KUŞKUSUZ ALLAH’IN YARDIMI YAKINDIR

بسم الله الرحمن الرحيم، الحمد لله رب العالمين، والصلاة والسلام على رسولنا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين Üç kısım şehid vardır: 1) Dünya ve ahiret şehidi: Bu kısım şehidler, Allah yolunda O’nun kelimesi/şeriatı en yüce olsun diye kâfirlere karşı savaşırken ölen veya öldürülenlerdir. Bunlar yıkanmazlar, kefenlenmezler ve cenaze namazları kılınmaz (Hanefîlere göre ise kılınır) ve Allah katında şehid muamelesi görürler. 2) Sadece dünyada şehid: Dünyevi bir şey elde etmek amacıyla, riya kastıyla veya övülmek için kâfirlerle savaşırken ölmüş veya öldürülmüş kimselerdir. Bunlar görünürde şehid oldukları için yıkanmazlar, kefenlemezler ve namazları kılınmaz, lakin Allah katında ise şehadetleri makbul değildir. 3) Sadece ahirette şehid: Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) hadislerinde, enkaz altında kalma veya boğulma veya yanma veya karın hastalığı veya lohusalık sebebiyle ölen müslümanları “şehid” olarak nitelendirmiştir. Bunlara dünyada şehid muamelesi yapılmaz; yıkanırlar, kefenlenirler ve namazları kılınır. Ahirette ise şehid ecri alırlar. İşte bu son kısım şehidlerden bir sınıf da, veba (öldürücü salgın bir hastalık) sebebiyle vefat eden müslümanlardır. Bilindiği gibi Koronavirüs de bir veba çeşididir. Âişe (radiyallahu anhâ) şunları aktarmıştır: سألت رسول الله -صلى اللّه عليه وسلم- عن الطاعون، فأخبرني أنه عذاب يبعثه الله على من يشاء، وأنّ الله جعله رحمة للمؤمنين، ليس من أحد يقع الطاعونُ فيمكث في بلده صابرا محتسبا يعلم أنه لا يصيبه إلا ما كتب الله له إلا كان له مثل أجر شهيد “Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’e veba hakkında sordum, şöyle dedi: “O, Allah'ın (kâfirlerden ve büyük günah işleyen müslümanlardan) dilediği kimselere musallat ettiği bir azaptır. Allah O’nu müminler için bir rahmet kılmıştır. (İçerisinde bulunduğu beldede) vebanın meydana geldiği her bir kul sabrederek, sevabını Allah'tan bekleyerek ve kendisine ancak Allah’ın yazdığının isabet edeceğini bilerek beldesinde kalırsa (Ahmed’in sahih olan rivayetinde: فيمكث في بيته “evinde kalırsa”) muhakkak ona şehid ecri vardır.” (Buhârî, Nesâî, Ahmed) Bu hadisinde Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) 5 şart zikretmiştir. Bu 5 şartı, İbn Hacer el-Askalânî’nin (rahimehullah) “Fethu’l-Bârî” isimli eserinde yaptığı izahlar doğrultusunda -ki O’ndan sonra gelen hadis şârihleri de hep O’ndan alarak bu hadisi açıklamışlardır- şöylece sıralayabiliriz: 1) Müslüman olmak. Çünkü hadiste: “Allah O’nu müminler için bir rahmet kılmıştır” diye geçmektedir. Yani veba müminler için bir rahmet ve şehadettir, kâfirler için ise değildir. Ve şehid, İslami bir kavram olduğu için sadece müslümanlara kullanılabilecek bir vasıftır. Dolayısıyla demokratlar, özgürlükçüler, liberaller, laikler, kemalistler, cumhuriyetçiler ve hiç namaz kılmayanlar hadisteki ecri asla alamazlar! 2) Vebanın bulunduğu beldede veya evinde kalıp vebadan kaçmak amacıyla beldesinden çıkmamak. 3) Kaldığı beldedeki veba musibeti korkusuna veya eğer vebaya yakalanmışsa bunun verdiği acı ve ağrılara sabrederek, Allah’a isyan olacak her türlü söz ve fiilden kaçınarak, kalpte Allah’a karşı kızgınlık, kırgınlık ve dargınlık bulundurmadan, O’nun takdirine teslim olup bu durumdan razı olarak beldesinde veya evinde kalmak. 4) Bu sabrına karşılık ecrini sadece Allah’tan isteyerek/umarak kalmak. 5) Kendisine sadece Allah Teâlâ’nın yazdığının isabet edeceğine, eğer yazmışsa beldesinden çıksa bile mutlaka vebanın ona isabet edeceğine, yazmamış ise vebanın çok yaygın olduğu bir yerde de kalsa asla isabet edemeyeceğine ve bundan ölmeyeceğine iman ederek kalmak. İşte bu 5 şartı yerine getiren kimseler için şehid ecri vardır. Dolayısıyla bu şartları kendisinde bulundurmaksızın veba sebebiyle ölen biri şehid olmaz, şehadet ecrinden mahrum olur. Peki şehid sevabı elde etmek için ölmek şart mıdır? El-Cevap: Hayır! Bu sadece veba sebebiyle ölenler için geçerli değildir. İbn Hacer (rahimehullah), bu şartları kendisinde bulunduran vebaya yakalanmış müslümanların veba sebebiyle ölmeseler bile şehid sevabı elde edeceklerini belirtmiştir. Hatta İbn Hacer, vebanın bulunduğu bir beldede vebaya yakalanmadan bu şartları yerine getirenlerin, veba döneminde veya veba dönemi bittikten sonra vebadan başka bir sebeple ölseler dahi yine de şehid ecri alacaklarını, ancak şehidlerin derecelerinin aynı olmadığını, kiminin kiminden daha yüksek mertebede bulunduğunu ifade etmiştir. İbn Hacer bu hadisten, yukarıda zikrettiğimiz şartları kendisinde bulunduran birine veba sebebiyle öldüğünde iki şehid ecri verileceği manasının çıkarıldığını söylemiştir. Bir soru: Yukarıda zikrettiğimiz şartları yerine getirenler şayet büyük günah işleyen fasık müslümanlar ise onlar da şehid ecri alırlar mı? El-Cevap: İbn Hacer iki ihtimalin de bulunduğunu; “şehadet derecesi verilmez” de denilebileceğini, buna karşılık “şehadet derecesi elde eder” de denilebileceğini söylemiş ve her birinin gerekçelerini açıklamıştır. İbn Hacer hangi ihtimalin baskın geldiğini net bir şekilde belirtmemiş olmakla birlikte ilgili açıklamaları başından sonuna kadar okunduğunda O’nun ikinci ihtimale meylettiği görülecektir. Nitekim Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle demiştir: الطاعون شهادة لكل مسلم “Veba, her Müslüman için bir şehadettir.” (Buhârî, Muslim) Başka bir rivayetteki ifade şöyledir: الطاعون شهادة لأمتي “Veba, ümmetim için bir şehadettir.” (Ahmed) Görüldüğü gibi hadislerde umumi bir ifade kullanılmış ve bir istisna getirilmemiştir. Yani veba, salihiyle fasığıyla yukarıdaki şartları yerine getiren her müslüman için, ümmet-i Muhammedin her ferdi için bir şehadettir. Ancak söylediğimiz gibi şehidlerin dereceleri farklıdır, hepsinin mertebesi eşit değildir… Ve’l-hamdu lillâhi Rabbi’l-âlemîn. Ömer Faruk

بسم الله الرحمن الرحيم Hamd âlemlerin Rabbi, sahibi, hâkimi olan Allah (azze ve celle)’ye, salât ve selam Efendimiz, önderimiz Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’e, onun ehl-i beytine, ashabına ve kıyamet gününe kadar yolunu takip eden mü’minlere olsun. Bundan sonra; Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: “Kişinin mal ve şöhret hırsının dinine verdiği zarar, bir koyun sürüsüne salıverilmiş iki aç kurdun o sürüye verdiği zarardan daha büyüktür.”[1] Tarih boyunca insanların rızık korkuları, mala-mülke karşı olan hırsları, Allah (azze ve celle)’den ve O‘nun dininden yüz çevirmelerine, haramlara bulaşmalarına, faize girmelerine, küfür sözleri söyleyip küfür fiilleri işlemelerine sebep olmuştur. Bu ve buna benzer durumların insanların Allah’ın sıfatlarını bilmemelerinden, bundan gafil olmalarından, O’na karşı duydukları güvensizlik ve sû-i zandan kaynaklandığını müşahede etmişsindir. İnsanların rızık konusundaki kaygı ve endişeleri malumdur. Kendilerine “Allah’a itaat edin, O’nun emirlerini yerine getirme ve nehyettiklerinden kaçınma noktasında taviz vermeyin, gevşeklik göstermeyin; işinizi bahane göstererek namazlarınızı aksatmayın, vaktinde kılın, bayanlarla tek başınıza bir mekânda bulunmaktan kaçının, iş icabı diyerek onlarla tokalaşmayın, şeriatın müsaade ettiği kadarını aşarak onlara bakmayın, müzik çalan yerlerde bulunmayın, Peygamberimizin emrine muhalefet ederek sakalınızı kesmeyin, bankalarda ve diğer haramların satıldığı yerlerde çalışmayın ve de haramların helalmiş gibi çok rahat bir şekilde işlenmesine sebep olan küfür kanunlarının korunmasını/emniyetini sağlayan işlerde asla çalışmayın…” diye nasihatte bulunsan, “Biz dediklerini uygularsak bizi işten atarlar, işsiz kalır veya maaşı az olan bir işimiz olur, çoluk çocuk aç kalırız, bize kim ekmek verir, hem çalışmak da ibadettir, biz de böyle ibadet ediyoruz” şeklinde karşılık verirler. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyuruyor: “Âdemoğlunun altından iki vâdisi olsa, ister ki üçüncüsü olsun. Onun ağzını ancak toprak doyurur...”[2] Bil ki, insanların dünyaya bağlanmaları ve Allah (azze ve celle)’nin emirlerini yerine getirmeyip yasaklarından kaçınmamaları, -istediklerini yiyebilip içebilseler de, istediklerini giyebilseler de, istedikleri yerlerde oturabilseler de- yaşantılarının sıkıntılı ve dar geçmesini ve huzuru elde edememeyi beraberinde getirir. Çokça duyup karşılaştığımız bu hakikati Allah (azze ve celle) şöyle belirtmiştir: “Her kim Benim zikrimden (indirdiğim hükümlerden/emirlerimden ya da beni anmaktan) yüz çevirirse muhakkak ki onun için sıkıntılı/dar/çileli bir hayat vardır…” [3] Nitekim Selef-i Salihîn’in hâline bakıldığında, onların Allah’ın emrine tam manasıyla teslim oldukları, O’na tevekkül ettikleri, O’na isyan etmeyip sabrettikleri ve Allah-u Teâlâ’nın da buna karşılık dünyada onlara izzeti, ikramı ve huzurlu yaşamı verdiği görülecektir. Müslüman olarak elbette ki rızık talep etmekten vazgeçemeyiz. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyuruyor: “Kişiye, nafakasını sağlamakla mükellef olduğu kimseleri ihmal etmesi günah olarak yeter.”[4] Ancak dünyanın kalbimize sevgisini ve tutkusunu doldurmasından da çekinmeliyiz. Müslümanlardan istenen, dünyanın kalplerinde değil, sadece ellerinde olmasıdır. Bu girişten sonra bazı başlıklar atıp birkaç yazı silsilesinde bunları izah etmeye çalışacağım inşaAllah: - Rızık ile Muamele ve Dünyevileşme - Rızkı Artıran ve Engelleyen Etkenler - Fakirlik İmtihanının Hikmeti ve Buna Sebep Olan Günahlar 1- Rızık ile Muamele ve Dünyevileşme Şunu bil ki, kısa olan dünya hayatı insanlar için sürekli değişkendir. Bir gün lehine olur, başka bir gün aleyhine; gün gelir zengin, gün gelir fakir olursun. Gün gelir evinde neşe içinde olursun, gün gelir taziye kabul edersin. Dünya hayatında bazen kolaylık bazen zorluk vardır. Bunu idrak edemezsen, kendini kadere ve kâinat kanunlarına karşı çıkmış bulursun. Allah (celle ve âlâ) şöyle buyuruyor: “İnsan var ya, Rabbi kendisini imtihan edip de ikramda bulunduğunda ve bol nimet verdiğinde “Rabbim bana ikram etti” der. Onu imtihan edip rızkını daralttığında ise “Rabbim beni önemsemedi” der.”[5] Ali (radiyallahu anhu) şöyle demiştir: “Ey dünya! Benden uzaklaş! Git başkasını aldat. Ben seni üç talakla (dönüşü olmayan bir şekilde) boşadım. Senin müddetin çok kısadır. Sana talip olmak hakirliktir.” Ey kardeşim! Rızık; Allah-u Teâlâ'nın bütün canlılara yiyip içerek gıdalanmaları ve kendisiyle faydalanmaları için lütfettiği şeylerdir. Rızık, sadece çoluk çocuğa götürdüğümüz paradan, yiyecekten ve giyecekten ibaret değildir. Salih bir evlat, saliha bir kadın, gören gözün, işiten kulağın… Bütün bunlar da rızık değil midir? Ey kardeşim! Gelen rızka razı ol. Her şey Allah’ın takdiri iledir. Mülk O’na aittir. O her şeyi bilir, biz bilemeyiz. O hâlde O’nun takdirini beğenmeyip itiraz etsen elinden ne gelir/ne yapabilirsin ki? Allah-u Teâlâ’nın kaderine razı ol. Allah'ın sana verdiği rızkı, sonsuz edep ve saygı ile kabul et. O’nun verdiklerine kanaat et. Böyle yaparsan nefsin mutmain olur, gönlün de sükûnet bulur. Eğer itiraz edersen günahtan başka bir şey elde edemez, üzüntünü artırırsın. Allah (celle ve âlâ) şöyle buyuruyor: “Onun katında her şey (belli, sabit) bir miktar/ölçü iledir.” [6] Üzülme! Takdir edilenden başkası asla gerçekleşmez. Kalemler kaldırılmış ve sahifeler kurumuştur. O hâlde “belki” “keşke” ve “şayet” kelimelerini telaffuz etme ve gönlünü ferah tut. Verilen rızkı az bularak yüzünü ekşitme. Verilen rızka 'Rızkım bu kadarmış' diyerek Allah'a hamd edip, zahirî ve batınî olarak teslim ol. Kulun Allah'ın kâinatta taksim ettiği rızka razı olmaması, O'nun kaderini, meşietini töhmet altında bırakmak değil midir? Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyuruyor: “Razı olandan razı olunur.”[7] Gecikerek kaybettiğin ticari fırsatlara da üzülme. Zira her şey Allah’ın kazası ve kaderi iledir. Allah, sana verdiğine razı olduğun sürece senin yardımcın ve vekilindir. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Abdullah b. Mes’ûd (radiyallahu anhu)’ya şöyle demiştir: “Ey İbn Mes’ûd! Üzüntün artmasın, takdir edilen gerçekleşecektir. Senin için taksim edilen rızıktan da endişe etme! Sen onu yiyeceksin.”[8] Ey kardeşim! Rızık ile ecel insan yaratılmadan önce anne karnında belirlenmiştir. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyuruyor: “Biriniz rızkından kaçsa bile ecelin onu yakaladığı gibi rızık da onu yakalar, bulur.”[9] Ali (radiyallahu anhu) şöyle demiştir: “Oğlum! Unutma ki rızık ikidir. Birini sen ararsın, biri de seni arar. Eğer sen ona gitmezsen o sana gelir.” Allah (celle ve âlâ) “Yeryüzünde yürüyen her canlının rızkı yalnızca Allah'ın üzerindedir. Allah o canlının durduğu ve sonunda bırakılacağı yeri (yani hayat ve ölüm yerlerini) bilir. (Bunların) hepsi açık bir kitapta (levh-i mahfuz'da) dır.” [10]diyor. Aklına, “neden kimileri fakir, kimileri zengin” diye gelebilir. Çünkü Allah (celle ve âlâ) şöyle buyuruyor: “Allah herkese istediği kadar rızık verseydi, yeryüzünde sadece azgınlık olurdu.”[11] (Herkesin patron olduğunu düşünmen yeterlidir.) Allah’ın rızkı dilediği gibi vermesi O’nun hikmeti dâhilindedir, dilediğini fakirlikle dilediğini de zenginlikle imtihan eder. Şüphesiz ki O Alîm’dir (her şeyi bilendir), Hakîm’dir. (her işinde bir hikmet olandır) Allah (celle ve âlâ) şöyle buyuruyor: “Rabbinin rahmetini onlar mı paylaştırıyorlar? Dünya hayatında onların maişetlerini (geçimliklerini) aralarında biz paylaştırdık. Birbirlerine iş gördürmeleri (hizmet etmeleri) için kimini ötekine derecelerle üstün kıldık. Rabbinin rahmeti, onların biriktirdikleri şeylerden daha hayırlıdır.”[12] Ey kardeşim! Bulunduğun duruma hamdet. Nimetleri küçük görüp nankörlük etme. Allah (celle ve âlâ) şöyle buyuruyor: “Allah'ın (size olan) nimetlerini saymaya kalksanız onu sayamazsınız.  Şüphesiz ki Allah Ğafûr’dur (çokça bağışlayandır), Rahîm’dir. (çokça merhamet edendir).” [13] Ey kardeşim! Rızık elde etmek için bütün sebeplere sarıl, azim ve gayret sahibi ol. Tevekkül; acziyet ve tembellik içinde, salih amel etmeksizin, çalışmaktan yoksun bir şekilde Allah’tan bir şeyler beklemek değildir. Bu, O’na isyan edenlerin yoludur. Yapman gereken, bütün gücünle çalışıp çabalaman ve sonrada Allah’a karşı ümit var olup O’na hüsn-ü zan besleyerek O’na tevekkül etmendir. Nitekim Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) vahiyle desteklenmesine, kaza ve kader hususunda tam bir güvene sahip olmasına rağmen bütün sebeplere sarılmıştı. Meryem (aleyhisselam)’ı hatırla. Fakirlik ve zayıflığın şiddetini yaşıyordu. Allah (celle ve âlâ) ona rızkını temin etmesi için hurma ağacını kendine doğru silkelemesini emretmişti: "Hurma dalını kendine doğru silkele ki üzerine taze, olgun hurma dökülsün." [14] Allah (celle ve âlâ) dileseydi ağaç sallanmadan da hurma düşerdi. Helal kazanç elde etmek için çeşitli işlerde çalışmak ayıp değildir. Ayıp olan, tembelliktir, dilenmektir ve bir meslek edinmemektir. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyuruyor: “Kimse eliyle kazandığından daha hayırlı (temiz) bir şey yememiştir. Allah’ın peygamberi Davud (aleyhisselam) kendi el emeğini yerdi.”[15] Rızkını temin etmek için helal yollara sarılarak elinden geleni ortaya koyduğun hâlde rızkın mı daraltıldı! Allah (celle celaluhu)’nun “El-Alîm” ve “El-Habîr” olduğunu, yani sıkıntından haberdar olduğunu, O’nun “El-Kâbıd” ve “El-Bâsıt” olduğunu yani rızkı dilediğine genişletip daralttığını, O'nun “El-Hakîm” olduğunu yani daraltmasının bir hikmeti olduğunu bilirsen Rabbine hüsn-ü zan ile tevekkül edersin. Ey kardeşim! Allah (celle ve âlâ) kullarının kendisinden bir şeyler istemelerini sever. Kendisinden istemeyip insanlardan isteyene ise gazap eder. İbn Mes’ûd (radiyallahu anhu) şöyle demiştir: “Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurdu: “Kim fakir düşer de bunu hemen halka intikal ettirirse (durumunu onlara açarak dilenmeye kalkarsa), onun fakirliğinin önüne geçilmez. Kim de fakir düşer de bunu Allah’a açarsa, Allah ona er ya da geç rızkıyla yardım eder.” [16] Allah’ım! Beni, benim için takdir ettiğin her şeye kanaatkâr kıl. Bana takdir ettiğin rızkı benim için mübarek kıl ki benim için geciktirdiğine “Keşke hemen olsaydı”, bana hemen vereceğine de “Keşke geciktirseydin” demeyeyim. Ey kardeşim! Ölümden çok korktuğumuz ve dünya hayatını çok sevdiğimiz için musibetleri gözümüzde çok büyütüyoruz. Dünya sevgisi bize öyle bir sirayet etmiş ki işlerimizi ona göre düzenler olmuşuz. Geçim sıkıntısından dolayı kendini helak etme! Sakın kendini rahata alıştırma! Çünkü yakında zorlu bir yolculuk başlayacak. Abdullah İbn-i Ömer (radiyallahu anhu) şöyle diyor: Allah Rasûlü (sallallahu aleyhi ve sellem) kolumdan tuttu ve “Dünyada bir garip veya bir yolcu gibi ol” buyurdular. Ey kardeşim! Ölümsüz ve diri olan Allah’a güven. Endişelerini bir kenara bırak. Zira dünyada sana şimdiye kadar yetecek her şey nasıl ulaştıysa, yarınına da yetecek her şey vardır. Çalış ve dünyadan nasibini unutma. Dünya içinde çalışırken dünyevileşme! Ey kardeşim! Allah’tan kork ve helal yollardan rızkını ara. Allah (celle ve âlâ) şöyle buyuruyor: “…Kim Allah'tan korkarsa, Allah ona bir çıkış yolu ihsan eder. Ve ona beklemediği yerden rızık verir.”[17] “Ey insanlar! Allah’tan korkun ve helal yollardan rızık arayın! Kişi, yazılmış rızkı -geç dahi olsa- gelmeden ölmeyecektir. Allah’tan korkun ve güzel bir şekilde isteyin! Helal olanı alın, haram olanı ise bırakın”[18] İhtiyaçların ve günümüzün ağır şartları seni rezalete ve hayâsızlığa sürüklemesin. Mü’min başkasını razı etmek ve gönlünü almak için Allah’ı kızdıracak işler yapmaz. İsteklerini Rabbine ilet. O sana yeter. O ki sana annenin çocuğuna olan merhametinden daha merhametlidir. Unutma ki yaratılmış kullar senin rızkına mani olamazlar. Allah (celle ve âlâ) şöyle buyuruyor: “…Bilmelisiniz ki Allah'ı bırakıp da taptıklarınız size rızık veremezler. O hâlde rızkı Allah katında arayın. O'na kulluk edin ve O'na şükredin. Ancak O'na döndürüleceksiniz.”[19] İçinde bulunduğun sıkıntı, seni insanlara yaklaştırıp Allah’tan uzaklaştırmasın. Bu; ferasetsizliktir, dar bir bakıştır ve sonu hüsrandır. Allah (celle ve âlâ) şöyle buyuruyor: “Hatırlayın ki Rabbiniz size ‘Eğer şükrederseniz, elbette size (nimetimi) artıracağım ve eğer nankörlük ederseniz hiç şüphesiz azabım çok şiddetlidir!’ diye bildirmişti. “Musa dedi ki: ‘Eğer siz ve yeryüzünde olanların hepsi nankörlük etseniz, bilin ki Allah gerçekten zengindir, hamdedilmeye lâyıktır.’”[20] Ey kardeşim! Sana gelen rızkın Rabbin tarafından istidrac olabileceğine dikkat et! Rabbimiz günahkâr olanlara istidrac uygulayabilir. Yani onu tedricen, adım adım felakete yaklaştırabilir. Günahkâr kimse Allah'a her isyan ettiğinde, Allah da ona nimetini yeniler. O da kendisinin doğru yol üzere olduğunu zannederek günahında ısrarlı olmaya devam eder. Fakat aldanmıştır. Sonra hiç ummadığı öyle bir an gelir ki Allah (celle ve âlâ) ondan acı bir intikam alır. İşte bu Allah katından gelen bir istidracın ta kendisidir! Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem): "Bir kul Allah’a isyan etmeye devam ettiği halde Allah hala ona sevdiği dünyalık şeyleri veriyor ise, bu ancak Allah tarafından o kul için bir istidractır."[21] buyurdu ve: " Kendilerine yapılan uyarıları unuttuklarında, (indirmiş olduğumuz sıkıntı ve musibetleri kaldırıp) üzerlerine her şeyin kapılarını açtık"[22]ayetini okudu. Allah (celle ve âlâ) ayetin devamında şöyle buyuruyor: “... Nihayet kendilerine verilenler yüzünden şımardıkları zaman onları ansızın yakaladık, birdenbire onlar bütün ümitlerini yitirdiler.”