Analiz | Somali’de Eş Şebab’ın yönetimi ele geçirmesinden endişe ediliyor

Abdi Sheikh, Aaron Ross and Giulia Paravicini | Reuters | Tercüme: Beyaz Minare

Reuters tarafından ele geçirilen belgelere göre Somali’deki Mogadişu hükümeti, Afrikalı barış gücü askerlerinin çekilmesini yavaşlatmaya çalışıyor ve son dönemde oldukça güçlenen Eş Şebab’ın iktidarı ele geçirmesinden endişe duyuyor.

Bir barış gücü olan Somali’deki Afrika Birliği Geçiş Misyonu (ATMIS) 31 Aralık’a kadar bu ülkeden çekilmeyi taahhüt ediyor ve bu tarihte yerine daha küçük yeni bir gücün geçmesi bekleniyor.

Ancak hükümet geçen ay Afrika Birliği Barış ve Güvenlik Konseyi başkan vekiline gönderdiği bir mektupla Haziran ayı sonuna kadar ülkeden ayrılması gereken 4.000 askerin yarısının çekilmesinin Eylül ayına kadar ertelenmesini istedi. Mektup daha önce rapor edilmemişti.

Hükümet daha önce, Mart ayında Afrika Birliği ile yapılan ve Reuters tarafından yayınlanan ortak bir değerlendirmede, genel geri çekilme zaman çizelgesinin Somali güçlerinin “gerçek hazırlık ve yeteneklerine göre” ayarlanmasını tavsiye etmişti.

BM Güvenlik Konseyi tarafından görevlendirilen ortak değerlendirme, “ATMIS personelinin aceleyle geri çekilmesinin bir güvenlik boşluğuna katkıda bulunacağı” uyarısında bulundu.

Parlamentodaki savunma komitesinin bağımsız üyesi Mursal Khalif, “Ülkemin gidişatı konusunda hiç bu kadar endişeli olmamıştım” dedi.

Dört diplomatik kaynak ve üst düzey bir Ugandalı yetkili, Somali’deki Afrika Birliği gücünün en büyük finansörleri olan Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri’nin, uzun vadeli finansman ve sürdürülebilirlik konusundaki endişeler nedeniyle barışı koruma operasyonunu azaltmaya çalıştığını söyledi.

Diplomatik kaynaklardan üçü, yeni bir güçle ilgili müzakerelerin karmaşık olduğunu, Afrika Birliği’nin başlangıçta Somali’nin istediğinden daha güçlü bir yetki için bastırdığını söyledi. Hararetli bir siyasi anlaşmazlık, Etiyopya’nın savaşta en deneyimli birliklerden bazılarını geri çekmesine yol açabilir.

Somali cumhurbaşkanlığı ve başbakanlık ofisi konuyla ilgili soru ve yorum taleplerine yanıt vermedi.

Afrika Birliği’nin Somali özel temsilcisi ve ATMIS Başkanı Muhammed El Amine Suef, müzakerelerin sonuçlandırılması için kesin bir zaman çizelgesi olmadığını, ancak tüm tarafların sürdürülebilir barış ve güvenliğin sağlanmasına yardımcı olacak bir anlaşmaya bağlı olduğunu söyledi.

Reuters’e verdiği demeçte “Afrika Birliği ve Somali hükümeti, herhangi bir güvenlik boşluğunu önlemek için koşullara dayalı bir geri çekilmenin önemini vurguladılar” dedi.

Barış ve Güvenlik Konseyi, geri çekilme ve takip misyonunu görüşmek üzere Perşembe günü Somali konusunda toplanacak.

Geçen yıl yaklaşık 18.500 askerin 5.000’inin ayrıldığı geri çekilme devam ederken hükümet güven mesajı verdi. Yeni gücün 10,.000’i aşmaması ve büyük nüfus merkezlerinin güvenliğini sağlamak gibi görevlerle sınırlı olması gerektiğini söyledi.

Afrika Boynuzu’na yoğunlaşan Nairobi merkezli bir düşünce kuruluşu olan Sahan Research’te analist olan Raşid Abdi, daha küçük bir kuvvet çağrısının muhtemelen Somali’de ağır bir yabancı varlığına karşı çıkan milliyetçilerin görüşlerini yansıttığını söyledi.

Endişeli komşular

Ayrılan birliklere katkıda bulunan Uganda ve Kenya da endişeli.

Uganda Dışişleri Bakanı Henry Okello Oryem, yoğun eğitim çabalarına rağmen Somali birliklerinin uzun süreli bir askeri çatışmayı sürdüremeyeceğini söyledi.

Reuters’a konuşan Oryem, “Afganistan’da gördüğümüz gibi kaçtığımız bir duruma düşmek istemiyoruz” dedi.

Oryem, Kenya’nın ABD ve AB tarafından talep edilen geri çekilmeyi kabul ettiğini ancak Somali’de kuvvetleri bulunan ülkelerin endişelerinin dikkate alınması gerektiğini söyledi.

Kenya Cumhurbaşkanı William Ruto geçen ay Washington’da gazetecilere yaptığı açıklamada sahadaki koşulları dikkate almayan bir geri çekilmenin “teröristlerin Somali’yi ele geçireceği” anlamına geleceğini söyledi.

