtilafın etkisine gelince bunun cevabı dört cihettendir: Bir: Bu içtihada açık fıkhi bir ihtilaftır ve dolayısıyla istinbat kaidelerine vakıf olan ve içtihat derecesine haiz olan mevzuda mevcut görüşlerden birisini hak olarak kabul edip diğerine tercih edebilir ve diğer görüşü mercuh ve hatalı görebilir. İçtihada açık bir mesele olduğu için diğer görüşe tabi olmuş olanları tekfir, tebdi (bidatçı yapmak), veya tefsik (fasık yapmak) etmesi caiz değildir. İstinbat ehlinden değilse, yani halk ise ilmine itibar ettiği istinbat ehline tabi olur. Muhalif görüşlere tabi olan halkın da birbirilerini tekfir, tebdi ve tefsik etmeleri evlasıyla caiz değildir. İki: Bu ihtilaf kişinin dinin aslını etkilemez. Yani kesenin Müslüman olması veya müşrik olmasıyla alakalı ihtilaftan kaynaklanan muhtelif görüşler Ehli Sünnet yanında muteber olan istinbat kaidelerine mesned olduğu müddetçe görüş sahibinin dininin aslını etkilemez. Zira şeri ahkâmın icrası dinin aslına tesiri yoktur. Yani benim müşrik veya kâfir gördüğüm kişiyi başkası Müslüman gördüğü için kestiği eti yemeyi helal görmesi veya aslen kesenin Müslüman olmasını etin helal olması için şart kabul etmemesi onu kâfir yapmaz. Bazıları bu hususta müşriki Müslüman yaptı veya haram olanı kendine helal gördü diyerek aşırı gidiyorlar ve Müslümanlar arasında caiz olmayan ihtilaflara ve fitnelere sebebiyet veriyorlar. Üç: Türkiye et pazarında satılan etler ile alakalı Türkiyeli Müslümanlar arasında şu görüşlerin varlığını biliyorum. Birinci görüş: Türkiye halkı Müslümandır. Bu görüşe sahip olan Müslümanlar dışarıdan, yani herhangi bir kasaptan et alıp yiyorlar. İkinci görüş: Türkiye halkında asıl olan şirk ve küfürdür. Bu görüş sahipleri batinen Müslüman olduklarını bildikleri kişiler hariç kimsenin kestiğini yemeyi helal görmüyorlar. Üçüncü görüş: Türkiye halkında asıl olan şirk ve küfürdür. Ama ette helalliğin illeti besmele ile kesilmesidir. Ve Türkiye de umumen kasapların âdeti besmeleyle kesmektir. Bu görüşte olanlar da dışarıdan et alıp yiyorlar. Dördüncü görüş: Türkiye halkı kâfirdir İslam’ı izhar edenler hariç. Bu görüş sahiplerinden helalliğin illetini besmelede görenler dışarıdan et yiyorlar, helalliğin illetini kesenin Müslüman olmasında görenler de İslam’ı izhar edenin etini yiyorlar, küfrünü bildikleri veya İslam alameti taşımayan kişinin etini yemiyorlar. Beşinci görüş: Türkiye halkı karışık bir halktır. İçinde müşrik de var, kâfir de ve Müslüman da. Bu görüş sahiplerinde de bir öncekiler gibi helalliğin illetini besmelede görenler dışarıdan et yiyorlar, helalliğin illetini kesenin Müslüman olmasında görenler de İslam’ı izhar edenin etini yiyorlar, küfrünü bildikleri veya İslam alameti taşımayan kişinin etini yemiyorlar. Halkın kestiğini de ihtiyaten yemiyorlar. Bu görüşlerin içinde ikinci ve üçüncü görüşler şüphesiz batıldır. Birinci ve dördüncü görüşler de doğru değildir. Doğru olan beşinci görüştür. İslam’ını izhar edenin ve küfrü malum olmayanın eti yenilebilir. Ancak biz yine de İslam alametlerini izhar eden ve hakkında küfrün malum olmadığı halkın kestiğinde ihtiyatlı olmayı ve yememeyi doğru buluyoruz. Zira Türkiye şirkin halkın arasında çok yaygın olduğu bir ülkedir. Ama hakkında sadece İslam’ını bildiğimiz kişileri imtihan etmek ve etin nereden aldığını soruşturmak da doğru değildir. İmam Buhari (rahimehullah)’ın Aişe (radıyallahu anha)’nın şöyle dediğini tahriç etmiştir: “Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’e şöyle dediler: “Bize bir kavim et getiriyor. Ancak biz onların (keserken) Allah’ın adını andıklarını bilmiyoruz.” Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) de şöyle buyurdu: “Siz bismillah deyin ve yeyin.” İmam Ebu Davud (rahimehullah)’in rivayetinde gelen ziyadede bu kavimin İslam’a yeni girmiş bir kavimin olduğu anlaşılıyor. Bu sahih rivayette Aişe (radıyallahu anha) şöyle diyor: عن عائشة أنهم قالوا يا رسول الله إن قوما حديثو عهد بالجاهلية يأتون بلحمان لا ندري أذكروا اسم الله عليها أم لم يذكروا أفنأكل منها فقال رسول الله صلى الله عليه وسلم سموا الله وكلوا Dediler ki: “Ey Allah’ın Rasûlü cahiliyye’den yeni çıkmış bir kavim bize et getiriyor. Allah’ın adını zikrettiklerini bilmiyoruz. O etten yiyelim mi?” Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) de şöyle buyurdu: “Siz bismillah deyin ve yeyin.” Bu hadis kişide zahiren İslam vasfının varlığının bilinmesi aranan diğer şartlardaki noksanlara kefalet ettiğine delildir. Dolayısıyla bir müslümanın evine gidildiğinde veya bir Müslüman bir yerde yemeye davet ettiğinde eti soruşturmayıp bismillah deyip yemek doğru olur. Ancak davet edilen yerde etin Müslümanlar tarafından kesilmiş et olmadığı kesin bilinirse yememek lazım. Bu halde durumu izah edip yanlış anlaşılmaya izin vermemek lazım. Dört: Müslümanlar ihtilaf ahlakını öğrenip dinde var olan ve teberi etmeyi gerektirmeyen ihtilaflarla beraber bir arada yaşabilmeyi öğrenme zorundadırlar. Bunun için evvela karşılıklı muhabbeti, merhameti, müsamahayı ve insafı daima korumalılar. Ve ikincisi muteber ilim ehline tabi olmalılar. Allah-u Âlem. Allah’a hamd ve Rasûlü Muhammed’e salât ve selam olsun. Davamızın sonu âlemlerin Rabbi olan Allah'a hamd etmektir. Tarık Ebu Abdullah