[23] Başka bir ayette ise şöyle buyurulmaktadır: “Onların malları ve çocukları seni imrendirmesin. Çünkü Allah, bunlarla ancak dünyada onların azaplarını çoğaltmayı ve onların kâfir olarak canlarının güçlükle çıkmasını istiyor.”[24] Bize bir rızık geldiğinde hâlâ masiyet üzere isek bu istidractır. Allah sana rızık verdiğinde, 'Rabbim bu rızkın devamında benden ne talep ediyor?' diye tefekkür etmelisin. Çünkü Allah'ın kişiye verdiği her rızkın peşinde mutlaka bir hesap bulunmaktadır. Unutma ki: 'Sahip olduğun rızık hakikatte senin değildir. Ama senin olmasını istiyorsan sana verileni  hayır yolda elinden çıkart ki sana sevap olarak dönsün. Ey kardeşim! Bolluk ve genişlik zamanında Allah’ı unutma ki, darlık ve sıkıntı anında da O seni unutmasın. “De ki: Ey mülkün gerçek sahibi olan Allah'ım! Sen mülkü dilediğine verirsin ve mülkü dilediğinden geri alırsın…”[25] Allah (celle ve âlâ) şöyle buyuruyor: “Bilin ki dünya hayatı ancak bir oyun, eğlence, bir süs, aranızda bir övünme ve daha çok mal ve evlat sahibi olma isteğinden ibarettir. Tıpkı bir yağmur gibidir ki, bitirdiği, ziraatçilerin hoşuna gider. Sonra kurur da sen onun sapsarı olduğunu görürsün; sonra da çerçöp olur. Ahirette ise çetin bir azap vardır. Yine orada Allah'ın mağfireti ve rızası vardır. Dünya hayatı aldatıcı bir geçimlikten başka bir şey değildir.”[26] Ey kardeşim! Ömrümüzü rızık yollarında tüketmeye gelmedik, gayemiz bu olmamalı. Endişen, dünya ve ahiretinde seni mutlu kılacak ve Rabbini razı edecek şeyler üzerinde olsun. Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: “Ben, cinleri ve insanları ancak bana kulluk etsinler diye yarattım. Ben onlardan rızık istemiyorum. Beni doyurmalarını da istemiyorum. Şüphesiz rızık veren, güç ve kuvvet sahibi olan ancak Allah'tır.”[27] Bil ki şu fani dünyada rızkın garanti altındadır ve ecelin belirlenmiştir. Kâinat lisan-ı hâli ile “ben sana hizmet etmek için yaratıldım, rahat ol!” diyor. Onun için fakirlikten, rızkının kesilmesinden, dünyevi menfaatleri kaybetmekten korkma. Çünkü senin için ne kadar rızık takdir edilmişse sadece o kadarını ölmeden muhakkak elde edeceksin. Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: “Şeytan sizi fakirlikle korkutur ve size hayâsızlıkları/çirkinlikleri emreder. Allah ise size kendisinden bir bağışlanma ve lütuf vaat eder. Allah Vâsi'dir, Alîm'dir.”[28] Ey kardeşim! Belki de işlenen çoğu günahın temelinde “Rızık endişesi” “Rızık bolluğu” ya da “Rızık daralması” vardır. Rızkını arttırmak isteyen insanların faiz, hırsızlık, dolandırıcılık, gasp, iddia ve ganyan bayileri, cazip kredi imkânları vb. gibi günahları işledikleri ve yine İslam Dini’ne ve hükümlerine bağlanıldığı takdirde rızkının daralacağı inancında olan insanların çoğunlukta olduğu bir toplumda yaşıyoruz. İnnâ lillâh ve innâ ileyhi râciûn. Ey kardeşim! “Kimler zengin olur?” diyorsan; Allah’ın belirlediği kişiler zengin olur. Zengin olmak için illa da Müslüman olunması, zengin bir aileye mensup olunması, zenginlik için çokça dualar edilmesi gerekmiyor. Bunlar sadece zengin olmaya vesile olabilir. Allah (azze ve celle) şöyle buyurmuştur: “Allah dilediğine rızkını bollaştırır da daraltır da…”[29] “…Allah dilediğine hesapsız rızık verir.”[30] Ey kardeşim! Rızkının artmasını ve zengin olmayı istiyorsan şu soruyu kendine sormalısın: Niçin zengin olmak istiyorum? Zevklerimi tatmin edeceğim rahat bir yaşam için mi? Zenginlere özendiğim için mi? Kibirlenmek için mi? Yoksa; borçlarımı ödemek ve zengin olmayı cennete girmeye bir vesile yapmak için mi? Bu ve benzeri sorulara cevap bulabilmek için dünya hayatına bakış açını netleştirmelisin. Hem dünyanın zevklerini tadayım hem de ahiretimi unutmayayım diyen bir insan ahiretini üzmüş olur. Çünkü dünya ve ahiret zıt kutuplardır. Hangisine yaklaşırsan diğerinden uzaklaşmış olursun. Dünya hayatına karşı imanî bir bakış açısını yakalayamayan insana şeytan, “Çalışmak da bir ibadettir.” dedirterek sürekli çalışmasını ve böylece din ile ve ahiret ile bağlarının kopmasını sağlar. Ey kardeşim! Zenginlikle tanışan bir insan ömür boyu zenginliğini korumak ve daha da zenginleşmek için çalışır durur. Gün gelir servetine güveni artar ve bir gün fakirleşeceği aklına gelmez. Zenginliğin de bir sınav olduğu ve tekrar fakir bir konuma gelebileceğini asla aklından çıkarma. “Andolsun ki sizi biraz korku ve açlık; mallardan, canlardan ve ürünlerden biraz azaltma (fakirlik) ile deneriz. (Ey Peygamber!) Sabredenleri müjdele!”[31] Ey kardeşim! Rızık imtihanında başarılı olursan gelecek kaygısı yaşamaz, kanaatkâr olur, onurlu olur, haramlara bulaşmazsın ve diğer ibadetleri yapman kolaylaşır. Allah (azze ve celle) ve Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) seni, geçimini sağlama ve rızkını bereketlendirme hususunda karanlıkta ve ne yapacağını bilmez şaşkın bir hâlde bırakmamıştır. Bilakis rızkın sebepleri beyan edilmiştir. Bunları anlayıp kavradığında, güzel şekilde kullandığında ve bunlara tutunduğunda her canlıyı rızıklandıran Yüce Allah (celle celaluhu) sana rızık yollarını dört bir yandan açacak, etrafını rızık kapılarıyla kuşatacaktır. Üzerine gökten ve yerden bereket yağdıracaktır. 1- Takva Takva; nefsi, haramlardan kaçınmak suretiyle günahlardan korunmaktır. Bazı mubahları terk etmekle tamam olur. Yani kişinin Allah’ın haram kıldığı şeylere düşebilirim korkusuyla kendisinin işlemediği şeyleri şüpheden dolayı terk etmesidir. Takva; küfür ve şirkten, ateşe düşmekten kaçar gibi kaçmaktır. Takva; Allah’a karşı yapılan isyandan O’nun itaatine sığınmaktır. O’nun gazabından ve azabından O’nun rızasına ve rahmetine sığınmaktır. Ali (radiyallahu anhu)’ya “Takva nedir?” diye sormuşlar. Cevaben şöyle demiş: “Takva; az ile iktifa etmek, Allah’tan korkup ölüme hazırlanmak ve Kur’an’la amel etmektir.” Ömer (radiyallahu anhu) bir gün Übey bin Kâ’b (radiyallahu anhu)’ya takvanın ne olduğunu sorar. Übey (radiyallahu anhu) da ona, “Sen hiç dikenli bir yolda yürüdün mü ey Ömer?” der. Ömer (radiyallahu anhu) “Evet, yürüdüm.” karşılığını verince bu sefer: “Peki, ne yaptın?” diye sorar. Ömer (radiyallahu anhu) “Elbisemi topladım ve dikenlerin bana zarar vermemesi için bütün dikkatimi sarf ettim.” cevabını verir. Bunun üzerine Übey bin Kâ’b (radiyallahu anhu) “İşte takva budur.” der. Ey kardeşim! Allah’a karşı takva sahibi olursan hem maddi hem de manevi sıkıntılarından kurtulursun. İbadetlerinden zevk alır, infak ederken sıkılmaz, gönül rahatlığıyla infakını yaparsın. Allah’ın razı olmadığı bir işten ayrılırken; “İşimi bırakırsam acaba geçinebilir miyim, kiramı ödeyebilir miyim?” dememen için takvaya ihtiyacın var. Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: “…Kim Allah'tan korkarsa, Allah ona bir çıkış yolu ihsan eder. Ve ona beklemediği yerden rızık verir...”[32] Umulmadık bir anda ve umulmadık bir yerden kimseye muhtaç olmadan rızıklanmanın ilk yolu: “Kim Allah'tan hakkıyla korkarsa, sakınırsa” Gördüğün gibi kardeşim, takvanın meyvesi ne de kıymetli! Abdullah b. Mes’ûd (radiyallahu anhu) şöyle diyor: “Kur’an’daki kurtuluşla ilgili en büyük ayet, “Kim Allah'tan korkarsa, Allah ona bir çıkış yolu ihsan eder.” ayetidir.”[33] Allah (azze ve celle) takvan sebebiyle sana hiç maddi imkân vermeden de seni rahatlatabilir ve rızık korkusundan kurtarabilir. Zira hakiki zenginlik ve fakirlik; gönül genişliği veya darlığıdır, kanaat etmek veya etmemektir, tok gözlü veya açgözlü olmaktır. Allah (azze ve celle) şöyle buyurmuştur: “O (peygamberlerin gönderildiği) ülkelerin halkı iman etseler ve (günahlardan) sakınsalardı, elbette onların üstüne gökten ve yerden nice bereket kapıları açardık. Fakat yalanladılar. Biz de ettikleri yüzünden onları yakalayıverdik.”[34] Yüce Rabbimiz ülkelerin halklarından iki şey istemişti; “İman ve takva”. Bunlar bulunsaydı Allah (azze ve celle) onlara nimetlerini genişletecek ve lütuflarını onlara dört bir yandan ulaştıracaktı.- Allah (celle ve âlâ) şükredene de fazla rızık vaadinde bulunmuştur: “Hatırlayın ki Rabbiniz size ‘Eğer şükrederseniz, elbette size (nimetimi) artıracağım ve eğer nankörlük ederseniz hiç şüphesiz azabım çok şiddetlidir!’ diye bildirmişti.” (İbrahim Sûresi 7) Ey kardeşim! Geniş rızık ve müreffeh bir yaşam arzuluyor isen haramlardan uzak dur, Allah'ın emirlerini yerine getir, yasaklarından kaçın, nefsini, ilahi cezayı hak edecek her şeyden koru. Allah tarafından yardım görmek istiyorsan bil ki: “Muhakkak Allah takva ehliyle beraberdir.”[35] İşlerinin kolaylaşmasını istiyorsan bil ki: “Kim Allah’tan korkarsa, Allah onun işini kolaylaştırır.”[36] Ey kardeşim! Boğazından helal lokmadan başka bir şey geçmesin. Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: “Size verdiğimiz güzel rızıktan yiyin ve o hususta haddi aşmayın. Çünkü o takdirde gazabım gelip sizi bulur. Gazabım her kime gelip çatarsa yıkılıp gider.”[37] Tabiinin büyük imamı Muhammed b. Sirin (rahimehullah) bir adamla vedalaşacağı zaman şöyle derdi: “Allah’tan kork. Sana takdir edilen rızkı helal yollardan ara. Çünkü sen harama bulaşsan da sana takdir edilen miktardan fazlasını alamazsın.” İmam Ahmed (rahimehullah)’a “Kalpler ne ile yumuşar?” diye sorulunca, “Helal yemekle” cevabını vermiştir. [38] Selef-i Salihinin kadınları, kocaları sabah işe çıktıkları zaman onlara şöyle tavsiyede bulunurlardı: “Bizim hakkımızda Allah’tan korkun. Haram kazançla bize bir şey yedirmeyin. Biz açlığa, darlığa katlanırız. Ama cehenneme dayanamayız.”[39] Abdullah b. Abbas (radiyallahu anhu) şöyle demiştir: “İyi amel yüze parlaklık, kalbe nur, rızka bolluk/bereket, bedene güç, insanların kalbine muhabbet verir. Günah ise yüzde siyahlık, kalpte karanlık, bedende zayıflık, rızıkta kıtlık ve insanların kalbinde nefret oluşturur.” “Rezzak olan ve zenginliği sonsuz olan Allah (azze ve celle)’nin kuluyken, dünya fakirliğinden neden korkasın ki…” 2-İstiğfar ve Tevbe Ey kardeşim! Rabbinden uzaklaştıkça; işlerin zorlaşır, günahlar ard arda gelir. İşte seni temizleyecek, önceki saflık ve nurunu geri verecek olan tek şey tevbeye yönelmendir. Çünkü o, Müslümanın yolunu aydınlatan bir nurdur. Ey kardeşim! Günahlarından ötürü yaptığın “İstiğfar ve Tevbe” yüce Allah'ın lütfuyla rızık sebeplerindendir. Gönül huzuruna kavuşmak, helal rızık ve evlat sahibi olmak istiyorsan devamlı istiğfar edip Allah’tan bağışlanma dile. Üzülme ve günahların ne kadar çok olsa da Rabbin tevbe edenleri bağışlayıcıdır. İstiğfara devam edersen, Allah (celle ve âlâ) seni kaygılardan kurtarır, darlıklardan bir çıkış yolu verir, sana hiç beklemediğin bir anda, ummadığın bir yerden ve ummadığın bir şekilde rızık verir, aileni, çocuklarını, malını, işini, kısacası hayatını bereketlendirir ve büyük mükâfatlar ihsan eder. “(Nuh): (Kavmime) Dedim ki: Rabbinizden mağfiret dileyin; çünkü O çok bağışlayıcıdır. (Mağfiret dileyin ki,) üzerinize gökten bol bol yağmur indirsin, mallarınızı ve oğullarınızı çoğaltsın, size bahçeler ihsan etsin, sizin için ırmaklar akıtsın.”[40] Bu ayetin tefsirinde İbn Kesir şöyle der: “Eğer Allah'a tevbe ve istiğfar eder, emrini yerine getirirseniz; rızkınız çoğalır. Göklerin bereketinden size sular indi­rir, yerlerin bereketinden bitkiler bitirir, ekinler yetiştirir, sütler akı­tır, mallar ve çocuklarla sizi destekler. Mallar ve evlatlar verir ve dün­yada çeşitli ürünleri olan bahçeler ve bahçeler içinde akan ırmaklar halkeder.”[41] Mü’minlerin emiri Ömer (radiyallahu anhu)’nun da Yüce Rabb’den yağmur isterken bu ayete tutunduğunu görmekteyiz. Şa’bi (rahimehullah) şunları anlatmıştır: “Ömer (radiyallahu anhu) insanlar için yağmur duasına çıktı. Sadece “istiğfar” edip döndü. Ona “Hiç yağmur duanı işitmedik” dediler. “Ben yağmuru, onu sicim gibi yağdıran duayla istedim” dedi, sonra şu ayeti okudu: “Rabbinizden mağfiret dileyin; çünkü O çok bağışlayıcıdır. (Mağfiret dileyin ki,) üzerinize gökten bol bol yağmur indirsin.” Hasan-ı Basri (rahimehullah) da kuraklık, kıtlık, fakirlik, evlat azlığı ve bağ ve bahçesinin kuruması şikâyetleri ile yanına gelenlere “Allah’a istiğfar et” derdi. “Neden her gelene istiğfarı tavsiye ediyorsun” diye sorulduğunda şöyle cevap vermiştir: Ben kendimden hiçbir şey söylemedim. Onlara dedim ki: Allah (azze ve celle) şöyle buyurmuştur: “Rabbinizden mağfiret dileyin; çünkü O çok bağışlayıcıdır. (Mağfiret dileyin ki,) üzerinize gökten bol bol yağmur indirsin, Mallarınızı ve oğullarınızı çoğaltsın, size bahçeler ihsan etsin, sizin için ırmaklar akıtsın.” Hud (aleyhisselam)'ın, şu çağrısına kulak ver: “Ey kavmim! Rabbinizden bağışlanma dileyin, sonra O'na tevbe edin ki, üzerinize bol bol yağmur göndersin ve gücünüze güç katsın. Günah işleyerek (Allah'tan) yüz çevirmeyin.”[42] İşte güzel bir yaşam vaadi… Ey kardeşim! İstiğfar kilitleri açar ve seni ferahlatır. İbn Teymiyye (rahimehullah) şöyle der: “Bir mesele bana kapalı geldiğinde, Allah’a bin defa veya daha fazla ya da daha az istiğfar ederim. Allah da o meseleyi benim anlayışıma açar.” Ey kardeşim! Sevin! Çünkü rızık sahibi Kendisinden özür dileyenlerin rızıklarını artıracağını söylüyor. İstiğfarın meyvesi ne kadar büyük, ne kadar çok ve ne kadar değerli. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur; “Kim çokça istiğfar ederse Allah onun her kederine, hüznüne bir kurtuluş, her sıkıntısına, derdine bir çıkış kılar ve onu ummadığı yerden rızıklandırır.”[43] Öyleyse rızık istiyorsan çokça sözlü ve fiili istiğfar yapmalısın. Ama fiili istiğfarı bırakıp da sözlü istiğfarla yetinmeyesin! Çünkü o yalancıların istiğfarıdır. İstiğfar ile ilgili Ali (radiyallahu anhu)’nun şu sözü ne kadarda anlamlı: “Beraberinde kurtuluş reçetesi olduğu halde helâk olan kimsenin durumuna hayret ediyorum. O reçete de istiğfardır.” Ey kardeşim! Rabbin seni bekliyor. Sana suçun ne olursa olsun ‘Gel ve korkma ve endişelenme’ diyor. ‘Ne zaman Bana gelirsen kabul ederim’ diyor. Senden istenen, sadece günahı terk ederek O'na samimi bir şekilde yönelmen, günah ve hatalardan dolayı pişmanlık duyarak ve tekrar yapmamaya azmederek O'ndan bağışlanma dilemendir. Allah (azze ve celle) şöyle buyurur: “Ey iman edenler! Samimi bir tevbe ile Allah'a dönün...”[44] Ey kardeşim! Eğer; ‘günahım çok, işlerim, hayatım, rızkım bereketsiz’ dersen sana derim ki: Hayır kardeşim, ümitsizliğe düşme. Ne yapmış olursan ol, Allah’ın kapısı sana açıktır. Bir an evvel O’na yönel, O’ndan bağışlanma dile. O senin tevbeni kabul etmek ister, tevbe ettiğin için sevinir ve böylece dünya saadetinin kapılarını sana açar. Allah (azze ve celle) şöyle buyurur "Allah sizin tevbenizi kabul etmek ister…" [45] Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: “Issız çölde erzak yüklü devesini kaybedip sonra bulan kimsenin sevinmesinden çok, Allah-u Teâlâ, kulunun tevbe etmesine sevinir.”[46] Sevinen Rabbimiz kulunun rızkını genişletmez mi? Ey kardeşim! Allah (azze ve celle) büyük manalar taşıyan ve kendisiyle yalvaracağımız dualar öğretiyor, ihsan ve rızık hanelerini açacak dualar! “…Rabbimiz! Unutursak veya hataya düşersek bizi sorumlu tutma. Ey Rabbimiz! Bizden öncekilere yüklediğin gibi bize de ağır bir yük yükleme. Ey Rabbimiz! Bize gücümüzün yetmediği işler de yükleme! Bizi affet! Bizi bağışla! Bize acı! Sen bizim mevlamızsın. Kâfirler topluluğuna karşı bize yardım et!”[47] İstiğfar ve tevbe bölümüne bir kıssa anlatarak son vermek istiyorum. Bir gün İmam Ahmed b. Hanbel (rahimehullah) bir beldeye doğru sefere çıkmış. Gece olmuş ve yolda yürürken küçük bir mescid görmüş. Mescide girmiş, orada namaz kılmış ve sonra uyumak istemiş. İmam yatmış ve ardından mescidin bekçisi gelip demiş ki: “Ey adam ne yapıyorsun.” O da: “Uyuyorum” deyince: “Burası uyuma yeri değil” demiş. Adam onun İmam Ahmed olduğunu bilmiyordu ve İmam da kendisinin İmam Ahmed olduğunu ona söylememişti, eğer bilseydi ona hürmet eder, izin verirdi. İmam demiş ki: “Bana izin ver de biraz uyuyayım” deyince bekçi “hayır, olmaz, böyle yapacaksan çık buradan” demiş. İmam Ahmed ne kadar da onu ikna etmeye çalışmış olsa da bunu başaramamış ve mescitten çıkmış. Ve mescidin kapısının eşiğinde uyumaya başlamış. Ama bekçi bir daha yanına gelmiş ve mescidin kapısının önünde de olsa uyuyamayacağını söylemiş ve onu oradanda uzaklaştırmış. İmam yolun ortasında yorgun bir haldeyken bir fırıncı onu görmüş, acımış ve ona demiş ki: (tabi bilmiyor kim olduğunu!) “Benimle dükkânıma gel, bu gece seni misafir olarak ağırlayayım.” İmam da bunu kabul etmiş ve onunla birlikte fırına gitmişler. İmam oturmuş ve bir süre adamı seyretmeye başlamış. Bakmış ki fırıncı her hamur yoğurduğunda çok defa “Estağfirullah” diyor. İmam ona demiş ki: “Sen ne zamandan beri bu hal üzeresin.” O da: “Uzun zamandan beri” demiş. İmam sormuş: “Peki bu istiğfarının semeresini gördün mü?” Adam: “Evet, Allah (azze ve celle)’den her ne istemişsem bana icabet etti. Ama tek bir dua hariç, henüz ona icabet etmedi; Rabbime dua ettim ki İmam Ahmed’le karşılaşayım!” Bunun üzerine İmam şöyle demiş: “Allahu Ekber! Allah duana icabet etti. Ben Ahmed b. Hanbel’im. Allah beni senin yanına kadar getirdi.” Allah’ım! Bizi tevbekârlardan ve istiğfar edenlerden eyle. Tevbe ve istiğfarın dünya ve ahiretteki meyvelerini lütfeyle. Rızkımızı bollaştır, işlerimizi kolaylaştır ve halimizi iyileştir. Şüphesiz sen duaları işiten ve kabul edensin. Amin ya Hayyu ya Kayyum ya Zelcelali vel ikram! 3-Tevekkül “Tevekkül” yüce Allah'ın lütfuyla rızık sebeplerindendir. “…Kim Allah'a tevekkül ederse O, ona yeter…”[48] Molla Aliyyulkâri (rahimehullah) tevekkülü şöyle tarif etmiştir; “Varlık âleminde tek failin Allah olduğuna, var olan her şeyin, yaratılmaların, rızkın, ihsanın ve mahrumiyetin, zararın ve faydanın, hastalığın ve sıhhatin, ölümün ve hayatın ve ‘var/varlık/mevcud’ denen her şeyin Yüce Allah'tan olduğuna yakinen inanmak, bunu kesin bir kanıyla bilmektir.”[49] Tevekkül, Allah’tan yardım isteyerek, O’na güvenerek, bütün işlerinin tasarruf ve iradesini Allah'a havale ederek, vadinin gerçekleşeceği konusunda kalbinin mutmain olarak emrine ve takdirine teslim olmasıdır. O’nun kudretine, kuvvetine, ilmine yakinen inanmaktır. Ey kardeşim! Gerçek tevekkül sahibi, dünya hırsı taşımaz ve Allah’ın kendisine takdir ettiğine kanaat eder. Çünkü o bilir ki, Allah kendisi için ne kadar rızık takdir etmişse -ne bir eksik ne de bir fazla- tam o kadar rızık elde edecektir, bu nedenle de hırs ne bir şey getirir, ne de gelecek bir şeye engel olur. Gerçek tevekkül sahibi, verme ve alma gücüne sahip tek varlık olan Allah’a dayanır. Gerçek tevekkül sahibi huzurludur. Çünkü kalbinde kimsenin korkusunu taşımaz ve hiçbir mahlûka boyun eğmez. Zarar getirecek bile olsa doğruluğu, yarar getirecek bile olsa yalana tercih eder. “Musa dedi ki: Ey kavmim! Eğer Allah'a inandıysanız ve O'na teslim olduysanız sadece O'na güvenip dayanın.”[50] Ey kardeşim! Senin için ayrılan, güçsüz de olsan mutlaka sana gelecektir. Senin için olmayana ise, gücünle asla ulaşamazsın. Hırs, Allah’ın rızkını sana sevk etmez. İstemeyenin istememesi de onu senden geri çeviremez. Rızık; iyi-kötü, mü’min-kâfir herkes için paylaştırılmış, iş bitmiştir. Ey kardeşim! Tevekkül meşru sebepleri yerine getirmeye ters düşmez. Tevekkül; Acziyet ve tembellik içinde, çalışmaktan ve salih amel etmekten yoksun bir şekilde Allah’tan bir şeyler beklemek değildir. Bu, O’na isyan edenlerin yoludur. Yapman gereken, çalışman, gayret göstermen ve gerekli tedbirleri aldıktan sonra Allah’ın verdiği neticeye razı olmandır. Çalışmana ve gayretine güvenmemen ve her şeyin yüce Allah’ın elinde olup rızkın sadece O’ndan olduğuna inanmandır. Allah’a karşı ümit var olup O’na hüsn-ü zan besleyerek tevekkül etmendir. Bunu idrak edersen huzurlu yaşar, maişet noktasında endişeye kapılarak ruhuna elem çektirmezsin. “Doğrusu insan için kendi çalışmasından (gayretinin neticesinden) başka bir şey yoktur.”[51] Ey kardeşim! Kur’an ve Sünnet’ten şu iki misali iyi düşün! Meryem (aleyhisselam) fakirlik ve zayıflığın şiddetini yaşıyordu. Allah (celle ve âlâ) doğumdan sonra nifas halinde yorgun ve bitkin bir halde iken hurma ağacı gibi sert ve sağlam bir ağacı silkelemesini emretmişti. Allah (celle ve âlâ) dileseydi ağaç sallanmadan da hurma düşerdi. “Hurma dalını kendine doğru silkele ki üzerine taze, olgun hurma dökülsün.”[52] Bir adam Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)’e gelerek, “Ben devemi salı vererek mi tevekkül edeyim, yoksa bağlayarak mı?” deyince. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ona “Bağla ve tevekkül et!” buyurmuştur.[53] Demek ki tevekkülün tam olabilmesi için zahiri sebepleri yerine getirmek için çaba sarf etmen gerekir. Ey kardeşim! Allah sana rızkını kazançla veya kazançsız kolayca verebilir. İnsanlar az tevekkül ettikleri, sadece görünen sebeplere kalplerini bağladıkları ve yalnızca onlara güvendikleri için zarar görmektedirler. Hâlbuki Allah’a tevekkülü kalpleriyle tam olarak yerine getirseler, Allah onlara en ufak bir sebeple dahi rızıklarını gönderirdi. Tıpkı, sadece gezip dolaşmalarıyla kuşlara rızıklarını gönderdiği gibi. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: “Eğer siz gereği gibi Allah’a güvenip tevekkül etmiş olsaydınız, tıpkı sabahleyin kursakları boş olarak çıkıp akşam dolu olarak dönen kuşları rızıklandırdığı gibi sizleri de rızıklandırırdı.”[54] İmam Ahmed b. Hanbel (rahimehullah) bu hadis hakkında şöyle demiştir: “Onlar rızıklarını aramaya giderken, gelirken ve çalışırken Allah (azze ve celle)’ye tevekkül etseler ve nimetin ancak O’nun elinde olduğunu bilselerdi, akşama kuşlar gibi selametle ve kazançla dönerlerdi.”[55] Allah (azze ve celle) şöyle buyurur: “…Kim Allah'tan korkarsa, Allah ona bir çıkış yolu ihsan eder. Ve ona beklemediği yerden rızık verir...”[56] Bu ayeti kerimeyi Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Ebu Zerr (radiyallahu anhu)’ya okumuş ve şöyle buyurmuştur: “Bütün insanlar bu ayetin gereğince hareket etmiş olsalardı, bu ayet onlara yeterdi.” Ey kardeşim! Allah kendisine güven duymamızı istiyor. Çok mu zor Allah’a güvenmek? Bir kuş kadarda mı olamıyoruz? En çok rızkı mı dert ediyoruz yoksa cenneti mi? Rızık garanti ama cennete gidiş garanti değil! Garanti olan rızkın peşine düştüğün kadar garanti olmayan cennetin peşine düşmemek ne büyük bir gaflet! Allah (azze ve celle) şöyle buyurur; “Ailene namazı emret, kendin de ona sabırla devam et. Senden (kendini ve aileni) rızıklandırmanı istemiyoruz (bununla seni mükellef tutmuyoruz); (aksine) Biz seni rızıklandırıyoruz. Güzel sonuç takvâ iledir.”[57] “Gerçekten insan, pek hırslı (ve sabırsız) yaratılmıştır. Kendisine fenalık dokunduğunda sızlanır, feryat eder. Ona imkân verildiğinde ise pinti kesilir (cimrilik eder).” [58] “… İnsan pek cimridir.” [59] 4-Allah Yolunda İnfak Etmek Rızkı artıran sebeplerden biri de Allah yolunda infak etmektir. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) kudsî bir hadiste Yüce Allah’ın, “Ey Âdemoğlu! İnfak et ki Ben de sana infak edeyim” buyurduğunu bildirmiştir. [60] Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyuruyor: “Size bir söz söyleyeceğim ki onu hafızanızda iyi tutun, sadaka vermekten kulun malı asla eksilmez.” [61] Ey kardeşim! Kim Allah için infak etmiş de Allah da ona infak etmemiş? Allah, kâfire verecek de bize mi vermeyecek? Malımızın en güzelinden, değerlisinden infak edelim ki Allah da bize versin. O Allah ki Şekûr’dur; yani yaptığın hayra, verdiğin infaka, malından yaptığın fedakârlığa teşekkür edendir. Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: “Mallarını Allah yolunda harcayanların durumu, her başağında yüz dane olmak üzere yedi başak veren bir danenin durumu gibidir. Allah dilediğine kat kat verir. Allah’ın lütfu geniştir ve O dilediğine verir.” [62] Ey kardeşim! Allah’ın sevdiği ve razı olduğu yerlere infak et ki Allah hem dünyada hem de ahirette sana versin! İnfak edersen hazineleri gökleri ve yerleri kaplamış olan, kullarına mülkünden verdiğinde mülkünde hiçbir azalma olmayan Allah (azze ve celle) bize vereceğini va’d ediyor ki Allah’ın va’di haktır. Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: “Ey iman edenler! Kazandıklarınızın iyilerinden ve rızık olarak yerden size çıkardıklarımızdan hayra harcayın. Size verilse, gözünüzü yummadan alamayacağınız kötü malı, hayır diye vermeye kalkışmayın. Biliniz ki Allah zengindir, övgüye lâyıktır. Şeytan sizi fakirlikle korkutur ve size cimriliği telkin eder. Allah ise size katından bir mağfiret ve bir lütuf va’d eder. Allah her şeyi ihata eden ve her şeyi bilendir.” [63] İbn-i Abbas (radiyallahu anhu) bu ayet-i kerimenin tefsirinde şöyle demiştir: “İkisi Allah'tan, ikisi şeytandandır. Şeytan sizi fakirlikle korkutur, yani ‘Malını harcama, elinde tut, senin ona ihtiyacın olur’ der ve size cimriliği telkin eder. Yüce Allah, size katından bu günahlara bir mağfiret ve rızıkta bir lütuf va’d eder.” Ey kardeşim! Nefisler, malı sevecek ve buna hırs gösterecek şekilde yaratılmıştır. Mal çoğaldıkça ona duyulan heves de artar. Mal sevgisi ateşe benzer. Zira yakıt arttıkça ateşin şiddeti de artar. Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: “...Malı aşırı biçimde seviyorsunuz.” [64] Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyuruyor: “Âdemoğlunun altından iki vadisi olsa, ister ki üçüncüsü olsun. Onun ağzını ancak toprak doyurur.” [65] Ey kardeşim! “Sahip olma” güdüsü zamanla Mülkün Sahibini unutturuyor… Hırsımızı ve zaafımızı bilen Rabbimiz bu tehlikeye işaret ediyor ve çözüm öneriyor: “Allah yolunda infak ediniz ve kendinizi kendi ellerinizle tehlikeye atmayınız. İyilik ediniz. Şüphesiz Allah, iyilik edenleri sever.” [66] Ey kardeşim! Dünya sevgisinin ve ona bağlanmanın etkili ilacı, Allah yolunda infaktır. Malını infak ettiğinde içindeki mal arzusu söner, cimrilikle yoğrulmuş nefsini esaretten özgürlüğe kavuşturursun. Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: “Doğrusu mallarınız ve çocuklarınız sizin için bir imtihandır. Büyük mükâfat ise Allah'ın yanındadır. O hâlde gücünüz yettiğince Allah'a isyandan kaçının. Dinleyin, itaat edin, kendi iyiliğinize olarak harcayın. Kim, nefsinin cimriliğinden korunursa işte onlar kurtuluşa erenlerdir.” [67] Ey kardeşim! Dünya ile meşguliyetin arttığında, fakirlik ve bilinmeyen gelecekten dolayı endişeye düştüğünde infakta bulun. Böyle yaparsan zihnin rahatlayacak, nefsin sükûnet bulacak. Çünkü mal, kulun endişelerini artırma nedenlerindendir. Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: “Mallarını gece ve gündüz, gizli ve açık hayra sarf edenler var ya, onların mükâfatları Allah katındadır. Onlara korku yoktur, onlar üzüntü de çekmezler.” [68] Ey kardeşim! Kişinin kalbi malıyla birliktedir. Öyleyse malını, ölmeden önce Allaha ulaştır. “Ensar’dan bir adam, ‘Ey Allah'ın Rasûlü! Ben neden ölümü sevmiyorum?’ dedi. Allah Rasûlü ‘Senin malın var mı?’ diye sordu. Adam ‘Evet’ dedi. Allah Rasûlü ‘O hâlde önce malını ver! Şüphesiz kişi malıyla beraberdir. Eğer malını kendisinden önce ahirete gönderirse, arkasından gidip malına yetişmeyi sever. Eğer malı geride ise malıyla beraber geride kalmayı sever.’ buyurdu.” [69] İbn-i Mes’ûd (radiyallahu anhu) şöyle demiştir: “Hanginiz hazinesini gökte bulundurmaya güç yetirirse, öyle yapsın. Çünkü onu ne güve yer ne de ona hırsızlık ulaşır. Şüphesiz herkesin kalbi, hazinesinin yanındadır.” [70] Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: “… Siz hayra ne harcarsanız, Allah onun yerine başkasını verir. O, rızık verenlerin en hayırlısıdır.” [71] “Size ne oluyor ki Allah yolunda infak etmiyorsunuz? Oysa göklerin ve yerin mirası Allah’ındır...” [72] Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyuruyor: “Kulların sabahladığı her bir günde muhakkak iki melek iner. Birisi, ‘Allah'ım! Malını infak edene halef ver (yerini doldur)’ der. Diğeri de ‘Allah'ım! Malını vermeyene telef ver (malını yok et)’ der.” [73] Ey kardeşim! Şimdi infak vakti... Korkma! İnfak et ki rızkın çoğalsın. “Dünya, ahiretin tarlasıdır” değil mi? Ek ekebildiğini… Ver verebildiğini… Çünkü verdiğin senindir… Veremediğin senin değil, mirasçılarınındır… Vereceklerini en temizinden ve en güzelinden seç. Sahip olduğumuz her nimetin hesabını ahirette vereceğiz… Üç hurmanın dahi… “Benim neyim var ki infak edeyim?” deme. “Bugün Allah rızası için ne infak edebilirim?” de ki Allah da hem bu dünyada hem de ahirette sana versin. Allah yolunda infak ilacına, yarım hurma miktarınca dahi olsa günlük olarak devam et ve ‘Allah’ım! Beni nefsimin cimriliğinden koru!’ duasını terk etme. Ebu Zerr (radiyallahu anhu) “Senin evinde güzel eşya yok mu?” diyenlere; “Biz güzel eşyalarımızı öteki evimize (ahiret yurdumuza) gönderiyoruz.” cevabını veriyordu... Sürekli kendini borçlu bil ve vermek mecburiyetinde olduğunu asla unutma. 5-İlim Talebelerine İnfak Etmek ve Yardımcı Olmak Rızık artıran sebeplerden biri de kendilerini dinî ilimleri öğrenmeye adayanlara infak etmektir. Enes b. Malik (radiyallahu anhu)’dan rivayet edildiğine göre, “Rasûlullah (aleyhissalatu vesselam)’ın döneminde iki kardeş vardı. Bunlardan birisi (ilim öğrenmek için) Peygamber (aleyhisselam)’a gelir, diğeri de (her ikisinin geçimini temin etmek için) çalışırdı. Bu iş sahibi olan, (ilim öğrenen) kardeşini Peygambere şikâyet etti. Bunun üzerine Peygamber (aleyhisselam) şöyle buyurdu: “Belki de senin rızıklandırılman kardeşin sebebiyledir.” [74] Ey kardeşim! Karşılık beklemeden infak etmeye kendini alıştır. Unutma ki kardeşlik, maddi fedakârlıktır; kazanç ve kâr sağlama aracı değildir. İnfakı ertelemek, kardeşliği eritmektir. Başkasını kendi nefsine tercih etmek olan “isâr”ın taşımış olduğu şu manayı düşün: “…Kendileri zaruret içinde bulunsalar bile onları kendilerine tercih ederler…” [75] Kardeşlerine verdiğin şeyleri daima azımsa. Onların sana takdim ettiklerini ise hep büyük ve önemli gör. Para kazanıp infak etmenden dolayı kardeşine minnet etme. Kim bilir belki de Allah'ın sana rızık kapısını açması, kendini dinî ilimleri öğrenmeye veren kardeşine infak etmen sebebiyledir. Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: “(Yapacağınız hayırlar,) kendilerini Allah yoluna adamış, bu sebeple yeryüzünde kazanç için dolaşamayan fakirler için olsun. Bilmeyen kimseler, iffetlerinden dolayı onları zengin zanneder. Sen onları simalarından tanırsın. Çünkü onlar yüzsüzlük ederek istemezler. Yaptığınız her hayrı muhakkak Allah bilir.” [76] Abdullah b. Mübarek iyiliklerini (ve infaklarını) sadece ilim ehline yapardı. Sebebi sorulduğunda şöyle dedi: “Ben, Peygamberlik makamından sonra âlimlerin makamından büyük bir makam bilmiyorum. Onlar kendi ihtiyaçlarıyla uğraşacak olurlarsa kendilerini ilim öğrenmeye veremezler. Onun için, onların kendilerini ilme vermelerini sağlamak en iyisidir.” 6-Zayıflara ve Güçsüzlere İyilik Etmek Ey kardeşim! Allah'ın yardım etmesini ve rızıklandırmasını istiyorsan güçsüzlere, fakirlere ikram et ve ihsanda bulun. Mus'ab b. Sa'd (radiyallahu anhu)’nun rivayet ettiği bir hadiste Sa'd (radiyallahu anhu) kendisini, daha az özelliklere sahip olan başkalarından üstün görüyordu. Bunun üzerine Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) “Siz, güçsüzlerinizden başka neyden dolayı yardım olunuyor, rızıklandırılıyorsunuz ki!” buyurmuştur. [77] Ebu Derda (radiyallahu anhu) şöyle rivayet etmiştir: Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’i şöyle buyururken işittim: “Beni güçsüzlerinizde arayın; zira siz ancak güçsüzleriniz sebebiyle rızıklandırılır ve yardım olunursunuz.” [78] Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: “O hâlde yakınlarına, yoksula ve yolcuya hakkını ver. Allah'ın rızasına nail olmak isteyenler için böyle yapmak daha hayırlıdır. Felaha erenler de işte onlardır.” [79] Ey kardeşim! Kapımızı zayıflara, muhtaçlara açmazsak, gök kapıları yüzümüze kapanacak. Kalbinin katılığından şikâyet eden birine Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) yetimlerin başını okşamasını tavsiye ediyor. 7-Kanaatkâr ve Tutumlu (iktisatlı) olmak, Savurganlık (israf) yapmamak: Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: “Elini boynuna bağlanmış yapma (cimri olma). Onu büsbütün de açma (israf da etme). Yoksa sonra kınanır, yaptığına pişman olur kalırsın. Şüphesiz ki Rabbin dilediğinin rızkını genişletir, (dilediğine) daraltır. Şüphesiz ki O, kullarından gerçekten haberdardır, çok iyi görendir.” [80] Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: “Zenginlik mal çokluğuyla değildir; asıl zenginlik, gönül zenginliğidir.” [81] “İktisatlı olan fakir düşmez.” [82] Ey kardeşim! Aslen sana, malını harcarken “Tutumlu (iktisatlı) ol, Savurganlık (israf) yapma” derdim lakin öyle bir hâldeyiz ki Müslümanlar genelde infak ederken tutumlu (iktisatlı) olmayı, savurganlık (israf) yapmamayı tercih ediyorlar! İnfak hatırlatıldığında kem-küm etmeden, yüz rengi değişmeden elini cebine götürenler çok az… “Yarın ne olacağı belli değil!” diyerek stokçuluğa başlamamalısın… Vermemiz gerekeni verelim ki yarın mahşerde boynumuza dolanmasın! Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: “Sizden birine ölüm gelip de “Rabbim, beni yakın bir süreye (ecele) kadar geciktirsen de ben de böylece sadaka versem ve salih olanlardan olsam” demezden önce, size rızık olarak verdiklerimizden infak ediniz.” [83] Rızkı artıran etkenler; 8-Allah’ın nimetleri karşılığında şükretmek: Gerçek şükür, Allah’a boyun eğmeyi, O’nu sevmeyi, nimetlerini itiraf etmeyi ve verdiği nimetlere karşı hakkıyla O’na şükür edemediğini itiraf etmektir. Şükür; Allah’ın verdiği nimetlerle O’na isyan etmemek ve nimetlerini irade buyurduğu, razı olduğu yerde kullanmaktır. İbnu’l-Kayyım (rahimehullah) şöyle demiştir: “Gerçek anlamda Allah’a şükretmek, Allah’ın verdiği nimetlerin eserlerinin kulunun diline vurmasıyla olur. Bunu itiraf ederek, Allah’ı överek yapar. Kalbiyle ise, şahitlik yaparak, muhabbet besleyerek, diğer organlarıyla da itaat edip üzerine düşeni yaparak olur.” [84] Demek ki gerçek anlamda şükür, üç esasın bir araya gelmesi ile mümkündür. Bunlar; dil, kalp ve organlardır. Öncelikle iç âleminde nimeti kabul etmenle başlar. Sonra bunu dilinle söylemen ve Allah’ın rızasına uygun yerlerde kullanman gerekir. Bunlardan birisi olmazsa şükür eksik olmuş olur. Ey kardeşim! Her nimet Allah tarafından kullarını imtihan etmek için verilmiştir. Allah sana bir nimet verdiğinde bu nimetin devamlı olmasını istiyorsan nimete karşı hamdını ve şükrünü arttır. Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: “Hatırlayın ki Rabbiniz size, ‘Eğer şükrederseniz, mutlaka size (nimetimi) artıracağım ve eğer nankörlük ederseniz, hiç şüphesiz azabım çok şiddetlidir’ diye bildirmişti.” [85] Demek ki nimetin devamının ve devamının sırıı şükürde gizlidir. Şükürüzlük ise Allah’tan gelebilecek bir azaba sebep kılınmıştır. Allah (azze ve celle) kudsi bir hadiste şöyle buyurmuştur: “Beni zikredenler benim meclisimin ehlidir. Bana şükredenler ise kendilerine nimetimi artırdığım kullarımdandır.” Dolayısıyla Şükür; koruyucu ve kazandırıcıdır. Allah verdiği nimetini korur, fazlalaştırır ve ekler. Ali (radiyallahu anh) bir eserde şöyle söylemiştir: “Nimet, şükre bağlıdır. Şükür ise arttırır. Kul şükretmeyi bırakmadıkça Allah arttırmayı bırakmaz.” Hasan Basri (rahimehullah) da şöyle demiştir: “Ey Âdemoğlu! Nimet ile şükür birbirinden hiç ayrılır mı? Şunu unutma; Sen nimete muhtaçsın ve sahip olduğun nimete şükredersen daha büyük bir nimete nail olursun. Şükür sayesinde daha fazla nimet elde etmeyi garantilersin.” O halde kardeşim, nimetlerin artmadığını gördüğünde hemen şükre sarıl. Böylece cömert olanın (Allah’ın) sana fazla fazla verdiğini göreceksin. Allah’ın verdiği nimetler, mü’min kullarına dünya hayatındaki lütuflardır. Ahirette ise hiçbir gözün görmediği, hiçbir kulağın duymadığı ve hiçbir insanın aklının hayal bile etmediği ihsanlarda bulunacaktır. “O “eş-Şekûr”dur;” Kendisine şükür edene teşekkür eder. Şükredenleri şükredilene ulaştırır, amelini karşılıksız bırakmaz. Abdullah İbn-i Mes’ud (radiyallahu anh) şöyle demiştir: “İman iki parçadan oluşur. Yarısı sabır, diğer yarısı ise şükürdür.” Allah (azze ve celle) birçok ayette ikisini birleştirmiştir. Örneğin şöyle buyurmuştur: “…Şüphesiz ki bunda çok sabreden ve çok şükredenler için ibretler vardır.” [86] İbnu’l-Kayyım (rahimehullah) şöyle demiştir. “Şükür makamı, makamların en üstünüdür. Şükür, rıza makamının üstündedir. İşin doğrusu rıza makamı, şükür makamının içine girmektedir. Şükür, imanın yarısıdır. Çünkü iman iki bölümden oluşmaktadır. Bir bölümü sabır, diğer bölümü ise şükürdür.” [87] Ey kardeşim! “Allah’a şükürler olsun” “Allah’a hamd olsun” sözleri sahabilerin, tabiinin ve selef-i salihinin dilinden düşürmedikleri sözlerdi. Bir araya geldiklerinde, nimete mazhar olduklarında veya bir musibete maruz kaldıklarında… Çünkü kalpleri Allah’ın peş peşe kesilmeksizin gelen nimetlerini müşahede ederek nurlanmıştı. Abdullah b. Ömer (radiyallahu anhu)’nun şöyle dediği rivayet olunur: “Bizler günde birkaç defa karşılaşır, birbirimizin hâl hatırını sorardık. Tek maksadımız Allah’a hamd etmekti.” Ey kardeşim! Allah (azze ve celle)’nin doğan her günde kullarının her birine peş peşe gelen sayılamayacak derecede yardımlar ve nimetler vermesi sebebiyle O’nun üzerimizdeki hakkı ve borcu daha da artmaktadır. Bu nimetleri ancak şükür tutar. Her nimet ise kendine yakışır şükür ister. Bu da Allah’ın kulları üzerindeki haklarından biridir. Düşün ki bir adama 1 milyon dolar borcun var ve sen onun hakkını ödemek istiyorsun. Çalıştın ve ayda 1000 dolar vermeye gücün yetti. Bu miktarla o kimsenin borcunu karşılayabileceğini düşünebilir misin? Şayet borç hep artmaktaysa bu durumda ne yaparsın?(!) Ey kardeşim! Eğer amelini çok görür de buna karşılık Allah nezdinde bir hakkın olduğunu düşünürsen Allah senden kendi hakkını talep eder. Amelin her ne kadar büyük olursa olsun bunun karşılığını istemek mümkün değildir. En küçük nimet dahi kulun bütün amellerine kâfi gelir. “Bir kimse doğduğu günden ta yaşlanıp da vefat ettiği güne kadar Allah’ın rızasını kazanmak için amel işlese kıyamet gününde onları yine de az görecektir.” [88] Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ashabına şunu söylemiştir: “Hiçbirinizin ameli kendisini kurtarmayacaktır.” Bunun üzerine ashab “Seni de mi ya Rasûlallah?” diye sordu. Peygamber de “Evet, beni de; Allah’ın beni rahmetiyle kuşatması müstesna.” dedi. Ey kardeşim! Allah’a şükretmeye yönelmek ve böylelikle üzerindeki nimetlerini koruma altına almak istersen; -Allah’ın senin üzerindeki nimetlerini say… Bu seni nimetlere karşı şükre sevk edecek ve sen de kendinde bulunan kusurları hissedeceksin. “Ey insanlar! Allah'ın size olan nimetini hatırlayın; Allah'tan başka size gökten ve yerden rızık verecek bir yaratıcı var mı?” [89] Örneğimiz olan selefi salihin de böyle yapıyordu. İşte bir örnek: Fudayl ve Süfyan b. Uyeyne (rahimehumallah) beraber oturup uzun bir vakit ayırarak nimetleri birbirlerine hatırlatırlardı. Süfyan şöyle derdi: “Allah (azze ve celle) bize şöyle nimetler verdi, şu konuda bize nimetler sundu…” -Allah’ın sana yazdığına, taksim ettiğine razı ol ve kanaat et ki rahat ve huzurlu olasın. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyuruyor: “Sizden birisi evinde yaşar, sabahleyin sağlıklı ve sıhhatli bir şekilde uyanır ve o günün yiyeceği de yanında varsa böyle birisine sanki bütün dünya verilmiştir.” [90] -Allah’ın sana olan nimetlerini düşün! Allah’ın bizi koruması bir nimet değil midir? Bu asırda yaşamamızı ya da Müslüman anne ve babadan olmamızı kendimiz belirlemedik. Onların seni Müslüman olarak büyütmesi, iman ve İslam ile hidayet bulman, sahih bir akideye sahip olman, bizim varlığımızı bu asra taşıması Allah’ın bize rahmet ve iyiliğidir. Bizi Ad, Semûd ya da Firavun zamanında yaratmadı. Bizi bir Yahudi, haça tapan ya da ineğe tapan bir Hindu anne babadan yaratmadı. Elhamdulillah. Kendisi Müslüman olduğu hâlde anne ve babası Müslüman olmayanları düşün! Hangi güç onun anne ve babasının cehennemden kurtulmalarını sağlayacaktır! Etrafındaki insanlara bak ve onların durumunu düşün! Kimisi korku ile kimisi açlık ile kimisi malından kimisi canından, kimisi makamından ve kimisi de meyvelerinden eksiltilerek imtihan edilmekteler. Allah sana sıhhat ve afiyet vermiş, seni korumuş, sana salih evlatlar ve denge (istikrar) vermiş. Görünen ve görünmeyen nimetler vermiş. Bunlar fıtratı bozulmamış akıl sahibi kimselerin yanında önemli şeylerdir. -Senden altta olan insanların hâlini düşün! Ey kardeşim! Yaşam standardı olarak altındakilere bakmalısın. Bazı kimseler din, rızık, sıhhat ve afiyet gibi nimetlerde senden daha alttadırlar. Allah’ın seni bunlardan nasıl üstün kıldığını düşünmen gerekir. Çünkü sana bunları vermekle seni birçok kulundan üstün tutmuştur. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyuruyor: “Sizden üstte olana değil, altta olana bakın. Böyle yapmanız Allah’ın nimetlerini değersiz görmeme bakımından daha iyidir.” [91] Ey kardeşim! Üzerindeki nimetlerin değerini anlamak istersen; gözünü ya da kulağını kapa ya da ellerini hareket etmekten men et ve sonra da bunun senin üzerindeki etkisini düşün! Hasta, sakat, sağır, dilsiz, felçli, kötürüm, engelli vb. kişilere bak! Yine hastanelere gidip orada inleyen hastaları, ağır yarası olanları, görme duyusunu, işitme duyusunu veya her ikisini kaybeden insanları gör! Gözüne uyku girmeyen, ağrısı sakinleşmeyenlere bak! O zaman Allah’ın verdiği nimetleri fark edeceksin. Zira her şey zıddı ile bilinir. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyuruyor: “İnsanların aldandığı ve kıymetini bilmediği iki nimet vardır: Sağlık ve boş vakit.” [92] Ey hâlinden şikâyette bulunan! Üzerinde dünyanın içindekilerini verseler vermeyeceğin nimetler var, fakat sen hâlâ şikâyet ediyorsun! Ey kardeşim! İnsanların senden daha fazla zengin olduklarını ancak nimetlere şükretmediklerini görürsün. Böylesi insanlara bakıp da aldanma ve onların peşinden gitme. Onlar dünyaya doymayan birer zavallıdırlar. Şairin dediği gibi; “Yaratılmışlar fakat cömertlik için yaratılmamışlar. Sanki onlar yaratılmışlar ama yaratılmamışlar. Rızık verilmişler ama hak ettikleri için değil, Onlara rızık verilmiş ama sanki verilmemiştir.” Ey kardeşim! Allah'ın kişiye verdiği her rızkın peşinde mutlaka bir hesap bulunmaktadır. Günahkâr kimse Allah'a her isyan ettiğinde Allah da ona nimetini yeniler. O da kendisinin doğru yol üzere olduğunu zannederek günahında ısrarlı olmaya devam eder ve tedricen, adım adım felakete yaklaşır. Sonra hiç ummadığı öyle bir an gelir ki Allah (celle ve âlâ) ondan acı bir intikam alır. İşte bu Allah katından gelen “istidrâcın” ta kendisidir. Fudayl bin İyad (rahimehullah) “Biz ona iki göz vermedik mi? Bir dil ve iki dudak vermedik mi?”[93] ayetini okurken ağlar. Ağlamasının sebebi sorulduğunda; “Hangi gece Allah’ın sana verdiği bu iki gözün şükrünü eda ederek yattın? Hangi gece Allah’ın sana verdiği şu konuştuğun dilin şükrünü eda ederek yattın? ...” [94] Dünyada Zahid Ol! Eninde sonunda başına gelecek ölümü düşün. Akıbetin cennet mi yoksa cehennem mi olacak diye kork ve irkil! Nefsini buna alıştırırsan dünyada dengeyi sağlar, Rabbinin nimetlerine şükreder, dünyanın süsüne aldanıp etkilenmezsin. Ahmed bin Hanbel (rahimehullah)’a sormuşlar: “Yanında bir milyon dinar bulunduran kişi zahid olur mu?” O da “Evet, olur.” demiş. “Allah sana rahmet etsin, bu nasıl olur?” denince; “Bu mal elinde olup, hevâsına kapılmadan hayır işlerinde kullanıyorsa zahid olur. Eğer bu mal kalbinde ise o mal artık o kişiyi dilediği gibi kullanır.” demiş. Ey kardeşim! Sana tekâsür sûresi’nin son ayetini hatırlatmak isterim: “Sonra o gün geldiğinde, nimetlerden mutlaka hesaba çekileceksiniz.” Subhanallah!.. Aişe (radiyallahu anha) şöyle demiştir: “Bazen üç ay boyunca Allah Rasûlü’nün evinde ateş yanmazdı. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) açlığını bastırmak için karnına iki tane taş bağlardı.” Şimdi bir düşün! Tefekkür et. Allah Rasûlü ve sahabesi çok nadir olarak bulduğu ve çok az olan bu nimetlerden hesaba çekilecekse, nimetler içerisinde yüzen bizler nasıl bir hesaba çekileceğiz acaba? Ey kardeşim! Bugün birimizi evinden açlık çıkarıyor mu? Hatta bugün evine dönen kim sofrasında birkaç çeşit rızık görmüyor? Bugün bolluk her tarafı kuşatmış. Sofralarımızdaki artıklar nedeni ile çöp bidonları dolup taşmakta, kediler bu yemeklerle şişmanlamaktalar. Buna karşılık şükreden kullar olmamız gerekmez mi? Ey kardeşim! Şükür ibadettir ve Allah’ın rızasını kazanmanın yoludur. “Eğer şükrederseniz sizden razı olurum” [95] “…Kullarımdan şükredenler çok azdır.” [96] Şükür Peygamberlerin sıfatlarındandır. “İbrahim, gerçekten Hakk’a yönelen, Allah’a itaat eden bir önder idi. Allah’a ortak koşanlardan değildi. Allah’ın nimetlerine şükrediciydi…” [97] Kıyamet günü insanlar şefaat etmesi için Nuh (aleyhisselam)’ın yanına giderek ricada bulunacaklar ve ona şöyle diyecekler: “Allah, seni kitabında çok şükreden kul olarak anmıştır” [98] Kur’an, O’nun bu yönünü şöyle belirmiştir: “Ey Nuh ile birlikte gemide taşıdığımız kimselerin nesli! Şunu bilin ki Nuh, çok şükreden bir kul idi.” [99] Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) geceleyin kalkar ayakları şişinceye kadar namaz kılardı. Hatta kendisine; ‘Allah senin gelmiş geçmiş bütün günahlarını bağışladığı hâlde niçin bütün bunları yapıyorsun?’ denildiğinde, “Şükreden bir kul olmayayım mı?” [100] buyurmuştur. Yüce Allah’tan bana ve sana verdiği nimetlerine hakkıyla şükretmeyi, O’na itaat etmeyi, ibadet etmeyi ve kendisini sürekli zikretmeyi nasip etmesini diliyorum. Rabbim dünyada ve ahirette İslam üzerine sabit kalmayı nasip etsin. Rabbimiz kendi indinde nimetler ile bizleri nimetlendirsin ve kullarına ve dinine yardımda bulunmayı nasip etsin. Şüphesiz her şeyi veren, El-Vehhab olan O’dur. Rabbim verdiğinde şükreden, imtihan ettiğinde sabreden, günah işlediğinde tevbe eden kullarından eylesin. Âmin. Ey kardeşim! Hicret tarihte olup bitmiş, ticari ve turistik bir seyahat değildir. Hicret geri dönüşü olmayan bir kaçış değildir. Aksine dönüşü fetih ve felah olan, daha güçlü bir geri dönüş ve hesap sorma için bilinçli bir ayrılıştır. Hicret; zulmün tahakkümü altında, kâfirlerin her türlü tuzağa başvurarak Müslümanları Allah’a ibadetten alıkoymaya zorladıkları bir zamanda, kölece bir teslimiyetle sızlanıp “hiçleşmek” yerine “varoluş” mücadelesini “Allah kuluna yeterli değil midir?” diyerek salihlerle beraber yaşamaya doğru adımını attığın hayırlı ve bereketli yolun adıdır. Hicret, zillet içinde yaşanan kirli ve bulanık bir yaşamdan tarafını ayrıştırıp, dik bir duruşla Mekkeleri fethedebilmek, Allah ve Rasûlü’nün tarafında olanlarla beraber, tağutların saraylarını ve tahtlarını sarsmak ve müstekbirlere hadlerini bildirmek için Medineleri ilim, hikmet, sabır ve aklı sevgi, güç ve kuvvetle birleştirdikleri, ilmî, amelî, idarî ve siyasî bir eğitim üssüne dönüştürmenin adıdır. Hicret; Allah’ı sevmenin ve Rasûlü’ne sadakatin ispatını gösteren büyük bir imtihandır. “Bin canımı vermeye hazırım, yeter ki onun ayağına tek diken batmasın!” “Canım, anam, babam sana feda olsun ya Rasûlullah!” diyenlerin sözlerini sınayan bir ameldir. Hicret, Allah (subhanehu ve teâlâ)’nın gazap ettiği küfürlerin, şirklerin, haramların ve bid’atlerin işlendiği bir mahalleden başka bir mahalleye, bir ilden başka bir ile, bir ülkeden başka bir ülkeye de taşınmaktır. Bunun en büyüğü, küfür diyarından İslam diyarına yapılan hicrettir. Hicret; Şirkten, tevhide… Cahiliyeden, İslam’a… Zulümden, adalete… Zilletten, izzete… Şüpheden, yakine… Şehvetten, iffete… Tekebbürden, tevazuya… Söylemden, eyleme… Benlikten, birlikteliğe… Muhitten, merkeze atılan adımdır… İşte Allah (subhanehu ve teâlâ)’nın yalnızca Kendi rızası için hicret edenlere va’di olan ayet: “Kim Allah yolunda hicret ederse, yeryüzünde barınacak birçok yer ve bolluk (imkân) bulur. Kim Allah’a ve Peygamberine hicret etmek amacıyla evinden çıkar da sonra kendisine ölüm yetişirse şüphesiz onun mükâfatı Allah’a düşer. Allah çok bağışlayıcıdır ve çok esirgeyicidir.”[101] Ey kardeşim! İslam düşmanları dahi batıl davaları uğruna gerektiğinde savaşmak için göç etmektedirler. Ancak, “Kim Allah yolunda hicret ederse” Evet, yol Allah’ın yoludur. Yolun sınırlarını koyan Allah’tır. Öyle ise sınırın dışına çıkan filanın yolunda olur. Yalnızca “Allah yolunda” olan hicret kabule, bağışlanmaya ve bolluğa vesiledir. Ey kardeşim! Dikkat et! Allah ve Rasûlü’ne hicret sadece bir çeşittir ki bu da Allah için yapılan hicrettir. Lakin dünya işleri için yapılan hicretlere gelince, bunları sayı ile saymak mümkün değildir. Bol mal elde etmek, zorluklardan kurtulmak, zevk ve şehvetlere ulaşmak, hayatın herhangi bir nimetine kavuşmak vb. için hicret etmek Allah ve Rasûlü’ne değil, hicret ettiğinedir. Allah Rasûlü (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurdular: “Ameller niyetlere göredir. Ve her kişiye niyet ettiği vardır. Kimin hicreti Allah ve Rasûlü’ne ise, onun hicreti Allah ve Rasûlü’nedir. Kimin hicreti de bir dünyalık veya evleneceği bir kadın içinse, onun hicreti hicret ettiğinedir.”[102] Rabbim niyetlerimizi halis kılsın ve niyetlerini yenileyenlerden eylesin. Âmin. “Kim Allah yolunda hicret ederse, yeryüzünde barınacak birçok yer ve bolluk (imkân) bulur...” Allah yolunda hicret edersen, Allah'ın toprağında genişlik bulup, Allah’ın dinini ikame etme imkânı bulacaksın. Gittiğin her yerde yaşatanın ve rızık verenin Allah olduğunu göreceksin. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ve sahabesi, hicret ettikleri yerlerde ve özellikle Medine'de ikram ve izzetle karşılandılar. Pazarın söz sahibi oldular. Şam'ın, İran'ın, Yemen'in anahtarları, San’anın kapıları, Kayser ve Kisra'nın hazineleri onlara verildi. İşte bütün bunlar, Yüce Rabbimizin her hicret erine vermeyi va’d ettiği müjdenin apaçık birer kanıtı değil midir? Ey kardeşim! Sebepler âleminde yaşıyoruz. Düz mantık hicretin zorluğunu söylüyor. Ancak hicret, imkânların genişlemesine, umulmayan bolluk ve zenginliğe vesiledir. Bundan Rabbini tanıdığın oranda istifade eder ve gayba imanın o derecede artar. Yakinen tasdik edip, Allah bana rızkımı gönderecek, sıkıntılarımı giderecek diye zannın oranında istifade edeceksin. Ancak hicretin dünyalıklara ise bu ayetten istifade edemez ve karşılaştığın her sorun büyük bir sıkıntıya dönüşebilir. Hicrete attığın ilk adımdan itibaren Rabbimizden ikinci bir güvence ve karlı bir alışveriş... “... Kim Allah’a ve Peygamberine hicret etmek amacıyla evinden çıkar da sonra kendisine ölüm yetişirse şüphesiz onun mükâfatı Allah’a düşer.” Ey kardeşim! Ecelin öne alınması ya da geciktirilmesi mümkün değildir. Eğer hicret yolculuğu esnasında ölüme yakalanmaktan endişe içerisinde isen; “…şüphesiz onun mükâfatı Allah’a düşer.” Artık Allah'ın güvencesinden sonra başka güvence aranır mı? Ey genç kardeşim! Gençliğinin en güzel yıllarını küfür diyarında ikamet ederek mi geçireceksin? Yoksa ömrünü nerede harcadığından, gençlik yıllarındaki güç ve kuvvetini nerede kaybettiğinden kıyamet günü sorguya çekilmeyeceğini mi zannediyorsun? Ey kardeşim! Rızkın daralıp geçim sıkıntın mı başladı? Ölümden korkmaya ve dünyalıklara bağlılığın mı arttı? Haramlar seni Rabbinden uzaklaştırdı mı? Tâğutlar ve yandaşları senin üzerinde planlar mı yapıyor? Dinini izhar edemiyor musun? Öyleyse hicret zamanı gelmiştir. Kendini Allah’a satarak hicret et ki sıkıntı geldiğinde Rabbine teslim olup O beni zayi etmez diyebilesin. Korkma istikbalinden. Hicret yurdunda Allah sana yardım edip korkularından emin olacağın yerler verecektir. Ey Bacım! Sen ki iman, hicret ve cihadı yeşertip İslam'ı yeryüzüne hâkim kılacak yiğitleri doğurmaya adaysın. Yoksa eşini desteklemek yerine onu Allah ve Rasûlü’nün emrettiği hicret ve cihaddan alı mı koyacaksın? Buna içinde bulunduğun rahat hayat ve ölüm korkusu mu engel oluyor? Şeytan eşine birçok vesvese verirken sen de ona yardımcı mı olacaksın? Ey bacım ve kardeşim! Bu ayetin iniş sebebine bak ve iyi düşün! “Ey iman edenler! Eşlerinizden ve çocuklarınızdan size düşman olanlarda vardır. Onlardan sakının...”[103] Kocanı Allah’ın yolunda hicretten alıkoyarsan düşman olarak ilan edilebilirsin. Eşini ve çocuklarını ölçüsüz seversen zarara uğrayabilirsin. Sadece uzakta olan düşman zarar vermez; yakınında bulunan dost, hısım, akraba da zarar verebilir. “Ey iman edenler! Mallarınız ve çocuklarınız sizi Allah'ı anmaktan alıkoymasın. Kim bunu yaparsa işte onlar ziyana uğrayanlardır.”[104] Ey kardeşim! Unutma ki, hicret etmeye karar verdiğinde şeytan vesvese vermeye başlar. Çünkü bir şey çok değerli olduğunda şeytan daima büyük şüpheler var eder. "İnsanoğlunun her hayırlı teşebbüsünde yoluna şeytan çıkar, değişik oyunlarla ona engel olmaya çalışır." buyuran Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) devamla, “Şeytan, Âdemoğlu için İslam yolunda oturur ve: “Babalarının dinini terk mi edeceksin?” der! O da şeytana isyan edip Müslüman olur. Sonra hicret yolu üzerine oturur ve “Yerini yurdunu terk edersen garip kalırsın.” der. Mü’min yine onu dinlemez ve hicret eder. Sonra cihad yolu üzerinde durur, o muhacir mü’mine “Savaşa gidersen öldürülürsün, malını taksim, karını nikah ederler.” der... Kim şeytanın vesveselerine rağmen yolundan vazgeçmeden devam eder de giderse, bu kişi şayet öldürülürse, boğulursa, bineğinden düşerek kazaen ölürse, Allah Teâlâ'nın üzerine haktır ki onu Cennet'e koysun."[105] Ey ilim talebesi kardeşim! Yıllarca okuduğun ilim sana neyi emrediyor? Allah’tan daha çok korkmaya aday değil misin? Yoksa ölüm korkusu ve dünya sevgisi mi ağır basıyor? Ya da hicrete ve cihada yardım etmene cemaat kaygıların mı engel olacak? Hicret et ki Allah ilmine dirayet, basiret ve feraset verip fehmini artırsın. Ey yaşlılar! Artık dünya metalarından faydalanmanız yetmedi mi? Yaşınızın ileri olmasından ve her an ölümün geleceğinden korkmuyor musunuz? Canınızı hicret ve cihad beldelerinde vermek, sözlerinizle onları motive etmek ve sonunda şehid olmak; yataklarınızda ölmekten çok daha sevimli değil mi? Yoksa sizler cennette Peygamberler, sıddıklar ve şehidlerle beraber olmak istemiyor musunuz? Ve ey doktorlar, mühendisler! Sizlere mücahidlerin ihtiyacı varsa, Allah’ın rızasını kazanmak için hicret etmeye, cihada destek olmaya engel olan mevkiniz mi? Yoksa Allah’ın size daha üstün mevkiler vermesini istemiyor musunuz? Ey kardeşim bu ayeti iyice tefekkür et! “De ki: Eğer babalarınız, oğullarınız, kardeşleriniz, eşleriniz, hısım akrabanız, kazandığınız mallar, kesada uğramasından korktuğunuz ticaret, hoşlandığınız meskenler size Allah'tan, Rasûlünden ve Allah yolunda cihad etmekten daha sevgili ise, artık Allah emrini getirinceye kadar bekleyin. Allah fasıklar topluluğunu hidayete erdirmez.”[106] Ey kardeşim! Hicret gerçek mü'minliğe, mağfirete ve cennete vesiledir “İman edip hicret edenler, mallarıyla ve canlarıyla Allah yolunda cihad edenler var ya, işte onlar Allah indinde daha yüksek derecelere sahiptirler ve işte onlardır umduklarına nail olanlar!”[107] “Onlar ki, hicret ettiler, yurtlarından çıkarıldılar, benim yolumda eziyete uğradılar, çarpıştılar ve öldürüldüler; andolsun, ben de onların kötülüklerini örteceğim ve onları altlarından ırmaklar akan cennetlere koyacağım. Bu mükafat, Allah tarafındandır. Mükafatın en güzeli Allah katındadır.”[108] Bu ayetler, inançları uğrunda hiçbir fedakârlıktan kaçınmayarak hicret ve cihad eden kimselerin imanlarındaki derinliği gösteriyor. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) “Hicret, önce işlenen günahları silip yok eder.”[109] müjdesiyle ayetteki mağfireti teyit etmiştir. Ey kardeşim! Hicret, seni yenileyebilir ve geçmişini temizleyebilir. Çevren, seni çocukluğunda veya geçmişinde yaptığın hatalarla değerlendirip, seni temize çıkarıp kabullenmeleri zordur. Ancak hicret ettiğin yerde, mazinle yâd edilmeyip anlatacağın hakikatlerin kabulü daha kolay olabilir. Firavun Musa (aleyhisselam)’a: “Biz seni çocukken himayemize alıp büyütmedik mi? Hayatının birçok yıllarını aramızda geçirmedin mi?”[110] diyebilmiştir. Sahabelerin içinde köleler olmasına rağmen Medine'de birer muallim olarak kabul edildiler. Rasulûllah (sallallahu aleyhi ve sellem) imamlık gibi İslam'da son derece önemli olan bir vazifeyi yapanların seçiminde muhacir olmayı ölçü alması da oldukça önemlidir. Ey kardeşim! Ümmetin en hayırlıları ve samimileri hicret topraklarında toparlanırken, Allah`ın geniş arzını kendine daraltma. Hedeflerini küçültüp görevlerini erteleme. Mülke, makama, mekâna ve metaya takılı kalıp böyle bir yaşama bağışıklık kazanma. Cahiliyeye eklenerek eğilip güdülmekten, alışıp, alıştırılmaktan ve evcilleşip rahata yenik düşerek hicret diye bir derdinin kalmamasından kork. Ey kardeşim! Sahabeler, Mekke ve Medine’den ibadet maksatlı ziyaret edilebilecek üç mescidden ikisi olmasına rağmen bu mukaddes topraklardan ayrılıp çok daha önemli olan hicret ve cihad amellerini daimen sürdürmüşlerdir. Yaklaşık yüz bin sahabe memleketlerini, hakkı insanlara ulaştırmak ve cihad için dünyanın dört bir yanına hicret etmişlerdir. Seyahat imkânlarının kolay olmadığı bir devirde, İbrahim (aleyhisselam)'ın hayatında, Harran, Ürdün, Mısır, Filistin gibi bölgelere hicreti vardır. O, bu ülkelere geçimini sağlamak, yaşadığı yerdeki zulümden kaçmak için değil; Rabbinin, emrettiği dini anlatmak için gitmiştir. “Doğrusu ben Rabbim'e (emrettiği yere) hicret ediyorum. Şüphesiz O, mutlak güç ve hikmet sahibidir...”[111] Ey kardeşim! Hicret, başlangıçta zor olup yerinden ve sevdiklerinden ayrıldığında mahzun olursun. Ancak neticesi tatlı olup bu yolda çekilen her hüzün, gelecekteki hüzünlerine karşı âdeta bir kale durumuna gelir. Ey kardeşim! Tarihte bilinen yirmi yedi büyük medeniyet, bir göçten sonra kurulmuştur. Mekke’den Medine'ye hicrette, İslam Devleti’nin temellerinin atılması için yapılan büyük hareketin ilk adımıydı. Şimdi de, İslam devletinin temelleri hicret ve akabindeki cihad ile atılacaktır İnşaAllah. Ey kardeşim! Hicret etmeye karar verdiğinde dua, zikir, tevekkül ve imanında artış hissedersin. Böyle olmakla birlikte mükâfatı çok büyük olan hicretin önünde engeller vardır. Zira mükâfat, çekilen meşakkatle orantılı olur. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’e: “Birisi hangi hicret daha faziletli diye sordu. Hicret, yerleşik hayat yaşayan şehirlinin hicreti ve göçebenin hicreti olmak üzere iki çeşittir. Göçebe, bir yere çağrıldığında icabet eder, kendisine bir şey emredildiğinde itaat eder. Yerleşik hayat yaşayan kimsenin ise, imtihanı daha çetin ve mükâfatı daha büyüktür.”[112] Hicret yolunda sahip olduğun mal, mülk ciddi bir engeldir. Hicret edilen değerlere tam bir inanç ve güven olmazsa, sahip olunanları bırakmak çok zordur. Bundan dolayı, yerleşik hayatı olan ve yaşadığı yerde sıkıntı ve derdi olmayan kişinin hicreti zordur fakat buna mukabil mükâfatı da büyüktür. Ey kardeşim! Sevdiklerini ve malını neden bıraktın ki? Yalnızca Allah rızası için muhacir olmadın mı? Asıl muhacir, Allah'ın yasak ettiklerini terk edip helallerine yönelerek kendini ve elinde olanları Allah’ın dini için feda eden değil midir? Öyleyse sabret ve sabırda sebat et. Ki ahirette perdeler kalktığında, mükâfatları gördüğünde hicret amelinin kıymetini anlayabilesin. Rabbim sana ve bana kolaylaştırsın. Âmin Ey kardeşim! Hicret sonrası gittiğin yerde imkân ve şartlar çok zor olabilir. Ancak hicretin büyük mükâfatını düşünüp, bunlara katlanıp çözüm yolları aramalısın. Unutma ki sen yalnızca Allah için hicret ettin ve bütün işlerini Allah’a havale ettin. Eğer öyle ise şartlar ne olursa olsun kabul edip Allah’a en iyi ameli sunmalısın. Efendimiz Medine'ye geldiğinde muhacirler buranın havasına alışamayıp ciddi rahatsızlık geçirenler olmuştu. Bunun üzerine Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) “Allah'ım! Bize, en az Mekke'yi sevdirdiğin kadar hatta daha fazlasıyla Medine'yi de sevdir. Bu beldeyi sıhhat yurdu, ölçü ve tartılarına bereket ihsan eyle."[113] diye dua etmişti. Bu dua kabul edilmiş, rahatsızlıklar iyileştiği gibi Medine kıyamete kadar Müslümanlar tarafından sevilen bir şehir olmuştur. Allah’a Hamd ve Rasûlü Muhammed’e salât ve selam olsun. [1] Tirmizi, İbn Hibban. [2] Buhârî - Müslim [3] Taha, 124. [4] Ebu Davud. [5] Fecr 15-16. [6] Ra’d 8. [7] Tirmizi. [8] Beyhaki. [9] M. Sağir - C. Sağir. [10] Hud 6 [11] Şura 27. [12] Zuhruf 32. [13] Nahl 18. [14] Meryem 25. [15] Buhari [16] Tirmizi [17] Talak 2 [18] İbn Mace [19] Ankebût 17 [20] İbrahim 7-8 [21] Ahmed İbn-i Hanbel, Taberani, Beyhaki. [22] En'âm 44. [23] En'âm 44. [24] Tevbe 85. [25] Âli İmrân 26. [26] Hadid Sûresi 20 [27] Zariyat Sûresi 56-58 [28] Bakara Sûresi 268 [29] Rad Sûresi 26 [30] Bakara Sûresi 212 [31] Bakara Sûresi 155 [32] Talak Sûresi 2-3 [33] İbn Kesir Tefsiri [34] A’raf Sûresi 96 [35] Nahl Sûresi 128 [36] Talak Sûresi 4 [37] Tâ-Hâ Sûresi 81 [38] Tabakatu’l-Hanabile [39] İhya-u Ulûmiddin [40] Nuh Sûresi 10-12 [41] Tefsir-i İbn Kesir [42] Hud Sûresi 52 [43] Ahmed b. Hanbel, Ebu Davud, Nesei, İbn Mace, Hakim [44] Tahrim Sûresi 8 [45] Nisa Sûresi 27 [46] Buhari [47] Bakara Sûresi 286 [48] Talak Sûresi 3 [49] Mişkatulmesabih şerhi [50] Yunus Sûresi 84 [51] Necm Sûresi 39 [52] Meryem Sûresi 25. [53] Tirmizi [54] Tirmizi, İbn Mace, Ahmed [55] Fethu’l Bâri [56] Talak Sûresi 2-3 [57] Tâ-Hâ Sûresi 132 [58] Mearic Sûresi 19-21 [59] İsra Sûresi 100 [60] Buhari, Müslim [61] Müslim, Tirmizi [62] Bakara Sûresi 261 [63] Bakara Sûresi 267-268 [64] Fecr Sûresi 20 [65] Buhari, Müslim [66] Bakara Sûresi 195 [67] Teğâbun Sûresi 15-16 [68] Bakara Sûresi 274 [69] İbnu’l-Mübarek [70] İbnu’l Mübarek, Zühd [71] Sebe Sûresi 39 [72] Hadid Sûresi 10 [73] Buhari, Müslim [74] Tirmizi [75] Haşr Sûresi 9 [76] Bakara Sûresi 273 [77] Buhari [78] Ahmed b. Hanbel, Ebu Davud, Tirmizi [79] Rum Sûresi 38 [80] İsra Sûresi 29-30 [81] Buhari [82] Müsned-i Ahmed [83] Münafikun Sûresi 10 [84] Medaricu’s-Salikin [85] İbrahim Sûresi 7 [86] Ayrıca bkz: İbrahim Sûresi 5, Şûra Sûresi 3, Sebe Sûresi 19, Lokman Sûresi 31 [87] Uddetu’s-Sâbirîn ve Zehîratu’ş-Şâkirîn [88] Ahmed [89] Fâtır Sûresi 3 [90] Tirmizi, İbn-i Mace [91] Müslim [92] Buhari [93] Beled Sûresi 8, 9 [94] Camiu’l-Ulûmi ve’l-Hikem [95] Zümer Sûresi 7 [96] Sebe Sûresi 13 [97] Nahl Sûresi 121-123 [98] Buhari, Kitabu’l-Enbiya, 3092; Müslim, Kitabu’l-İman, 287 [99] İsra Sûresi 3 [100] Buhari, Cuma, 1062; Müslim, Kıyametin, Cennetin ve Cehennemin Sıfatları, 5044 [101] Nisa Sûresi, 100. [102] Buhari, Müslim [103] Teğâbün Sûresi 14. [104] Münâfikûn Sûresi 9. [105] Nesai, Tirmizi, Ahmed b. Hanbel. [106] Tevbe Sûresi 24. [107] Tevbe Sûresi 20-22 [108] Âl-i İmrân 195 [109] Ahmed b. Hanbel [110] Şuarâ Sûresi 18 [111] Ankebut Sûresi 26 [112] Nesei, Beyhâki, Hâkim [113] Buharî, Müslim Muhammed Fatih

حَدَّثَنَا عَفَّانُ حَدَّثَنَا أَبُو خَلَفٍ مُوسَى بْنُ خَلَفٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ أَبِي كَثِيرٍ عَنْ زَيْدِ بْنِ سَلَّامٍ عَنْ جَدِّهِ مَمْطُورٍ عَنِ الْحَارِثِ الْأَشْعَرِيِّ أنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: وَأَنَا آمُرُكُمْ بِخَمْسٍ اللهُ أَمَرَنِي بِهِنَّ. بِالْجَمَاعَةِ وَالسَّمْعِ وَالطَّاعَةِ وَالْهِجْرَةِ وَالْجِهَادِ فِي سَبِيلِ اللهِ İmam Ahmed (rahimehullah) şöyle der: Bize Affân tahdis etti, dedi ki: Bize Ebu Halef Musa bin Halef tahdis etti, dedi ki: Bize Yahya bin Ebu Kesir tahdis etti, o da Zeyd bin Sellâm’dan, o da dedesi Memtûr’dan, o da Haris el-Eş’âri (radiyallahu anhu)’dan, Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurdu: “Ve ben size Allah’ın bana emrettiği beş şeyi emrediyorum: Cemaat, işitmek ve itaat etmek, hicret ve Allah yolunda cihad.” Allah’a hamd ve Rasûlü Muhammed’e, ehl-i beytine ve ashabına salât ve selam olsun. Bir: Hadisin senedi ve hükmü: Affân: Affân bin Müslim bin Abdullah el-Bâhili. Ebu Osman es-Saffâr el-Basri (rahimehullah). İmam Ebu Hatim er-Razi (rahimehullah) “sika, imamdır” demiştir. Yakub bin Şeybe (rahimehullah) “sikadır, sebttir” demiştir. Hafız İbn-i Hacer (rahimehullah) “sika ve sabit ravilerin büyüklerindendir. El-Buhari ona varmış ve az bir şey ondan rivayet etmiştir” demiştir. Affân bin Müslim es-Saffâr (rahimehullah) hicrî 220’de vefat etmiştir. Ebu Halef Musa bin Halef: Musa bin Halef el-Ammiyyu. Ebu Halef el-Basri (rahimehullah). İmam Ebu Hatim er-Razi (rahimehullah) “hadisi salihtir” demiştir. İmam Yahya bin Main (rahimehullah) “onda beis yoktur” demiştir. Yakub bin Şeybe (rahimehullah) “sikadır” demiştir. Ve Hafız İbn-i Hacer (rahimehullah) “saduktur” demiştir. Yahya bin Ebu Kesir: Yahya bin Ebu Kesir. Babası Ebu Kesir’in ismi için, Salih veya Yesâr veya Neşît veya Dînâr’dır, denilmiştir. Ebu Nasr et-Tâi (rahimehullah). İmam Ebu Hatim er-Razi (rahimehullah) “imamdır. Sadece sikalardan tahdis eder” demiştir. İmam Eyyub es-Sahtiyâni (rahimehullah) “ez-Zuhri’den sonra Medine ehlinden gelen hadislerde Yahya’dan daha bilgili olanını bilmiyorum” demiştir. İmam Ahmed (rahimehullah) “en sabit ravilerdendir” demiştir. İmam Yahya bin Ebu Kesir (rahimehullah) hicrî 129’da vefat etmiştir. Zeyd bin Sellâm: Zeyd bin Sellam bin Ebu Sellâm el-Habeşi ed-Dimeşki (rahimehullah). Ebu Zura ed-Dimeşki, İmam en-Nesei ve İmam ed-Derakutni (rahimehumullah) “sikadır” demişlerdir. Yakub bin Şeybe “sika, saduktur” demiştir. Memtûr: Memtûr el-Habeşi ed-Dimeşki. Ebu Sellâm el-Esved (rahimehullah). İmam ed-Derakutni ve İbn-i Hacer (rahimehumallah) “sikadır” demişlerdir. El-İcli (rahimehullah) “Şamlı, tabiinden ve sikadır” demiştir. Haris el-Eş’âri: Haris bin el-Haris el-Eş’âri eş-Şâmi (radiyallahu anhu). Sahabedendir. Hadisi İmam Ahmed Müsned’inde (17833), İbn-i Huzeyme Sahih’inde (1895), el-Hâkim Müstedrek’inde (1534) ve İbn-u Ebi Asim Sünne’sinde (1036) tahric etmişlerdir. Hepsi hadisi Ebu Sellâm (rahimehullah) yoluyla Haris el-Eş’âri (radiyallahu anhu)’dan rivayet etmişlerdir. El-Hâkim (rahimehullah), hadisin İmam el-Buhari ve İmam Müslim’in şartlarına göre sahih bir hadis olduğunu lakin iki şeyhin de Sahihlerinde tahric etmediklerini söyler. Muasırlardan Muhammed Mustafa el-Azami, Şuayb el-Arnavutî ve el-Elbâni hadis için, sahihtir, demişlerdir. İki: Hadisten çıkarılacak bazı faydalar: Hadis aslında daha uzundur ama ben sadece hadisin bir kısmını ele alacağım inşaAllah. Hadisin ilk kısmında Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) Allah (azze ve celle)’nin Rasûlü Yahya (aleyhissalatu vesselam)’a ve onun diliyle Beni İsrail’e emrettiği beş kelimeden haber veriyor. Bunlar yalnız Allah’a kulluk etmeleri ve O’na ortak koşmamaları, namaz kılmaları, oruç tutmaları, sadaka vermeleri ve Allah’ı çokça zikretmeleri emirleridir. Sonra Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) Allah (azze ve celle)’nin bu ümmete neleri emrettiğini beyan buyuruyor. Bir: وَأَنَا آمُرُكُمْ بِخَمْسٍ (Ve ben size beş şeyi emrediyorum): Emir, vucubu ifade eder. Burada zikredilecek olanlar Ümmet-i Muhammed’e vacip olan şeylerdir. İslam cemaatini oluşturmak ve ilzam etmek, emiri dinleyip itaat etmek, Allah için hicret etmek ve cihad etmek. Her biri mevcut tafsilatıyla vaciptir. İki: اللهُ أَمَرَنِي بِهِنَّ (Allah’ın bana emretmiş olduğu): Burada Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in emredeceği hususları Allah (azze ve celle)’nin kendisine emrettiğini söylemesinin sebebi, emredeceği hususların ehemmiyetini te’kid etmek içindir. Yoksa Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in emrettiği her şey muhakkak Allah (subhanehu ve teâlâ) tarafından kendisine emredilmiştir. Allah (subhanehu ve teâlâ) şöyle buyuruyor: وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَى مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَمَا غَوَى وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى “Battığı zaman yıldıza andolsun ki arkadaşınız sapmadı ve batıla inanmadı; o, arzusuna göre de konuşmaz. O, vahyedilenden başkası değildir.”1 Bunun için Müslümanlara göre Sünnet şüphesiz vahiydendir. Bu hususta ihtilaf etmezler. Fakat Mutezile ve bazı Mutezile fikirli kişiler, Sünnetin vahiyden olmadığını iddia etmeye kalkışırlar. Hâlbuki Sünnetin vahiy olduğunu Kur’an, Sünnet ve selefin sözleri o kadar açık ortaya koyar ki ancak hidayetten nasibi olmayan, dini kendi akli ve hevai ölçülere göre uygulamak isteyen inatçı, bu batıl iddiada ısrar eder. Allah (subhanehu ve teâlâ)’nın kelamında Nebevi Sünnetin vahiyden olduğunu ispat eden ayet-i kerimelerden bazıları şunlardır: Bir: وَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ “Allah sana Kitab’ı ve Hikmeti indirdi ve sana bilmediğini öğretti.”2 Ayet-i kerime açıkça hikmetin Kur’an’dan ayrı bir şey olduğunu ifade ediyor. Hikmet ise Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in Sünnetidir. İmam İbn-i Kesir (rahimehullah) “Hikmet; Sünnettir” demiştir. El-Kasimî (rahimehullah) da “Kitap ve hikmet, yani Kur’an ve Sünnet” demiştir. Hikmetin Sünnet olduğunu açık ifade eden ayetlerden biri de el-Ahzâb Sûresi 34. ayettir: وَاذْكُرْنَ مَا يُتْلَى فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ وَالْحِكْمَةِ “Evlerinizde okunmakta olan Allah'ın ayetlerini ve Hikmeti hatırlayın.” İmam İbn-i Cerir (rahimehullah) “Hikmet, Kur’an ile indirilmemiş, Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’e vahyedilmiş olan dinî hükümlerdir. Bu da Sünnettir” der. Katade (rahimehullah) da “Hikmet yani Sünnet” demiştir. Hasan el-Basri ve İmam Şafii (rahimehumallah) “hikmet, Sünnettir” demişlerdir. Hatta İmam eş-Şafii (rahimehullah) bu sözü Risale’sinde zamanın umumen ilim ehlinden nakleder. İki: لَا تُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ إِنَّ عَلَيْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآنَهُ فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنَا بَيَانَهُ “Onu (Kur’an'ı) aceleye kapılıp dilini onunla hareket ettirip durma. Şüphesiz, onu toplamak ve onu (sana) okutmak Bize aittir. Şu hâlde Biz onu okuduğumuz zaman sen de onun okunuşunu izle. Sonra muhakkak onu açıklamak da Bize aittir.”3 Bu ayet-i kerimeler Nebevi Sünnetin vahiyden olduğunu ispat eden en güçlü delillerdendir. Zira ayet-i kerimenin beyan buyurduğu gibi Kur’an’ı indiren, toplayan ve okutan Allah (azze ve celle) olduğu gibi onu açıklayacak olan da Allah (azze ve celle)’dir. Pekâlâ, Kur’an’ın genel, mutlak, mücmel ve ihtimalli beyan ettiğini kim açıklıyor? Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) açıklıyor. Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ “İnsanlara kendilerine ne indirildiğini açıklayasın diye ve onlar da iyice tefekkür etsinler diye sana bu zikri (Kur’an’ı) indirdik.”4 Şu hâlde Nebevi Sünnet de Allah (azze ve celle)’ye ait vahiydir. Üç: وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ قَالَ الَّذِينَ لَا يَرْجُونَ لِقَاءَنَا ائْتِ بِقُرْآنٍ غَيْرِ هَذَا أَوْ بَدِّلْهُ قُلْ مَا يَكُونُ لِي أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقَاءِ نَفْسِي إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ إِنِّي أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ “Ayetlerimiz onlara apaçık deliller hâlinde okunduğu zaman Bize kavuşmayı ummayanlar “Ya bundan başka bir Kur’an getir yahut onu değiştir” dediler. De ki: “Onu kendiliğimden değiştirmem benim için olacak şey değildir. Ben ancak bana vahyolunana uyarım. Şayet Rabbime isyan edersem şüphesiz büyük bir günün azabından korkarım.”5 Bu ayet-i kerimede Allah (subhanehu ve teâlâ) Rasûlü Muhammed (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in kendisine vahyedilene asla kendisinden bir şey karıştırmadığını bilakis sadece kendisine vahyedilen ile konuştuğunu beyan buyuruyor. Bu da Sünnetin vahiy olduğuna apaçık delildir. Dört: وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُبِينًا “Allah ve Rasûlü bir işe hükmettiği zaman hiçbir mü’min erkek ve mü’min kadına o işlerinde başka bir tercih hakkı yoktur. Her kim Allah ve Rasûlü’ne isyan ederse apaçık bir sapıklıkla sapmıştır.”6 أمْراً (emran-iş) şart siyakında nekre gelmiştir. Bu da umum ifade eder. Dolayısıyla ayet-i kerimenin manası Allah ve Rasûlü’nün hükmettikleri herhangi bir işte mü’min erkek ve mü’min kadına o işlerinde kendi isteklerine göre davranma hakları yoktur. Allah (subhanehu ve teâlâ)’nın emrine mutlak itaat, Allah (subhenehu ve teâlâ)’nın emirlerinin masum olmasından dolayı olduğu gibi, Rasûlü Muhammed (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in emirlerine mutlak itaat de emirleri masum olduğundandır. Bu da ancak onun (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in emirlerinin vahiyden olmasından dolayıdır. Beş: فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤْمِنُونَ حَتَّى يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لَا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجًا مِمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا “Hayır! Rabbine andolsun ki onlar aralarında çıkan anlaşmazlıklarında seni hakem yapıp sonra da senin verdiğin hükme karşı içlerinde hiçbir sıkıntı duymaksızın, tam bir teslimiyetle boyun eğmedikçe iman etmiş olamazlar.”7 فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ (fima şecera beynehum) aralarında çıkan herhangi bir anlaşmazlıkta manasındadır. Zira مَا (ma) ismi mevsuledir ve umum ifade eder. Binaenaleyh, Allah (subhanehu ve teâlâ) bu ayet-i kerimede Müslümanlara her türlü anlaşmazlıklarını Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in hükmüne götürmeyi emrediyor. Onun hükmüne gitmeyenleri veya hükmüne tam bir teslimiyet ile boyun eğmeyenlerin imanını ise Rububiyetine kasem ederek nefyediyor. Nefyin mertebeleri vardır ve asıl olan varlığın nefyidir. Herhangi bir anlaşmazlıkta Sünnetin hükmüne gitmeyenlerin veya kabul etmeyenlerin veya tam bir teslimiyetle kabul etmeyenlerin imanının nefyedilmesi ancak Sünnetin masumluğundan ötürüdür. Bu da Nebevi Sünnetin vahiyden olduğuna delildir. Bunlar Sünnetin vahiy olduğunu ispat eden ayetlerden bazılarıdır. Sünnete gelince, bazı hadisler şunlardır: Bir: İmam Ahmed’in Mikdam bin Madi Kerib (radiyallahu anhu) yoluyla tahric ettiği sahih hadiste Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) şöyle buyurmuştur: أَلَا إِنِّي أُوتِيتُ الْكِتَابَ وَمِثْلَهُ مَعَهُ، أَلَا إِنِّي أُوتِيتُ الْقُرْآنَ وَمِثْلَهُ مَعَهُ، أَلَا يُوشِكُ رَجُلٌ يَنْثَنِي شَبْعَانًا عَلَى أَرِيكَتِهِ يَقُولُ: عَلَيْكُمْ بِالْقُرْآنِ، فَمَا وَجَدْتُمْ فِيهِ مِنْ حَلَالٍ فَأَحِلُّوهُ، وَمَا وَجَدْتُمْ فِيهِ مِنْ حَرَامٍ فَحَرِّمُوهُ، أَلَا لَا يَحِلُّ لَكُمْ لَحْمُ الْحِمَارِ الْأَهْلِيِّ، وَلَا كُلُّ ذِي نَابٍ مِنَ السِّبَاعِ، أَلَا وَلَا لُقَطَةٌ مِنْ مَالِ مُعَاهَدٍ إِلَّا أَنْ يَسْتَغْنِيَ عَنْهَا صَاحِبُهَا، وَمَنْ نَزَلَ بِقَوْمٍ، فَعَلَيْهِمْ أَنْ يَقْرُوهُمْ، فَإِنْ لَمْ يَقْرُوهُمْ، فَلَهُمْ أَنْ يُعْقِبُوهُمْ بِمِثْلِ قِرَاهُمْ “Biliniz ki bana Kitap ve onunla birlikte misli verildi. Biliniz ki bana Kur’an ve onunla birlikte misli verildi. Haberiniz olsun ki yakın bir gelecekte karnı tok, koltuğuna yaslanmış ve şöyle diyen adam çıkacaktır: “Size düşen Kur’an’a sarılmaktır. Onun helal dediğini helal, haram dediğini de haram sayınız.” Dikkat edin! Ehli merkeplerin etleri, azı dişli vahşi hayvanların etleri, kendi rızasıyla bıraktığı dışında ahidlinin kaybettiği mal helal değildir.” Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) Kur’an ile beraber onun misli yani Sünnetin kendisine verildiğini haber verdikten sonra zındık Kur’ancı (mealci) fırkanın ortaya çıkacağını ve insanları sadece kendi istek ve hevalarına göre Kur’an’a tabi olmalarına çağıracağını haber veriyor ve “Dikkat edin! Ehli merkeplerin etleri, azı dişli vahşi hayvanların etleri, kendi rızasıyla bıraktığı dışında ahidlinin kaybettiği mal helal değildir” diyerek bu davanın batıl olduğuna, bilakis Sünnetin de Kur’an gibi vahiyden olduğunu tembihliyor. Zira bu hükümler Kur’an ile değil Sünnetle sabittir. El-Hattabi (rahimehullah) şöyle der: “Hadisin manasının şöyle olma ihtimali de vardır: Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’e okunan vahiy olan bir Kitap verilmiştir ve onunla birlikte açıklaması. Yani kendisine Kitapta mevcut olanları açıklamaya, genelleştirmeye, hususileştirmeye, kitapta zikredilmeyenleri teşri etmeye izin verilmiştir.” İki: Sünnetin vahiy olduğunu açık gösteren hadislerden bir diğeri de İmam Malik, İmam el-Hâkim, el-Beyhaki ve İmam el-Mervezi (rahimehumullah)’ın tahric ettikleri hasen hadiste Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyuruyor: تَرَكْتُ فِيكُمْ أَمْرَيْنِ، لَنْ تَضِلُّوا مَا تَمَسَكْتُمْ بِهِمَا : كِتَابَ اللَّهِ، وَسُنَّةَ نَبِيِّهِ “Size Allah’ın Kitabı ve Rasûlü’nün Sünneti olmak üzere iki şey bıraktım. Onlara sarıldığınız sürece ebediyen sapıklığa düşmeyeceksiniz.” Allah (azze ve celle)’nin kitabı olan Kur’an ebediyen hidayet kaynağı olacağı gibi Sünnetin de bu konumda olması ancak Kur’an gibi masum ve vahiye dayandığından ötürüdür. Üç: İmam Ahmed (rahimehullah)’ın tahric ettiği sahih hadiste Abdullah bin Amr (radiyallahu anhuma) şöyle demiştir: كُنْتُ أَكْتُبُ كُلَّ شَيْءٍ أَسْمَعُهُ مِنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أُرِيدُ حِفْظَهُ، فَنَهَتْنِي قُرَيْشٌ، فَقَالُوا: إِنَّكَ تَكْتُبُ كُلَّ شَيْءٍ تَسْمَعُهُ مِنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وَرَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَشَرٌ يَتَكَلَّمُ فِي الْغَضَبِ وَالرِّضَا، فَأَمْسَكْتُ عَنِ الْكِتَابِ، فَذَكَرْتُ ذَلِكَ لِرَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ؟ فَقَالَ: " اكْتُبْ فَوَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ مَا خَرَجَ مِنِّي إِلَّا حَقٌّ “Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’den işittiğim her şeyi hıfzetmek için yazıyordum. Sonra Kureyş, “Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in konuştuğu her şeyi yazıyorsun. Hâlbuki o da ancak beşerdir, öfkeli olduğu ve olmadığı hâlleri de var” diyerek beni alıkoydu. Ben de yazmayı bıraktım. Bu durumu Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’e haber verdiğimde bana şöyle buyurdu: “Yaz! Nefsim elinde olana yemin olsun ki benden haktan başkası çıkmaz.” Hadis, Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in sözünün beşer olmasından kaynaklanan öfke gibi geçici durumlardan etkilenmediğine delildir. Bu da Nebevi Sünnetin beşerî değil, vahiyden olmasını gerektirir. Bunun için ümmetin selefi (rahmetullahi teâlâ aleyhim ecmain) Sünnetin vahiyden olmasında ihtilaf etmemiştir. El-Beyhaki (rahimehullah)’ın İbnu Ebu Fudale’den rivayet ettiğine göre, İmran bin Husayn (radiyallahu anhu) şefaatten bahsederken orada bulunanlardan birisi “Bize Kur’an’da aslını bulamadığımız birtakım hadislerle konuşuyorsunuz” dediğinde kızmıştır ve “Sen Kur’an okudun mu?” diye sormuştur. Adam, “Evet” deyince, “Pekâlâ, Kur’an’da yatsı namazının dört rekât, akşamın üç rekât, sabahın iki rekât, öğlen ve ikindinin dört rekât olacağı hususunda bir şey buldun mu?” Adam, “Hayır” deyince, “Pekâlâ, bunları kimden aldınız (öğrendiniz)? Bizden almadınız mı? Biz de Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’den aldık” demiştir. Başka misaller de verdikten sonra İmran bin Husayn (radiyallahu anhu) şöyle der: “Allah’ın kitabında şöyle buyurduğunu işitmediniz mi? “Rasûl size ne verirse artık onu alın, sizi neden sakındırırsa artık ondan sakının”8 9 İmam eş-Şafii (rahimehullah) kendi zamanında itimat ettiği ilim ehlinin Kitap ve hikmetin Kur’an ve Sünnet olduğunu ifade ettiklerini risalesinde aktarmıştır. El-Beyhaki ve ed-Darimi’nin naklettikleri eserde İbnu Atiyye (rahimehullah) şöyle der: “Cebrail (aleyhisselam), Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’e Kur’an’ı indirdiği gibi Sünneti de indirdi ve ona Kur’an’ı öğrettiği gibi Sünneti de öğretti.” El-Beyhaki’nin İmam el-Evzai (rahimehullah)’tan naklettiğine göre, “Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’den size bir hadis ulaştığında hilafına konuşmayın. Zira Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Allah’tan alarak tebliğ eder” demiştir. Ve İmam Malik (rahimehullah) “Bizim sözlerimiz başkası tarafından ya reddedilir veya biz başkasınınkini reddederiz fakat (Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in kabrine işaret ederek) bu kabrin sahibinin sözleri müstesna” demiştir. Ve sahih akıl da Nebevi Sünneti vahiy olmaktan başka bir şey olarak kabul etmez. Zira Kur’an’ın kapalı, mücmel ifadelerini Sünnet açıklar, Kur’an’ın umum olarak beyan ettiğini Sünnet tahsis eder, mutlak olanı takyit eder veyahut Kur’an’da zikri hiç geçmeyen bir hüküm getirir. Bunların misali Kur’an’da çoktur. Ve Kur’an şüphesiz vahiydir. Şu hâlde Kur’an üzerinde böyle bir konuma sahip olan da ancak vahiy olmak zorundadır. Üç: بِالْجَمَاعَةِ (Cemaati): Allah (subhanehu ve teâlâ)’nın Rasûlü Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)’in diliyle Müslümanlara emrettiği beş kelimeden ilki cemaattir. Nakil Dergimizin 4. sayısını bu konuya tahsis etmiştik. Dileyen oraya müracaat edebilir. Dört: وَالسَّمْعِ وَالطَّاعَةِ (ve işitmeyi ve itaat etmeyi): Bu emredilmiş olan ikinci ve üçüncü husustur. Bu mevzuyu da Nakil Dergimizin 5. sayısında hususen işlemiştik. Dileyen oraya müracaat edebilir. Beş: وَالْهِجْرَةِ (ve hicreti): Emredilen dördüncü kelime hicrettir. Hicreti ve sonrasında zikri gelecek olan Allah yolunda cihad emrini inşaAllah. Allah’a hamd ve Rasûlü’ne salât ve selam olsun. 1 en-Necm Sûresi 1-4 2 en-Nisa Sûresi 113 3 el-Kıyâme Sûresi 16-19 4 en-Nahl Sûresi 44 5 Yûnus Sûresi 15 6 el-Ahzâb Sûresi 36 7 en-Nisa Sûresi 65 8 el-Haşr Sûresi 7 9 Delailü’n-Nübüvve Tarık Ebu Abdullah

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مَنِيعٍ وَعَلِىُّ بْنُ حُجْرٍ- الْمَعْنَى وَاحِدٌ قَالاَ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ أَبِى الْمَلِيحِ بْنِ أُسَامَةَ عَنْ أَبِى عَزَّةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- « إِذَا قَضَى اللَّهُ لِعَبْدٍ أَنْ يَمُوتَ بِأَرْضٍ جَعَلَ لَهُ إِلَيْهَا حَاجَةً أَوْ قَالَ بِهَا حَاجَةً İmam et-Tirmizi (rahimehullah) şöyle der: Bize Ahmed bin Meni’ ve Ali bin Hucr tahdis ettiler, dediler ki: Bize İsmail bin İbrahim tahdis etti, o da Eyyub’tan, o da Ebu’l-Melîh bin Usame’den, o da Ebu Azze’den dedi ki: Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurdu: “Allah bir kulun bir yerde ölmesini takdir ettiğinde onun için oraya bir hacet var eder (veya) ona orada bir hacet var eder.” بسم الله الرحمن الرحيم Allah’a hamd ve Rasûlü Muhammed’e, ehl-i beytine ve ashabına salât ve selam olsun. Bir: Hadisin senedi ve hükmü: Ahmed bin Meni’: Ahmed bin Meni’ bin Abdurrahman el-Beğavi. Ebu Cafer el-Asam (rahimehullah). İmam Ebu Hatim er-Razi (rahimehullah) “saduktur” demiştir. İmam en-Nesei ve Hafız İbn-i Hacer (rahimehumullah) “sikadır” demişlerdir. Ebu Cafer el-Asam (rahimehullah) hicrî 240’larda vefat etmiştir. Ali bin Hucr: Ali bin Hucr bin İyâs bin Mukatil es-Sadi. Ebu’l-Hasan el-Mervezi (rahimehullah). İmam en-Nesei (rahimehullah) “sika, çok güvenilir ve hafızdır” demiştir. Hafız el-Mizzi (rahimehullah) “çok dikkatli, hafız, sika ve çok güvenilirdir” demiştir. Ve Hafız İbn-i Hacer (rahimehullah) “sikadır, hafızdır” demiştir. İmam Ebu’l-Hasan el-Mervezi (rahimehullah) hicrî 244’te vefat etmiştir. İsmail bin İbrahim: İsmail bin İbrahim bin Mıksem el-Esedi. Ebu Bişr İsmail bin Uleyye (rahimehullah). İmam Ebu Davud (rahimehullah) “her muhaddis hata yapmıştır, İsmail bin Uleyye hariç” demiştir. İmam en-Nesei (rahimehullah) “sikadır, sebttir” demiştir. İmam İbn-i Mehdi (rahimehullah) “İbn-i Uleyye muhaddislerin efendisidir” demiştir. Ve İmam Ali el-Medinî (rahimehullah) “hadiste ondan daha sağlamı yoktur” demiştir. İmam İsmail bin Uleyye (rahimehullah) hicrî 193’te vefat etmiştir. Eyyub: Eyyub bin Ebu Temime (Keysan) es-Sahtiyâni. Ebu Bekr el-Basri (rahimehullah). İmam Ebu Hatim er-Razi (rahimehullah) “o sikadır, onun gibisi sual edilmez” demiştir. İmam Hasan el-Basri (rahimehullah) “Basralı gençlerin efendisi Eyyub’tur” demiştir. İmam Ebu Bekr el-Humeydi (rahimehullah) şöyle der: “İbn-i Uyeyne, tabiinden 86 kişiyle görüşmüştür” ve şöyle derdi: “Onlardan Eyyub gibisiyle görüşmedim”. İmam Ahmed (rahimehullah) onu İmam Malik bin Enes’e takdim ederdi ve “zamanında Basra ehlinin imamıdır” derdi. İmam Şu’be (rahimehullah) “onun gibisini görmedim” demiştir ve İmam İbn-i Mehdi (rahimehullah) “Basra ehlinin hüccetidir” demiştir. İmam Eyyub es-Sahtiyâni (rahimehullah) hicrî 131’de vefat etmiştir. Ebu’l-Melîh bin Usame: Âmir (veya Zeyd) bin Usame (bin Âmir ) bin Umeyr el-Huzeli. Ebu’l-Melîh el-Basri (rahimehullah). İmam Ebu Zura’ er-Razi (rahimehullah) “sikadır” demiştir. Ve İmam ez-Zehebi ve Hafız İbn-i Hacer (rahimehumullah) “sikadır” demişlerdir. Ebu’l-Melîh bin Usame (rahimehullah) hicrî 98’de vefat etmiştir. Ebu Azze: Yesâr bin Abd. Ebu Azze el-Huzeli el-Basri (radiyallahu anhu). İmam el-Buhari, İmam el-Mizzi ve Hafız İbn-i Hacer (rahimehumullah) “sahabidir” demişlerdir. Ebu Azze (radiyallahu anhu) hicrî 90’larda vefat etmiştir. Hadis sahihtir. İmam et-Tirmizi (rahimehullah) Sünen’inde ve İmam el-Hâkim (rahimehullah) Mustedrek’inde bu yolla tahric etmişlerdir. Farklı lafızlarla İmam Ahmed (rahimehullah) Musned’inde ve İmam et-Taberani (rahimehullah) Mucemu’l-Kebir’inde Matar bin Ukâmis yoluyla tahric etmişlerdir. İmam et-Tirmizi ve İmam el-Hâkim (rahimehumullah) hadis için, sahihtir, demişlerdir. İki: Hadisten çıkarılacak bazı faydalar: Bir: (إذَا قَضَى الله) (Allah takdir ettiğinde): Kadere iman, imanın altı rüknünden birisidir. Olmadığı zaman imanın da olmadığı, İslam Dininin en yüce ve en önemli mevzularındandır. Kadere selefi süluk üzere iman etmek dünya ve ahiret saadetini kazandırdığı gibi, kaderi inkâr etmek veya kader inancında sapmak dünya ve ahirette sıkıntılara, hüsrana ve azaba sebep olur. Her ne kadar kader mevzusu fıtri olsa ve şer’î nasslarda çokça işlenmiş olsa da akide mevzuları içinde en zor anlaşılan mevzu olmuştur. Kader konusunu doğru anlamak muhakkak sadece Selefi Salihinin fehmiyle, Kur’an ve Sünnet ışığı altında mümkündür. Bu bahiste görüşün ve ictihadın nasibi yoktur. Kim bu mevzuda görüş ve ictihada pay çıkarırsa kesinlikle bedbahtlardan olur. İnsana vacip olan, Allah (azze ve celle)’nin kaza ve kaderine icmalen iman etmesidir. Hayrın da şerrin de itaatin de masiyetin de ancak O’nun meşiyetiyle var olacağına iman etmesidir, inzal buyurduğuna iman ve tasdik edip, emir ve nehiylerine itaat etmesidir. Güzel bir iş yaptığında bundan ötürü Allah (subhanehu ve teâlâ)’ya hamd etmeli, kötü bir iş yaptığında bundan ötürü Rabbine istiğfar etmeli. Bilmeli ki, o da bu da Allah (azze ve celle)’nin takdiriyledir. Lakin kötü işine kader ile delil getirmeye kalkışırsa İblis gibi mel’un olur. Zira Âdem (aleyhissalatu vesselam) günahkâr olduğunda Rabbine yöneldi, tevbe edip merhametini niyaz etti. Allah (azze ve celle) de onu bağışladı ve ona hidayet etti. Fakat İblis günahında ısrar etti ve itaatsizliğine kaderi delil gösterdi. Allah (azze ve celle) de onu lanetledi ve ilelebet merhametinden kovdu. Kadere imanın mertebeleri veya rükünleri: Kader mevzusunu doğru anlamak için kaderin şu dört mertebesini bilmek lazım gelir. Aynı zamanda kadere iman (ki kadere iman, imanın altı esasından biridir) ve dolayısıyla bütünüyle iman ancak bu dört mertebenin tahakkuk etmesiyle tam olduğundan dolayı bu mertebelere kaderin rükünleri de denilmiştir. Bu mertebeler şunlardır: Birinci mertebe: İlim. Yani kulun Allah (subhanehu ve teâlâ)’nın ilminin her şeyi kuşatmış olduğuna iman etmesidir. O, her şeyi bütünüyle ve ayrıntılarıyla bilendir. Bu ister Kendi fiilleri veya kulların fiilleri veya kâinatta var olan herhangi bir şey olsun. O’nun ilmi geçmişte olmuş, hazırda olan, gelecekte olacak, olmamış ve eğer olsaydı nasıl olurdu, her şeyi kuşatmıştır. O, kullarını onları yaratmadan önce bilendir. Onları yaratmadan önce rızıklarını, amellerini, nerede ve ne zaman ve nasıl öleceklerini de bilendir. O, kulların her hareketini ve hareketsizliklerini, açığa vurdukları ve gizledikleri her şeyi bilendir. Var olan ve olmayan hiçbir şey O’nun ilminden gizli kalmaz. Allah (subhanehu ve teâlâ) Sebe Sûresi 3.ayette şöyle buyuruyor: “Göklerde ve yerde zerre ağırlığınca hiçbir şey O'ndan saklı kalmaz. Bundan daha küçük olanı da daha büyük olanı da istisnasız, mutlaka apaçık bir kitapta (yazılı) dır.” İkinci mertebe: Kitabet. Yani kulun Allah (azze ve celle)’nin ilmi ile önceden bildiği mahlûkatın mukadderatını Levh-i Mahfuz’a yazmış olduğuna iman etmesidir. Var olan ve olmayan her şey Levh-i Mahfuz’a yazılmış olduğu gibi cereyan edecektir. İmam el-Buhari (rahimehullah)’ın Abdullah bin Amr bin As (radiyallahu anhuma)’dan tahric ettiği hadiste Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) şöyle buyuruyor: “Allah, mahlûkat için takdir ettiğini semaları ve arzı yaratmadan elli bin yıl önce yazmıştır.” Üçüncü mertebe: Meşiyet. Yani kulun her şeyin ancak Allah (subhanehu ve teâlâ)’nın isteği ile cereyan ettiğine iman etmesidir. Hareket ve durgunluk, hidayet ve sapıklık, itaat ve masiyet, her şey ancak O’nun meşiyeti ile gerçekleşir. İmam Müslim (rahimehullah)’ın Abdullah bin Amr bin As (radiyallahu anhuma)’dan tahric ettiği hadiste Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) şöyle buyuruyor: “Muhakkak ki bütün Âdemoğulların kalpleri bir kalp gibi er-Rahman’ın parmaklarından ikisi arasındadır. Onu dilediği yere çevirir.” Sonra Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) şöyle dedi: “Ey Allah’ım! Ey kalpleri çeviren! Kalplerimizi itaatine çevir!” Dördüncü mertebe: Halk etme. Yani kulun bütün kâinatın zatlarıyla, sıfatlarıyla ve amelleriyle mahlûk olduğuna iman etmesidir. Allah (celle ve âlâ) dışında her şey yaratılmış ve yoktan var olmuştur. Allah (subhanehu ve teâlâ) şöyle buyuruyor: “Her şeyi yaratan Allah’tır.” 1 Bir insanın imanı ancak kaderin bu dört rüknüne iman etmesiyle tamamlanır. Bu rükünlerde bir kusur doğrudan imanda bir kusur var eder. Kaderi inkâr etmek ise küfürdür ve tevhidin aslını bozar. İmam el- Lâlekâî ve İmam el-Âcuri (rahimehumullah ) İbn-i Abbas (radiyallahu anhuma)’nın şöyle dediğini naklederler: “Kader, tevhidin nizamıdır. Kim Allah’ı birler ve kadere iman ederse onun tevhidi tamamlanmıştır. Ve her kim Allah’ı birler ve kaderi yalanlarsa, onun yalanlaması tevhidini bozmuştur.” Yine İmam el-Lâlekâî (rahimehullah) İmam Hasan el-Basri (rahimehullah)’ın şöyle dediğini nakleder: “Her kim kaderi yalanlarsa İslam’ı yalanlamıştır.” Ve İmam Ahmed (rahimehullah) şöyle demiştir: “Kader, Allah’ın kudretidir.” Ebu’l-Vefa bin Akil (rahimehullah) İmam’ın sözünü şöyle izah eder: “Zira kaderi inkâr etmek, Rabb Teâlâ’nın kulların amellerini yazması, takdir etmesi ve halk etmesi kudretini inkâr etmektir.” Kadere imanda insana vacip olan miktar: İnsana vacip olan, zikri geçen dört mertebe dâhilinde kadere iman etmektir. Bu iman tafsili bir bilgiye dayanmak zorunda değildir. Mücmel bir iman sıhhati için kâfidir. Yani insanın şöyle iman etmesi kâfi gelir: Vuku bulan herhangi bir şey ancak Allah (azze ve celle)’nin onu bilmesiyle, yazmış olmasıyla, istemiş olmasıyla ve yaratmış olmasıyla vuku bulur. Aynı zamanda kul, Allah (subhanehu ve teâlâ)’nın itaati emrettiğine ve masiyeti nehyettiğine iman eder. Bunun için itaat üzere olur ve Allah (azze ve celle)’ye isyan etmekten uzak durur. İtaat türünden bir amel işlediğinde Allah (azze ve celle)’nin onu itaate hidayet ettiğinden ötürü ve salih amel işlemeyi kendisine kolaylaştırdığı için Allah (subhanehu ve teâlâ)’ya hamd etmeli, nefsine terk edildiğinden dolayı masiyet türünden bir amel işlediği zaman da hemen tevbe edip Allah (azze ve celle)’den mağfiret dilemeli. İşler istediği gibi yürüdüğü zaman bundan dolayı hamd etmeli ve Allah’a itaat üzere sabretmeli. Kendisine verilen bolluktan ötürü şımarmamalı, haddini aşıp nankörlük etmemeli. Ve eğer işler istediği gibi gitmezse bilmeli ki her şey Allah (azze ve celle)’nin takdir ettiği gibi cereyan eder. Bütün işler her şeyi bilen, hiçbir şeye muhtaç olmayan, engin merhamet, şefkat ve adalet sahibi olan Allah (azze ve celle)’nin emriyle cereyan eder. O emrederken Kendi menfaati için veya Kendi maslahatını korumak için değil, kulun menfaati, maslahatı ve hayrı için emreder. Şu hâlde insan bilmeli ki, eğer başına hoşlanmadığı bir şey gelirse bu onun için o vakitte ve durumda en hayırlısı olduğu içindir. Ona karşı en şefkatli ve en merhametli olan Rabbinin yazdığıdır. İlahi takdir ve kulun fiili: Kadere iman, insanın hakiki manada fiil sahibi olmasını nefyetmez. İnsan kendi iradesi ve ihtiyarı ile fiil işler. Bu fiiller ister itaat türünden veya masiyet türünden olsun. Fiili halk eden ve takdir eden ise Allah (celle ve âlâ)’dır. Bunun için kul fiillerinden mes’uldür. İtaatini mağfiret, hidayet ve ecir takip eder. İsyanında ısrar ederse ise cezası mağfiretten, hidayetten ve ecirden nasipsizlik olur. Bunun delilleri Kur’an ve Sünnette çoktur. Bunlardan en açık olanlardan birisi şudur: Allah (subhanehu ve teâlâ) şöyle buyuruyor: وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ وَمَا تَعْمَلُونَ Ma (مَا) harfi ya masdar ma’sıdır. Bu hâlde ayetin manası “Sizi de amellerinizi de halk etmiş olan Allah’tır.” olur. Veya ma-i mevsuledir. Bu hâlde ayetin manası “Sizi de ve sizin yaptıklarınızı da halk etmiş olan Allah’tır.” 2 Bu ayet-i kerime kulların fiillerinin yaratılmış olduğuna açık delildir. Ve el-Mülk Sûresi 2.ayette şöyle buyuruyor: “O, hanginizin daha iyi ve güzel amel edeceğini sınamak için ölümü ve hayatı yarattı.” Sınama ise ancak hür irade ve ihtiyar ile vuku bulan amelde söz konusu olur. Şu hâlde nassların ifadesiyle kullar hayırda ve şerde hakiki faillerdir ve aynı zamanda Allah (azze ve celle)’nin kudreti bütün fiilleri ve sıfatları kuşatmıştır. Her şeyin Halikı O’dur. Ehli Sünnet’in bu mevzuda akidesi budur. Bu hususun hulasası şudur: Allah (subhanehu ve teâlâ) kulun ne yapacağını onu (kulu) yaratmadan önce biliyordu ve onun hakkında neyi yaratacağını biliyordu. Buna göre Levh-i Mahfuz’a kul ile alakalı mukadderatı yazdı. Bunun akabinde Allah (azze ve celle) kul için nasıl istediyse ve takdir ettiyse kul öyle amel edecek. Kul hakkında ancak Allah (azze ve celle)’nin yazdığı cereyan edecek. Saadeti yazdığı kulları hidayet edecek ve hüsranı yazdığı kulları saptıracak. Cennet ehlini bildiği için ehlini onu kazandıracak amellere hidayet edecek. Cehennem ehlinden olanları bildiği için de ehline onu kazandıracak amelleri kolaylaştıracak. Kader kulun ameli için ölçü olmaz: Kulun ameli için ölçü Allah (azze ve celle)’nin o fiili yazıp yazmamış olması değil, bilakis Allah (azze ve celle)’nin kuldan o fiili işlemesini isteyip istememesidir. Kula yönelik şer’î teklif ve kendisinden beklenen kulluk, Rabbinin razı olduğu ve sevdiği zahiri ve batıni amelleri işlemektir. Amel icaben emredilmiş veya tahrimen nehyedilmiş ise itaat etmesi vacip olur. İstihbaben emredilmiş veya kerahaten nehyedilmiş ise itaati mendup olur. Şari’nin ne bu yönde ve ne de o yönde bir hitabı yoksa muhayyerdir. İster yapar ister yapmaz. Fakat “Allah yazdıysa yapacağım, yazmadıysa yapmayacağım” diyerek ameline kaderi ölçü koyması batıldır. Mesela güneş battıktan sonra “bakalım, Allah akşam namazını kılmamı yazdıysa nasıl olsa kılacağım, yazmadıysa da ne yapsam da kılamam” diyerek oturup da ne olacağını bekleyemez. Bilakis, Allah (azze ve celle)’nin kendisinden o vakit istediğine itaat ederek abdest alıp üç rekât namaz kılma mecburiyetindedir. Bu bağlamda mühim bir hususa kısa da olsa değinmek istiyorum. Sebeplerden istifade etmek tevekkül ve yakine aykırı değildir. Bilakis, bizzat marifet ve yakinin ta kendisi olabilir. Zira sebepler iki kısımdır: Bir: Bizzat ibadet olan sebep: Bu, insanın sebep ile kaderin ilişkisini idrak ederek sebepten istifade etmesidir; mesela dua gibi. İki: İnsanın tevellüt âlemi olan Dünya’nın kuralları dâhilinde sebep-müsebbeb ilişkisinde sebepten istifade etmesidir. Sebeplere iltifat etmeyip, kalbin yalnız Allah (azze ve celle)’ye bağlı olması şartıyla bu caizdir. İmam İbn-i Teymiyye (rahimehullah) şöyle der: “Sebepleri külliyen terk etmek tevhid makamında ihlaldir. Ve Allah’ı bırakıp sebeplere itimat etmek tevhidde şirktir.” Sebepleri külliyen terk etmek her iki hâlde de tevhid makamında bir ihlal olur. Birinci durumda dünyevi sebepleri terk ederek Allah (subhanehu ve teâlâ)’nın var ettiği nizama muhalif olmuş olur ve böylece kullukta haddini aşmış olur. Dinî sebeplerin terki hâlinde ise ihlali daha barizdir; zira ilahi emirlere muhalefet etmiş olur. Mesela bir kişi, “Nasıl olsa her şey takdir edilmedi mi? O hâlde yazılmış ise olacak, yazılmamış ise ne yaparsan yap olmayacak. Şu hâlde sebepleri kullanmakta bir fayda yoktur” dese, derim ki: “o hâlde acıktığın zaman yemek yeme, zira sana doymak yazılmış ise, doyacaksındır, yemek yesen de yemesen de. Veya çocuk sahibi olmak için eşinle birleşme, zira sana çocuk yazılmış ise olacaktır, eşine yaklaşsan da yaklaşmasan da.” Elbette her akıl sahibi böyle bir inancın batıllığını görebilir. Hatta kimisi daha da ileriye giderek dinî sebepleri gereksiz görüyorlar ve mesela şöyle diyorlar: “Dua etmeye gerek yok, zira arzulanan takdir edilmişse vuku bulacaktır, kul dua etse de etmese de. Fakat takdir edilmemişse vuku bulmayacaktır, dua etse de etmese de.” Bu sözün sahibi hafif ifadeyle cahil ve marifetullahtan nasipsizdir. Ehli Sünnet ulemasının söylediği gibi, mukadderattan sebep ile takdir edilmiş olanı vardır. Bu tür kader sebepten mücerred takdir edilmemiştir, bilakis sebebin vuku bulmasına bağlıdır. Sebep vuku bulursa takdir edilen de vuku bulur. Sebep vuku bulmazsa takdir edilen de vuku bulmaz. Mesela, tokluk yemek yemeye bağlıdır. Yemek yenilirse tokluk var olur. Yenilmezse var olmaz. Bu, kadere mütenakız değildir. Zira sebebi de sebebe bağlı olan kaderi de Allah (celle ve âlâ) ezeli ilmiyle yazmıştır. Ezeli ilmiyle yazmış olduğu kaderin tahakkuk etmesi için sebepler tevellüt eder. Bir de sebebe bağlı, lakin sebebin oluşumu marifetullahtan neşet eden mukadderat vardır. Bu mevzuyu izah etmek ben gibilerini aciz bırakır ama bu hadisin ikinci kısmı bu mevzuyu konu ettiğinden dolayı orada bu mevzuyu Allah (celle ve âlâ)’nın yardımı ve hidayetiyle açmaya çalışacağım. Burada sadece bu sebeplerden birisini hatırlatmak istiyorum: O sebep, duadır. Dua bu sebeplerin en güçlüsü ve en faydalısıdır. Allah (azze ve celle)’yi en iyi tanıyanlar bu sebebi en çok ve en iyi kullananlar olmuşlardır. Nebiler (aleyhimussalatu vesselam)’ın ve sahabe (radiyallahu anhum)’un siretlerinde bunun için çok misaller vardır. Mesela Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in Bedir Savaşı’nın akşamından başlayarak devamlı ellerini semaya doğru kaldırıp Ebu Bekir (radiyallahu anhu)’nun ona (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’e acıyıp, “Ya Rasûlallah! Rabbine niyaz ettiğin yetişir. Nefsim elinde olan Allah'a yemin ederim ki, O sana olan va’dini muhakkak yerine getirecektir.” değinceye kadar dua etmesi gibi. Veya güçlü bir orduya sahip olmasına rağmen çokça dua eden ve ashaba şöyle nasihat eden Ömer (radiyallahu anhu) gibi: “Galip gelmeniz çokluğunuzdan değildir. Ancak semadan gelen destek iledir.” Mü’min savaşçı en güçlü silahını elden bırakmamalı, aksi takdirde sayısı ne kadar çok olursa olsun ve techizatı ne kadar mükemmel olursa olsun hezimeti kesindir, vallahi kesindir. Kalbin iştirak etmediği bir cihad semadan destek görmez. Yeri ve semavatı aydınlatmayan bir cihad semadan destek görmez. El-Hâkim (rahimehullah)’ın sahih diyerek Ali (radiyallahu anhu)’dan tahric ettiği hadiste Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) şöyle buyuruyor: “Dua, mü’minin silahıdır. Ve dinin direğidir. Ve semavatın ve arzın nurudur.” İşlenmiş masiyet için kader delil olmaz: İmam İbn-i Teymiyye (rahimehullah)’ın dediği gibi “kadere iman edilir, hüccet getirilmez”. Hiçbir masiyet sahibi işlediği günaha Allah (azze ve celle)’nin yazdığı kaderi delil getirerek amelinin hakiki faili olmadığını ve binaenaleyh mükellef olmadığını iddia edemez. Ederse müşrikler gibi demiş olur. Allah (subhanehu ve teâlâ) onlar hakkında şöyle buyuruyor: “Müşrikler diyecekler ki: “Eğer Allah dileseydi, biz de atalarımız da şirk koşmaz, hiçbir şeyi de haram kılmazdık.” 3 Böyle söyleyenler, üstü kapalı “biz işlediğimiz şirkleri ve günahları kendi irademizle değil, Allah’ın emriyle işledik. Binaenaleyh işlediklerimizden mükellef değiliz” demek istiyorlar. Nitekim melun imamları İblis de Rabbine isyan sebebini kendi azgın ve mütekebbir nefsinde değil, Rabbinin emrinde, kaderinde iddia etmişti ve intikama yemin etti ve ebediyyen küçültülmüş, kınanmış ve kovulmuş olan oldu. Dünya ve ahirette mücrimlerin imamı oldu. “(Allah azze ve celle) Dedi ki: “Ben sana emretmişken seni secde etmekten alıkoyan nedir?”(İblis aleyhillane) “Ben ondan daha üstünüm. Çünkü beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın” dedi. (Allah celle ve âlâ) “Öyle ise, “İn oradan!” Orada büyüklük taslamak senin haddin değildir. Çık! Çünkü sen aşağılıklardansın!” buyurdu. (İblis) “Bana (insanların) tekrar dirilecekleri güne kadar mühlet ver” dedi. (Allah celle ve âlâ) “Haydi, sen mühlet verilenlerdensin” buyurdu. (İblis dedi ki:) “Öyle ise beni azdırmana karşılık, yemin ederim ki ben de onları saptırmak için Senin doğru yolunun üstüne oturacağım. Sonra elbette onlara önlerinden, arkalarından, sağlarından, sollarından sokulacağım ve Sen onların çoklarını şükredenlerden bulmayacaksın!” (Allah azze ve celle şöyle buyurdu:) “Haydi, yerilmiş ve kovulmuş olarak oradan çık! Andolsun ki, onlardan kim sana uyarsa, sizin hepinizi cehenneme dolduracağım!” 4 Babamız Âdem ve anamız Havva (aleyhimussalatu vesselam) ise işledikleri günahı itiraf ettiler, boynu bükük, aciz ve Rabbinin merhametine muhtaç şekilde tevbe ettiler ve mağfiret dilendiler ve “Rabbimiz, biz kendimize zulmettik. Eğer bize mağfiret ve rahmet etmezsen muhakkak ki zarara uğrayanlardan oluruz.”5 dediler. “Âdem de Rabbinden bazı kelimeler belleyip aldı (tevbe etti). O da tevbesini kabul buyurdu. Çünkü O et-Tevvab, er-Rahim olandır.” 6 Bir şüpheye cevap: Şüpheci şöyle diyebilir: Fakat Âdem, Musa’ya işlediği günah için kader ile delil getirmemiş midir? Ve Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) “Böylece Âdem, Musa'ya delille galip oldu” dememiş midir? Buna cevap olarak derim ki: İmam el-Buhari (rahimehullah) Ebu Hureyre (radiyallahu anhu)’dan Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: “Âdem ile Musa birbirine hüccet getirip çekiştiler. Musa, Âdem'e “Sen, günahın seni cennetten çıkartmış olduğu Âdem'sin” dedi. Âdem de Musa'ya “Sen, Allah'ın risaleti ve kelamı ile seçip üstün kıldığı Musa'sın. Sonra sen, ben yaratılmadan evvel üzerime takdir edilmiş bir işten dolayı beni kınıyorsun!” dedi.” Bunun ardından Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) iki kere “Böylece Âdem, Musa'ya delil ile galip oldu.” buyurdu. Bu hadis şüphe sahibinin lehine değil, bilakis aleyhine delildir. Zira daha önce de geçtiği gibi kul, ne kaderi engelleyebilir ve ne de takdirin sebebini iptal edebilir. Allah (azze ve celle)’nin kudreti karşısında kul mutlak acizdir. O’nun yazdığı muhakkak vuku bulacaktır. Bu açıdan Âdem ile Musa (aleyhimussalatu vesselam) ve herhangi bir başkası arasında fark yoktur. Ve özellikle risalet ve kelam ile seçilip ve üstün kılınmış olan Musa (aleyhisselam) hiçbir mahlûkun âlemlerin Rabbi olan Allah (celle ve âlâ)’nın emri dışına çıkamayacağını elbette bilendir. Dolayısıyla def-i muhal olan bir şeyden ötürü Âdem (aleyhisselam)’ı ayıplaması Musa (aleyhisselam)’ı yenik duruma düşürmüştür. Yoksa Âdem (aleyhissalatu vessellam) bu sözüyle “işlediğim günahı Allah bana yazmıştır, benim bu günahta bir payım yoktur, ben işlediğim ameli kendi ihtiyarımla değil, Allah’ın zorlamasıyla yaptım” deyip, Musa (aleyhissalatu vessellam) da buna mukabil “o hâlde sen yapmış olduğundan sorumlu değilmişsin. Rabbim seni zorlamış” diyerek Âdem’in ihticacını kabul etmiş değildir. Bilakis Âdem (aleyhisselam) Musa (aleyhisselam)’a karşı Allah (azze ve celle)’nin buyurduğu gibisinin aynısıyla galip olmuştur. Allah (celle ve âlâ) şöyle buyuruyor: “Yeryüzünde vuku bulan ve sizin başınıza gelen herhangi bir musibet yoktur ki Biz onu yaratmadan önce bir kitapta yazılmış olmasın. Şüphesiz bu, Allah'a göre kolaydır.” 7 Ve şöyle buyuruyor: “Allah'ın izni olmaksızın hiçbir musibet isabet etmez. Kim Allah'a inanırsa, Allah onun kalbini doğruya hidayet eder. Allah her şeyi bilendir.” 8 İki: (لِعَبْدٍ أنْ يَمُوتَ بِأرْضٍ) (Bir kulun bir yerde ölmesini): Her nefis ölümü tadacak. Bu fani dünyada herkesin yakinen öğrendiği en büyük gerçektir ölüm. Aynı zamanda insanın en büyük korkusudur. Ya fani dünyayı bırakmak istemediği ama bırakma mecburiyetinde olduğunu bildiği için veya geleceğinden endişeli olduğu için. Ancak sahih bir iman insanın ölüm korkusunu arzuya çevirebilir. Zira sahih iman sahibi insan Rabbinin engin merhametinden ümitli olabilir. Rabbinin kudretinden korkar ve nusretinden emindir: “Ey iman edenler! Eğer siz Allah'a yardım ederseniz O da size yardım eder, ayaklarınızı sabit kılar (kaydırmaz).” 9 Yani ey mü’minler! Eğer siz Allah’ın dinine yardım ederseniz, ilahi emir ve nehiyleri itaatinizle ve itaat ettirmenizle muhafaza eder ve ikame ederseniz, âlemlerin Rabbi olan Allah (celle ve âlâ) da sizi muhafaza eder, ayaklarınızı dünyada ve kabirde ve Arasat’ta ve Sırat’ta -ta ki ebedi meskeninize, cennetinize girinceye kadar- sabit kılar, kaydırmaz. Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: “Allah, iman edenlere dünya hayatında da ahirette de sağlam söz üzere sebat verir. Zulmedenleri de Allah saptırır. Allah dilediğini yapar.” 10 Ey kendine zalim nefis! Rabbinin yedi semanın üzerinden inen tehdidine kulak ver! Kalbini aç! Rabbinin sözleri sana nur olsun, yolunu aydınlatsın! Bir gün ölüm sana da çatacak. Gafillerden olma! Vuku bulacağı kesin olan her şey yakındır. Kendini dünyada Rabbine ispat et ki, Rabbin de sana dünyada ve dünya sonrasında sağlam söz yani La ilahe illallah Muhammed’en Rasûlullah üzere sebat versin. Zalimlerden olma, zira zalimleri Allah (subhanehu ve teâlâ) kendi nefislerine terk eder ve onlar yoldan saparlar. Hatta kendilerini ve kendileri için faydalı olanları unuturlar ve hayvanlardan beter olurlar: “Ey iman edenler, Allah'tan korkun. Herkes yarın için neyi takdim ettiğine baksın. Allah'tan korkun. Hiç şüphesiz Allah yaptıklarınızdan haberdardır. Kendileri Allah'ı unutmuş, böylece O da onlara kendi nefislerini unutturmuş olanlar gibi olmayın. İşte onlar fasık olanların ta kendileridir.” 11 Bil ki âlemlerin Rabbi olan Allah (celle ve âlâ)’nın kudretinin üzerinde hiçbir kudret yoktur. O, dilediğini yapar ve ancak O’nun dilediği olur. Şu hâlde değerli kardeşim, ölümün ne zaman, nerede ve nasıl geleceği senin derdin olmasın. Onun Sahibi onu zaten seni henüz yaratmadan evvel yazdı. Kalem kalktı, mürekkep kurudu, defter kapandı. Nice aramızda yürüyen insanların isimleri ölülerin arasına yazıldı bile. Uçak mıdır, düşman silahından gelen kurşun mu veya Allah korusun yaşlılık, hastalık, araba kazası, elektrik çarpması veya kardeş silahından gelen kurşun mu? Beytu’l-İzze Sahibinin yazdığını kim değiştirebilir ki? Hayır! Senin derdin değerli kardeşim, henüz ölmeden, diriyken ve amel sahibiyken itaatini, şükranını, hamdını, acizliğini, muhtaçlığını, sevgini, arzunu O’na, Rabbine, Sahibine göstermek olsun. Üç: (جَعَلَ لَهُ إلَيْهَا حَاجَةً (أوْ قَال) بِهَا حَاجَةً)(Onun için oraya bir hacet var eder (veya) ona orada bir hacet var eder). Yani kulu oraya veya o amele birbirinden tevellüt eden sebepler ilişkileri dâhilinde yönlendirir. Bu hadis-i şerifin ikinci kısmıdır ve ilahi marifetin sırlarından ve her gözün göremediği bilakis sadece kalp gözüne gizli olmayan fıkıhtan bahseder. Hadisin ilk kısmının şerhinde geçtiği gibi Ehl-i Sünnet ulemasına göre sebep ile takdir edilmiş olan mukadderat vardır. Bu tür kader sebepten mücerred takdir edilmemiştir, bilakis sebebin vuku bulmasına bağlıdır. Sebep vuku bulursa takdir edilen de vuku bulur. Sebep vuku bulmazsa takdir edilen de vuku bulmaz. Mesela, tokluk yemek yemeye bağlıdır. Yemek yenilirse tokluk var olur. Yenilmezse var olmaz. Bu durum kadere mütenakız değildir. Zira sebebi de sebebe bağlı olan kaderi de Allah (celle ve âlâ) ezeli ilmiyle yazmıştır. Ezeli ilmiyle yazmış olduğu kaderin tahakkuk etmesi için sebepler tevellüt eder. Bir de sebebe bağlı, lakin sebebin oluşumu Marifetullah’tan neşet eden mukadderat vardır. Bu tür mukadderatı anlamakta Müslümanlar bugün maalesef bir hayli zorluk çekiyorlar. Bunun başlıca iki sebebi vardır. Birinci ve asıl sebep ümmete hâkim olan akılcılıktır (Aristo mantığı). İkinci sebep bu tür mukadderatı dinlerini batinî felsefeye ve ecnebî mitolojilere bina etmiş olan tasavvufçuların konu etmeleridir. Bu da yine ümmette yayılmış olan akılcılığın bir neticesidir. Zira Aristo mantığının İslam ümmetine musallat olmasıyla akıl; rasyonel, fiziksel âleme hapsedildi ve duyu üzeri âlem irrasyonel, metafiziksel oldu. İslam felsefecileri ve kelamcıları bu ayırımı tabiat ve tabiat ötesi olarak yaptılar ve tabiat ötesini “ilk felsefe” ve “ilahi ilim” ve “ilahiyat” olarak isimlendirdiler. İlahiyat olarak isimlendirdikleri bu cehaletin konusu varlıktır. Yani var eden Yaratıcı ve ondan sonra gelen sebepler ve kuralları. Bu manada varlığı bahsederken “ilahiyatçılar” Aristo metafiziğine bağlı kalmışlardır. Bunun için de aslında iki kısmı da (fizik ve metafizik) aynı akli kalıplarla işlemişlerdir. Bunun neticesi olarak insanlar -ve akılcılığın hâkimiyetiyle Müslümanlar- duyusal ve duyu üzeri âlemi özünde sadece mantıksal, rasyonel akıl ile bilmeye başlamışlardır. Bunun için bu hadisin bu kısmında konu edilen mukadderatı tabiat ötesi, irrasyonel ve olağan üstü sayar olmuşlardır. Sadece ilahi vahyin lisanıyla ve Nebevi risaletin beyan etmiş olduğu kalıplarla anlaşılması mümkün olan varlığı ecnebî kalıplarla anlamaya çalıştıkları için varlığı anlayamaz ve dolayısıyla varlığın sebeplerinden de gerektiği gibi istifade edemez olmuşlardır. Yukarıda geçtiği gibi mukadderattan sebebe bağlı olanı vardır. Bunun bir kısmı zahiri sebepler ilişkisi dâhilinde cereyan eder. Mesela doymak için yemek yemenin sebep olması gibi. Allah (celle ve âlâ) bir insanın doymasını takdir etmiştir ve onun doyması için sebep olan yemeği de takdir etmiştir. Bir kısmı da Marifetullah’tan neşet eder ki insan Allah (celle ve âlâ)’yı ne kadar iyi tanırsa bu sebeplerden o kadar çok istifade edebilir. Bunun için öncelikle var edeni tanımak lazımdır. On ikinci asrın büyük âlimlerinden ve ariflerinden olan Şah Veliyyullah ed-Dehlevi (rahimehullah) şöyle der: Bil ki âlemin icat edilmesine ilişkin Allah-u Teâlâ’nın birbirine bağlı üç sıfatı vardır. Bunlardan biri ibda’dır. İbda’ bir şeyin şeyden olmaksızın (yoktan) icat edilmesidir. Bu durumda o şey, herhangi bir madde olmaksızın yokluktan çıkmış olur. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’e işin başlangıcı hakkında sorulduğunda şöyle buyurmuştur: “Allah vardı ve O’ndan önce hiçbir şey yoktu.” İkincisi halk etmektir. Halk etmek bir şeyi bir şeyden icat etmektir. Âdem’in topraktan yaratılmış olması gibi. “Cinleri halis ateşten yarattı.” 12 Akıl ve nakil gösteriyor ki, Allah-u Teâlâ âlemi türler ve cinsler olarak yaratmıştır ve her tür ve cins için de özellikler kılmıştır. Mesela insan türünün özelliği konuşma kabiliyetine sahip olması, derisinin tüysüz, iki ayağı üzerinde düz durması ve kendisine konuşulan sözü anlar olmasıdır. At türünün özelliği, kişnemesi, derisinin tüylü olması, dört ayağı üzere durur olması ve kendisine konuşulan sözü anlamamasıdır. Zehrin özelliği ise, onu alan insana öldürücü olmasıdır. Zencefilin özelliği, harâret ve kuruluk, kâfurunki ise soğukluktur. Bütün madenler, bitkiler ve canlılar bunun misli kendilerine has özelliklere sahiptirler. Eşya için kılınan özellikler o eşyadan ayrılmaz. Sünnetullah bu şekilde cereyan etmektedir. Ve fertleri belirleyen özellikler ve ihtimalleri tayin eden hususlar o özelliklerle mahsus ol­maktadır. Hakeza türlerin ayırıcı özellikleri cinslerinin özelliklerine mahsustur. Mesela الجِسْمُ (cisim) veالنَامِيُّ (gelişen, büyüyen canlı) ve hayvan ve insan ve şu şahıs gibi birbiriyle ilişkilendirilen isimler umumda ve hususta manaları zahirde birbirine girmiş ve iç içe gibi görünürler. Ancak sonra akıl aralarındaki farkı idrak eder ve her özelliği o özelliğin kendisine ait olduğu şeye nispet eder. Üçüncüsü Mevâlîd âleminin (sebepler âleminin) tedbir edilmesidir. Bu, meydana gelen hâdiselerin (Allah’ın) hikmetinin gerektirdiği nizama uygun ve cömertliğinin gereği olan maslahata ulaştıracak şekilde yürütülmesidir. Mesela; buluttan yağmur indirmesi ve onunla yeryüzünün bitkilerini bitirmesi gibi. İnsanlar ve hayvanlar onları yerler. Böylece yağmur tayin edilmiş olan bir zamana kadar onların hayatları için bir sebep olur. Ve İbrahim (aleyhisselam)’ın ateşe atıldığı zaman Allah’ın onun diri kalması için ateşi serin ve selamet kılması gibi. Ve Eyyub (aleyhisselam)’ın hastalanmış ve bedenini hastalık kapladığı zaman Allah-u Teâlâ onun için şifasını içeren bir pınar çıkarmış olması gibi. Keza Allah-u Teâlâ yeryüzü sakinlerine baktığı ve orada yaşayan Arap olan ve olmayan herkese gazap ettiği ve bunun üzerine dilediğini karanlıklardan aydınlığa çıkarması için Nebisi (sallallahu aleyhi ve selem)’e onları uyarması ve onlara karşı cihad etmesi için vahiyde bulunmuş olması gibi.” 13 Tevellüt âleminde sebeplerin ve sonuçların meydana gelmesi için Allah (celle ve âlâ) âleme bazı güçler yerleştirmiştir. Bu güçlerden biri eşyadan ayrılmayan tabiatı ve özellikleri ve bu özelliklere terettüp eden tabii hükümlerdir. Mesela bıçağın kesme özelliğine sahip olması ve kullanıldığı takdirde eşyayı kesmesi gibi. Bu manada eşyanın esasi özellikleri o özelliklere terettüp eden bir neticeyi ilzam eder. Bunun için de insan mükelleftir. Zira bıçağın kullanıldığı takdirde kestiği zorunlu bir neticedir. Dolayısıyla insan bıçağı kullandığı takdirde neticesinden mükelleftir. Bu durumda sebeple netice arasındaki irtibatı kuran ve sonucu doğuran eşyanın tabiatına yerleştirilmiş olan özelliklerin tepkileşmesidir. Sebepler âleminin bu mahiyetini anlamak için içgüdüsel akıl yeterlidir. Ama eşyalar arası bir kısım lüzumi ilişkiler ve neticeleri vardır ki bunları akledebilmesi için insanın vahiyle akletmesi zorunludur. Aksi takdirde anlayamaz ve istifade edemez. Bu neticeleri oluşturan güçler şunlardır: Bir: İnsanın tevellüt âleminde eşyadan istifade etmesini düzenleyen İslam şeriatı. Şeriat umumen bütün hayrı ve faydayı beyan etmiştir ve ona ulaştıracak olan yolu da irşad etmiştir. Şeriatın men ettiğinde ya fayda yoktur ya zarar faydadan çoktur ya da netice itibariyle bir zarar vardır. Bunun için şeriat men etmiştir. Şeriatın emrettiği ise ya halis faydadır veya fayda zarardan daha çoktur veya netice itibariyle bir fayda vardır. Bunun için şeriat emretmiştir. Her haliyle şeriata itaat eden kul şeriatın irşad ettiği neticeye ulaşacaktır. Farkında olsun veya olmasın. Zira ilahi hüküm sebeple netice arasında zorunlu bir varlık ilişkisi va’z etmiştir. Bunun örnekleri Kur’an ve Sünnette çoktur. Sonra salih amelden ancak salih amel tevellüt eder ve seyyiattan ancak seyyiat tevellüt eder. Bunun için الجَزَاءُ مِنْ جِنْسِ العَمَل (Ceza amelin cinsindendir) sözü kurallaşmıştır. Yani şirkten âri ve Nebevi Sünnete mutabık olan amelin cezası (mükâfatı) ancak aynı cinsten, yani diğer bir salih ameldir. Dolayısıyla her salih amel diğer bir salih amele sebep olur. Bu aksi için de geçerlidir. Her bir masiyet diğer bir masiyete sebep olur. Üçüncüsü olarak şeriat zahiren görülemeyen ve hatta aslında eşyanın tabiatına aykırı olan sebep netice ilişkileri kurmuştur. Dolayısıyla şeriata itaat etmeyen kul asla şeriatın murad ettiği neticeye ulaşamayacaktır. Mesela şirkin ve fesadın yok olması ve tevhidin ikamesi için savaşmak sebep kılınmış olması gibi. Allah (celle ve âlâ) şöyle buyurmaktadır: وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ كُلُّهُ لِلَّهِ “Fitne kalmayıncaya ve din tamamen Allah’ın oluncaya kadar onlarla savaşın”  14 Gaye fitnenin ortadan kalkmasıdır ve bu gayenin tahakkuk etmesi için Allah (celle ve âlâ) sebebi belirlemiş ve emretmiştir. O sebep savaştır. Dikkat edin! Allah(celle ve âlâ) onlara karşı cihad edin buyurmamıştır. Zira cihad savaştan daha umumdur. Bilakis cihadın bir kısmı olan savaşı emretmiştir. Savaş haricinde başka bir sebep asla bu gayenin tahakkuk etmesini sağlamayacaktır. Bunun için savaşı terk edip veya ihmal edip sırf tebliğ ve davet çalışmasıyla yetinenler bilsin ki asla şirk ve isyanı yeryüzünden kaldıramayacaklardır. Zira gayenin tahakkuku için Şari’ nin elzem kıldığı sebebi (Savaşı) kullanmıyorlar. İki: Eşyanın henüz yeryüzünde var olmadan berzah âlemindeki hâli. Bu âleme tasavvuf dilinde misal âlemi denilir. Elbette tasavvufçular bu âlemi kendi batıl batini felsefeleriyle tavsif etmişlerdir ve Allah (celle ve âlâ)’nın Rasûlü Muhammed (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’e inzal ettiği İslam dininin asıllarına muhalif batıl neticeler çıkarmışlardır. Lakin şer’i nasslar berzah gibi bir âlemin varlığına ve bu âlemin sebepler âleminde meydana gelen hâdiselerin üzerinde etkili olduğuna delildir. Allah (subhanehu ve teâlâ) şöyle buyuruyor: وَمِنْ وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ “Onların arkalarında diriltilecekleri güne kadar bir berzah vardır.” 15 Berzah lügatte iki şeyin ortasında olup bu iki şeyi birbirinden ayıran hacizdir. Berzah âlemi dünya âlemiyle ahiret âlemi arasında olan ve iki âlemi birbirinden ayıran ve aynı zamanda iki âlemin iletişimini sağlayan âlemdir. Maddi varlık âleminde (dünyada) var olan manalar, fiiller ve eşyalar bu âlemde dünya âleminden farklı ama aynı üslup ile tecessüm eder. Böylece birbirinden farklı olan iki âlem (dünya âlemi ve ahiret âlemi) arasında iletişim mümkün olur. Mesela dünya canlıların yapısını oluşturan en küçük canlı birimler hücrelerdir. Çok küçük oldukları için ve çoğu renkli bir yapıya sahip olmadıkları için gözle görülmeleri insan için mümkün değildir. Ama her yerde varlar. İçimizde, dışımızda ve günlük hayatımızı sürdürdüğümüz her yerde. Mesela hücrelerin en basitlerinden birisi bakteridir. Bakteri de enerji üreten ve bunun için beden ısısına sahip olan canlı bir varlıktır. Her yerde varlar lakin biz onları göremiyoruz. Düşünün ki bakterilerin beden ısısını algılayabilen termal bir gözlük olsa o zaman gözlüğü kullandığın zaman bakterileri de görebilirdin. Gözlüğü kullanman veya kullanmamana göre aynı zaman ve aynı ortamda önündeki beliren suret değişik olacaktır. Gözlükle gerçeklerden daha çok göreceksin. Gözlüksüz daha az göreceksin. Berzah âlemiyle iletişim de bunun gibidir. Birçok hadiste Cibril (aleyhisselam)’ın Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’e gözüktüğü, onunla konuştuğu, ama diğer insanların onu göremedikleri ve duyamadıkları sabittir. 16 Veya iki kabir sahibinin kabirlerinde azap edildiğini Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) görebilirken yanındakiler görememişlerdir. Veya Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) namazda cennet ve cehennemi görmüştür ve cennetten bir salkım üzüm almak için elini uzatmıştır ve cehennem sıcağından dolayı geri çekilmiştir. O anda Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve selem) cennetin veya cehennemin önünde veya içinde namaz kılmadığı açıktır. Lakin ahiret âlemini kendisine yakınlaştırmış olan bir ara âleminde bulunmuştur. Allah-u A’lem. 17 Veya kabrin ya cennet bahçelerinden bir bahçe ya cehennem çukurlarından bir çukur olduğu, ya yetmişe yetmiş zira genişletildiği ya da ölünün kaburgalarını birbirine geçirecek şekilde daraltıldığı, kabre konulan kişiye sorgu meleklerinin geldiği ve ona sual sordukları, kişinin amelinin şekle girdiği, meleklerin can çekişen insana geldiği ve ruhu ya güzel kokulu elbise veya pis kokulu çuval içerisinde semaya taşıdıkları sonra kabre iade ettikleri, meleklerin kabirde bulunan ölüye demirden tokmaklarla vurdukları ve bunun sonucunda onun doğu ile batı arasında bulunan her şeyin işiteceği bir çığlık atması sahih hadislerle sabittir. Lakin insanlar bunların hiçbirini müşahede edemiyorlar.  18 Veya Kıyamet gününde dünyanın ak saçlı, çirkin suratlı bir koca karı olarak getirildiği, el-Bakara ve Âl-i İmran Sûreleri iki bulut ya da iki gölge veya saf tutmuş iki bölük kuş gibi gelip okuyucularını savunacakları, namaz, oruç ve diğer ibadetlerin getirilip şahitlik ettikleri hadislerde haber verilmiştir. 19 Veya Allah (celle ve âlâ) mahlûkatı yarattıktan sonra rahimin ayağa kalkıp “Bu ihmal edilmekten Sana sığınanın makamıdır” 20 demiş olması veya iyiliğin ve kötülüğün Kıyamet gününde dikilecekleri ve iyiliğin sahiplerini müjdeleyeceğini ve kötülüğün “Benden geri durun! Benden geri durun!” 21 demesi gibi. Bu manada birçok sahih hadis vardır. Elbette bu vuzuhta (açıklıkta) ve yoğunlukta ahiret âlemiyle bir iletişim sadece Enbiyaya mahsustur. Zira Enbiya ahiret âleminden aktarımlarında tamamen Allah (celle ve âlâ)’nın himayesi altında ve masumdur. Bunun için sadece Enbiyanın ve Enbiyanın sonuncusunun gelmesiyle artık sadece Muhammed (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem)’in aktarımları delil ve hüccettir. Onun haricinde hiçbir beşerin sözü delil ve hüccet değildir. Lakin çok daha düşük ve zayıf bir surette sıradan insanın da berzah âlemiyle iletişimi mümkündür. Mesela bu iletişimin en yaygın ve herkes tarafından müşahede edilen yolu rüyadır. Üç: Melekler. Dünya âleminde sebep-netice (tevellüt) ilişkileri üzerinde etkili güçlerden biri de meleklerdir. Meleklerin bu konumu nasslarla sabittir. Allah (subhanehu ve teâlâ) şöyle buyuruyor: الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيُؤْمِنُونَ بِهِ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَعِلْمًا فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ رَبَّنَا وَأَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدْتَهُمْ وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ وَقِهِمُ السَّيِّئَاتِ وَمَنْ تَقِ السَّيِّئَاتِ يَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمْتَهُ وَذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ “Arşı taşıyanlar ve onun etrafındakiler, Rabblerini hamd ile tesbih ederler. O’na iman ederler. Mü’minler için de mağfiret dilerler. “Ey Rabbimiz! Rahmetin ve ilmin her şeyi kuşatmıştır. O, tevbe edip Senin yoluna uyanları bağışla, onları cehennem azabından koru. Ey Rabbimiz! Hem onları, hem onların babalarından, zevcelerinden ve zürriyetlerinden salih olanları kendilerine va’d buyurduğun Adn cennetlerine koy. Şüphesiz el-Aziz ve el-Hakîm Sensin. Onları fenalıklardan koru. Sen her kimi fenalıklardan korursan, o günde muhakkak ona rahmet etmiş olursun. İşte asıl büyük kurtuluş da budur.” 22 İmam Müslim (rahimehullah)’ın Ebu Hureyre (radiyallahu anhu)’dan tahriç ettiği hadiste Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve alihi ve sellem) şöyle buyuruyor: “Şüphesiz ki Allah, bir kulu sevdiği zaman Cibril’i çağırır ve “Ben falanı seviyorum. Onu sen de sev!” buyurur ve Cibril de onu sever. Sonra semada seslenerek “Muhakkak ki Allah falanı seviyor. Onu siz de sevin!” der. Artık onu sema ehli de severler. Sonra onun için yeryüzüne kabul konur (da makbul kişilerden olur). Allah bir kula da buğz ettiği zaman Cibril’i çağırarak “Ben falana buğzediyorum. Ona sen de buğzet!” buyurur. Ve Cibril ona buğzeder. Sonra sema ehli arasında: “Allah falana buğzediyor. Ona siz de buğzedin!” diye seslenir. Onlar da kendisine buğzederler. Sonra o kul için yeryüzüne buğz konulur.” Buna benzer çok hadiste meleklerin salih kullar için dua, istiğfar etmeleri ve onlara hayrı ilham etmeleri ve fasık kullara beddua ve lanet etmeleri sabittir. Şah Veliyyullah ed-Dehlevi (rahimehullah) şöyle der: “Bil ki pek çok şer’i nasstan şu sonuç çıkmaktadır ki Allah-u Teâlâ’nın öyle kulları vardır ki, bunlar meleklerin üstünleri ve yüce huzura yakın olanlardır. Bunlar kendisini ıslah eden, nefsini tekzip eden ve insanların ıslahı için çalışan kimseler için hep dua ederler. Onların bu duaları, bu kişilerin üzerlerine bereketlerin inmesine sebep olur. Bunlar diğer taraftan Allah’a isyan edenlere ve yeryüzünü ifsat edenlere lanet ederler. Bu lanetleri, o kişilerin içinde hasret ve nedametin doğmasına sebep olur. Yine onların lanetleri dünya sakinlerinin kalplerinde o kötü insanlara buğz etmelerine, onlara dünyada yaşarken veya ölürken kötü davranmaları ilham olunur. Bu melekler Allah ile kulları arasında elçidirler. İnsanların kalbine hayırlı olan şeyleri ilham ederler. Yani onlarda hayırlı şeylere dair düşüncelerin var olmasına bir çeşit yolla sebep olurlar. Bunların Allah’ın dilediği keyfiyette ve dilediği yerde toplantıları olur. Bu toplantılar “Refîku’l-Ala” ve “Nediyyu’l-Ala” ve “Meleu’l- Ala” isimleriyle tabir edilir. Seçkin insanların ruhları, bunların arasına girer ve onlara katılır. Nitekim Allah-u Teâlâ şöyle buyurmuştur: يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً فَادْخُلِي فِي عِبَادِي وَادْخُلِي جَنَّتِي “Ey huzur ve sükûna kavuşmuş olan nefis! Razı olmuş ve rızaya ermiş olarak Rabbine dön. Kullarım arasına katıl ve cennetime gir!” 23 24 Bundan sonra, Allah (celle ve âlâ)’nın varlığa yerleştirmiş olduğu muhtelif özelliklerin ve bu özellikleri tahrik eden güçlerin umumda ve hususta en sahih ve selim neticeyi doğurmaları için Allah (celle ve âlâ) her şeyi kuşatmış ilmi ve kudretiyle, kullarına karşı rahmeti, lütfu ve keremiyle bu güçleri dört üslup ile tasarruf eder. Bir: Kabzetmesi (tutması). Mesela Deccal’ın mü’min kulu ikinci kez öldürmek istediğinde öldürememesi gibi. Hâlbuki ilk kez öldürmesine imkân sağlayan sebepler ikinci kez için de aynı ve mevcuttur. Buna rağmen Deccal mü’min kulu öldürmekten acizdir. Zira Allah (celle ve âlâ) bu neticeyi doğuracak sebepleri ve güçleri kabzetmiştir. İki: Bastetmesi (açması). Mesela Eyyub (aleyhissalatu vesselam)’ın ayağını yere vurmasıyla yerden onun hastalığına şifa olacak olan bir pınarın çıkması gibi. Hâlbuki ayağı yere vurma eyleminin tabiatında yerden pınar çıkarma özelliği yoktur. Lakin Allah (celle ve âlâ) onun için dilediği bir hayrın meydana gelmesi için o eylemin gücünü bastetmiştir (açmıştır). Üç: İhâle etmesi (çevirmesi). Mesela Allah (celle ve âlâ)’nın aslında sıcak ve yakıcı özelliğe sahip olan ateşi İbrahim (aleyhissalatu vesellem) için serinlik ve selamete ihâle etmesi (çevirmesi) gibi. Dört: İlham etmesi. Mesela Allah (celle ve âlâ)’nın Nebilerine vahyetmesi veya kullarından dilediğine ilham etmesi gibi. Bu şekilde Allah (celle ve âlâ) sebeplerin ve sebepleri tahrik eden güçlerin doğuracağı neticelerin üzerinde haber ile tasarruf eder. Hülasa: (جَعَلَ لَهُ إلَيْهَا حَاجَةً (أوْ قَال) بِهَا حَاجَةً)(Onun için oraya bir hacet var eder (veya)ona orada bir hacet var eder) sözünün manası yukarıda çok kısa ve basit izah etmeye çalıştığım makamlar dahilinde tahakkuk eder. Dünya âlemindeki bütün varlık ve cereyan eden tüm hâdiseler bu ince sebepler ilişkileri dâhilinde kâmil ilim ve hikmet sahibi olan Allah (celle ve âlâ) tarafından tedbir edilir. Her mahlûk bir şekilde diğer mahlûkatla ilişki içindedir. Ancak insanların çoğu bunu bilmezler. Kâinatta tayin edilmiş zorunlu sebep-netice ilişkilerini görebilenler Allah (celle ve âlâ)’nın bahşettiği nurla varlığa nazar ederler. Ama bu ilişkileri göremeyenler dünyada kördürler. Ne kendi maslahatlarını koruyabilirler ne de başkalarının. Bunun için dünyada kör oldukları gibi ahirette de kör olacaklardır. “Kim de zikrimden yüz çevirirse gerçekten onun için dar bir geçim vardır ve onu Kıyamet günü kör olarak haşrederiz. Der ki: “Rabbim beni niye kör haşrettin? Hâlbuki ben görüyordum.” Buyurur ki: “Böyledir! Çünkü sana ayetlerimiz geldiğinde onları unuttun. Bugün de sen böylece unutulacaksın.” 25 Kâmil ve her gücün üzerinde mutlak güç sahibi olan Allah (celle ve âlâ) böylece kulunu kaderine doğru hidayet eder. Kul âdete kaderine yetişebilmek için peşinden koşar. Sebepleri ve sebeplerin ilişkili olduğu neticeleri var eden Allah (subhanehu ve teâlâ) dır. Lakin fiilin kararını veren, tercih eden kuldur. Verdiği karara göre sebepler ve sebeplere bağlı olan neticeler var olur. Böylece kul; karardan karara kaderine doğru koşar. Ey kalpleri dilediği gibi çeviren Allah’ım! Kalbimize iman ve itaat üzere sebat ver! Ey âlemlerin Rabbi olan Allah’ım! Senden güzel son istiyoruz. Âmin. Allah’a Hamd, Rasûlü Muhammed’e Salât ve Selam Olsun. 1- er-Ra’d Sûresi 16 2- es-Saffat Sûresi 96 3- el-En’am Sûresi 148 4- el-Â’raf Sûresi 12-18 5- el-Â’raf Sûresi 23 6- el-Bakara Sûresi 37 7- el-Hadid Sûresi 22 8- et-Teğabun Sûresi 11 9- Muhammed Sûresi 7 10- İbrahim Sûresi 27 11- el-Haşr Sûresi 18-19  12- er-Rahmân 15   13- Huccetu’l- Allahi’l-Bâliğa, 1/41,42. Dâru’l-Cîl, birinci baskı h.1426 14- El-Enfal 39 15- El-Mü’minun 100 16- Ahmed; Taberani; Buhari; Müslim 17- Buhari: 3.c.1300.s; İbn-i Mace: 1.C.347.n; Müslim: 1.c.292.n  18- Nesâî, Cenaiz 114; Buhari, Cenaiz 86,89 19- Müslim, Müsâfirîn, 252; Kenzu'l-ummâl, 3/8579 20- Buhari, Tefsir, Sûre 47, Tevhid, 35; Müslim, Birr, 21- Buhari, Tefsir, Sûre 47, Tevhid, 35; Müslim, Birr, 16 22- El-Mü’min 7-9 23- El-Fecr 27-30 24- Huccetullallahi’l-Bâliğa, 1/47,48. Dâru’l-Cîl, birinci baskı h.1426 25- Tâ-hâ 124-126  Tarık Ebu Abdullah

بسم الله الرحمن الرحيم Hamd âlemlerin yaratıcısı, hâkimi ve düzene koyucusu olan Allah’a, salât ve selam Efendimiz, önderimiz ve âlemlere rahmet olarak gönderilmiş Rasûlullah’a, ehli beytine, ashab-ı kiramına ve yolunu takip eden mü’minlere olsun. Allah-u Teâlâ’yı anmak, dinlemek ve O’nu anlatmak kalplerin şifası ve hastalıkların devasıdır. O’ndan uzaklaşan kalpler hastalanır ve ölür. O’nun zikriyle yaşayan kalpler ise sağlık bulur. Allah-u Teâlâ’nın güzel olan isimlerinden bir ismi, El-Azîm’dir. Azîm; yüce, büyük, ulu, değerli, kuvvetli, üstün ve ileri gelen anlamlarına gelir. Istılahtaki anlamı ise, Allah-u Teâlâ’nın birçok sıfatına işaret eden ve birçok anlam barındıran manalar ihtiva eder. Yüceliğinde, ululuğunda, büyüklüğünde, kudretinde, kuvvetinde, merhametinde, işitmesinde, görmesinde, cömertliğinde, affedişinde, yaratışında, kaza ve kaderinde vs. güzel sıfatlarında yücelik sahibidir. Allah-u Teâlâ’nın azametini gören melekler gece gündüz Allah (azze ve celle)’ye ibadet eder, O’nu tesbih eder ve O’na isyan etmeden itaat ederler. Ebu Zerr el-Gıfari (radiyallahu anhu)’nun rivayet ettiği hadiste Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmaktadır: “Ben sizin görmediğinizi görürüm. İşitmediğinizi işitirim. Gökyüzü (ağırlıktan dolayı) ıhladı. Ve ıhlamasında haklıdır. Canımı elinde tutan Allah’a yemin olsun ki orada dört parmak aralığı yer olmasın ki illa orada bir melek alnını secdeye koymuştur. Vallahi bildiğimi bilmiş olsaydınız az güler çok ağlar ve kadınlarla yataklar üzerinde eğlenmez, çöllere çıkar Allah’a yalvarırdınız.” (İmam Ahmed, Tirmizi, İbn-i Mace) Meleklerin bu davranışına mukabil insanların çoğu Allah-u Teâlâ’nın azametini anlamamaktadır. Allah (azze ve celle) şöyle buyuruyor: وَمَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَالْأَرْضُ جَمِيعاً قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَالسَّماوَاتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُون “Onlar Allah'ı hakkıyla tanıyıp bilemediler. Kıyamet günü bütün yeryüzü O'nun tasarrufundadır. Gökler O'nun elinde dürülmüş olacaktır. O, müşriklerin ortak koşmalarından yüce ve münezzehtir.” (Zümer Sûresi 67) Bu ayet yüce Rabbimizin ne kadar büyük, ulu ve üstün olduğunu gösteriyor. Dünyanın büyüklüğünü her insan müşahede etmektedir. Bu büyüklüğe mukabil, güneş dünyamızdan bir milyon üç yüz bin kat daha büyüktür. Güneşten milyarlarca kat büyük yıldızların var olduğunu bilim adamları haber vermektedirler ve uzayın sonu insanoğlu tarafından keşfedilememiştir. Patlamış veya devasa ateş kıvılcımları çıkarmış bazı yıldızların ışınlarının milyonlarca sene sonra dünyaya ulaştığı haberi verilmektedir. Düşünün ki bu denli muazzam kâinat kıyamet gününde Allah-u Teâlâ’nın elinde bir hardal tanesi gibi olacaktır. Hadislerde geçtiği üzere her bir gök ile diğer gök arasında beş yüz senelik mesafe vardır. Gökyüzü (kâinat), kürsünün yanında koca bir çöldeki yüzük gibidir. O muazzam kürsü yine arşın yanında koca çöldeki bir yüzük misalidir. O muazzam arşın üstünde Rabbimiz (subhanehu ve teâlâ) vardır. Müslüman kişinin Allah-u Teâlâ’nın sonsuz büyüklüğü, azameti ve yüceliği karşısında aciz bir şekilde teslim olmaktan başka bir yolu yoktur. İnsanın yaratılışında büyük bir azamet vardır. İnsanoğlunun her bir organın yapısında, işleyişinde ve korunmasında başları döndürecek muazzam bir yaratılış, muazzam bir sanat ve muazzam bir güzellik vardır. Beyin, duyu organları, görme, konuşma, koklama, tat alma, mide, bağırsak, kalp, ciğer, böbrek, sinir sistemi, kaslar vs. vücudun her bir zerresinde Allah-u Teâlâ’nın ilminin, kudretinin, merhametinin, faziletinin ve hikmetinin azametini görüyoruz. İnsanoğluna kıyasla denizler, nehirler, bitkiler, ağaçlar, çiçekler, hayvanlar vs. mahlûkatında muazzam bir sanat ve üstün bir güç görmekteyiz. Bu da Allah-u Teâlâ’nın azametini gösterir. Kur’an-ı Kerim’in en önemli ayeti olan Ayetü’l-Kürsi, Allah-u Teâlâ’yı anlattığı için büyük öneme haiz olmuştur. İşte o büyük ayetin sonu El-Azîm ile bitmektedir. “Allah, O'ndan başka ilah yoktur; O, Hayy’dır, Kayyûm’dur. Kendisine ne uyku gelir ne de uyuklama. Göklerde ve yerdekilerin hepsi O'nundur. İzni olmadan O'nun katında kim şefaat edebilir? O, kullarının yaptıklarını ve yapacaklarını bilir. (O'na hiçbir şey gizli kalmaz.) O'nun bildirdiklerinin dışında insanlar O'nun ilminden hiçbir şeyi tam olarak bilemezler. O'nun kürsüsü gökleri ve yeri içine alır, onları koruyup gözetmek Kendisine zor gelmez. O yücedir, büyüktür.” (Bakara Sûresi 255) İnsanoğlunun en zayıf hâli, yatağına uzandığı ve uyuduğu hâlidir. Korunmaya ihtiyacı vardır. Müslüman yatağına uzandığı vakit ne uyuyan ne de uyuklayan o yüce Allah’a sığınır. O, diridir. Her şeyi elinde tutandır. Yerlerin ve göklerin korunması O’na ağır gelmez. O Allah, yüce ve Azîm yani zatında ve sıfatlarında büyüktür. Namazda rükûya varıp Allah-u Teâlâ’nın azameti karşısında eğildiğimiz zaman “Subhane Rabbiyel-Azîm” “O büyük ve ulu olan Rabbim bütün kusur ve ayıplardan münezzehtir” demekteyiz. Müslüman Allah-u Teâlâ’nın azametini, yüceliğini, kuvvetini ve hikmetini her zaman rükûda misali hissetmeli, tefekkür etmeli ve Allah-u Teâlâ’nın bu sıfatlarına yakışır şekilde yaşamalıdır. Davetçi Müslüman, davetinin önündeki zorlukları, çileleri ve tağutların otorite ve kuvvetlerini gördükçe El-Azîm olan yüce Allah’a yönelmeli ve O’ndan yardım istemelidir. Mücahid Müslüman cihad ederken, küfrün büyük kuvvetlerini, uçaklarını, tanklarını, roketlerini ve envaî çeşit silahlarını gördükçe El-Azîm olan yüce Allah’a yönelmeli, O’na sığınıp O’ndan yardım dilemelidir. Allah-u Teâlâ’nın azameti, büyüklüğü ve yüceliği karşısında küfrün büyük kuvvetlerinin hiçbir şey olmadığı günümüz vakıasında mücahidin yakinen bildiği ve iman ettiği bir şeydir. Eğer bu böyle olmasaydı başta kendilerini süper(!) güç diye tanımlayan ABD ve Rusya olmak üzere tüm kâfirlerin Suriye üzerine yağdırdıkları bombalar karşısında sarsılmadan dimdik duran bir avuç mücahidin durumu neyle izah edilebilirdi? Esaret altında olan Müslüman El-Azîm olan Allah’a yönelmeli ve O’ndan kurtuluş istemelidir. Rızık darlığına düşmüş olan Müslüman El-Azîm olan yüce Allah’a dua etmeli ve O’ndan istemelidir. Allah-u Teâlâ’nın azametini idrak eden kişi sadece O’na tevekkül eder. Çünkü en güçlü, en merhametli ve kullarına en çok şefkatli davranan O’dur. Allah-u Teâlâ’nın azametini düşünen Müslüman, günahlardan uzak durur ve isyan etmekten korkar. İnsanoğlu bu aciz, zayıf, muhtaç hâliyle en kuvvetli, en büyük, gazabı şiddetli, kimsenin hesap soramayacağı, dilediğini yapan o Azîm olan Allah’a isyan etmekten korkar, çekinir. Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) Allah-u Teâlâ’yı en çok tanıyan kişi olması hasebiyle Allah-u Teâlâ’yı en çok seven ve Allah-u Teâlâ’dan en çok korkan kimse idi. Azamet yani büyüklük ve yücelik ancak yüce Allah’a yakışır. Ve azametin gerçek sahibi O’dur. Aciz ve miskin olan kul kibirlenecek, büyüklenecek ve adeta Allah-u Teâlâ’ya Firavun ve tağutların yaptıkları gibi rekabete girecek olsa Allah-u Teâlâ ona azap eder, onun belini kırar. Bir kudsi hadiste Allah-u Teâlâ şöyle buyurur: “Kibir (Büyüklük) kıyafetimdir. Azamet (Ululuk) peştemalimdir. İkisinden biriyle Benimle çekişene azap ederim.” (Müslim) Kibirlenen Firavun’u, Allah-u Teâlâ’ suda boğduğu gibi büyüklenen Nemrut’u bir sinekle helak etmiştir. Bilelim ki kibir, Allah-u Teâlâ’nın gazap ettiği en kötü sıfatlardandır. Allah-u Teâlâ’yı El-Azîm olarak bilen bir Müslüman, Azîm olan Allah’ı bırakıp kabirdeki ölülerden veya dirilerden medet isteyemez. Allah’tan başkasını, Allah’ı tazim ettiğimiz gibi tazim etmemeli, Allah-u Teâlâ’yı kalplerimizle, dilimizle ve amellerimizle yüceltmeli, O’ndan korkmalı, O’na dayanmalı, kalbimizi O’nun sevgisi ve tazimiyle doldurmalıyız. O’na boyun eğmeli ve hayatımızı ubudiyet ile geçirmeliyiz. Allah-u Teâlâ’nın tazim ettiği Rasûlü’nü, Kitabını, evini (Kâbe), şeriatını ve değerli kıldığı şeyleri de tazim etmeliyiz. Rabbim cümlemizi hakkıyla Kendisini tazim edip ubudiyetinde boyun eğen kullarından eylesin. Âmin. Davamızın sonu yüce Allah’a hamd etmektir. Musa Ebu Cafer