Sorulara yanıt veren bir AB sözcüsü, AB’nin iç güvenlik kapasitelerini geliştirmeye odaklandığını ve Somali hükümetinin boyut ve kapsamı azaltılmış yeni bir misyon önerisini prensipte desteklediğini söyledi.

ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü ise gücün bir güvenlik boşluğunu önleyecek kadar büyük olması gerektiğini söyledi. Sözcü, Washington’un AU tarafından geri çekilme zaman çizelgesinin değiştirilmesi için BM Güvenlik Konseyi’ne sunulan tüm talepleri desteklediğini söyledi.

Sözcü, Etiyopya güçleriyle ilgili bir soruya yanıt olarak, güvenlik boşluklarından veya “mevcut asker katkılarını değiştirerek ortaya çıkan gereksiz masraflardan” kaçınmanın kritik olduğunu söyledi.

Aksilikler

İki yıl önce Somali’nin orta kesimlerine yönelik bir ordu saldırısıyla Eş Şebab’dan geniş toprak parçaları ele geçirilmişti.

Ağustos ayında Mogadişu yönetimi lideri Hasan Şeyh Mahmud, El Kaide’nin bu güçlü kolunu beş ay içinde “ortadan kaldırma” niyetinde olduğunu ilan etti.

Ancak sadece birkaç gün sonra El Şebab karşı saldırıya geçerek birçok noktayı geri aldı. Bir asker, müttefik bir milis ve yerel bir sakine göre, saldırılarda çok sayıda asker öldü.

Orta Somali’deki bir aşiretten olan milis Ahmed Abdulle Nisan ayında verdiği bir röportajda “Bu Somalililerin kalbini kırdı ama Eş Şebab’a cesaret verdi” dedi.

Mogadişu hükümeti Cowsweyne’de yaşanan saldırıyla ilgili olarak hiçbir zaman kamuya açık bir ölü sayısı vermedi.

Geçtiğimiz Ağustos ayında Cowsweyne’deki savaşa katılan Issa adlı bir asker “Cowsweyne’de bir taburdan fazla asker vardı ama iyi organize edilmemişlerdi” dedi.

Issa, saldırı günü Cowsweyne askeri kampının kapılarında bomba yüklü araçların patlatıldığını söyledi ve üsleri bu tür saldırılardan koruyacak savunma karakollarının eksikliğine işaret etti.

On asker, yerel aşiretlerden milisler ve askeri harekâtın hedefindeki bölgelerde yaşayanlar, savaş alanındaki yeni gerilemelerin ardından son iki aydır ordunun operasyon yapmadığını bildirdi.

Eş Şebab’ın toprak kayıplarının boyutları bağımsız olarak tespit edilemedi. Somali Ulusal Güvenlik Danışmanı bu hafta X hesabında yaptığı açıklamada ordunun kazanımlarının çoğunu koruduğunu ileri sürdü.

Barış güçlerinin geri çekilmesi toprakları elde tutmayı daha da zorlaştırabilir. Analistler Somali ordusunun yaklaşık 32.000 askerden oluştuğunu tahmin ederken, hükümet Afrika Birliği ile yaptığı değerlendirmede “yüksek operasyonel tempo” ve “yıpranma” nedeniyle yaklaşık 11.000 eğitimli personel açığı olduğunu kabul etti.

Hükümet, askerlerinin sınırlı bir dış destekle Eş Şebab’a karşı koyabilecek kapasitede olduğunu öne sürdü.

Somali daha önce de karamsar tahminlere meydan okumuş ve son yıllarda güvenlik güçlerinin sayısını arttırmıştı.

Deniz kıyısındaki başkent Mogadişu’nun sakinleri güvenliğin arttığını söylüyor. Bir zamanlar sakin olan caddelerde trafik akıyor, lüks restoranlar ve süpermarketler hizmet veriyor.

Amerika Birleşik Devletleri Askeri Akademisi Terörle Mücadele Merkezi tarafından Nisan ayında yayınlanan bir değerlendirmede, devam eden dış desteğin de yardımıyla Afganistan benzeri bir çöküşün olası olmadığı belirtildi.

Örneğin ABD’nin Somali’de yerel güçleri eğitmek ve onlara danışmanlık yapmak üzere yaklaşık 450 askeri bulunuyor ve Eş Şebab’a karşı düzenli olarak insansız hava aracı saldırıları düzenliyor.

Ancak değerlendirmenin yazarı, George Washington Üniversitesi’nde uluslararası ilişkiler profesörü olan Paul D. Williams, savaşçıların tahmini 7.000-12.000 savaşçısının yine de üstün uyum ve kuvvet kullanımı nedeniyle Somali kuvvetlerinden “askeri olarak biraz daha güçlü” olduğunu söyledi.

Uluslararası destek

Somali’nin güvenliği, Etiyopya’nın 2006’da işgal ederek o dönemin yönetimini devirmesinden ve o zamandan beri on binlerce insanın ölümüne neden olan bir isyanı tetiklemesinden bu yana yabancı kaynaklarla sağlanıyor.

Brown Üniversitesi tarafından geçen yıl yapılan bir araştırmaya göre, ABD 2007’den bu yana Somali’de terörle mücadele yardımı için 2,5 milyar dolardan fazla harcadı. Bu rakama insansız hava aracı saldırıları ve Amerikan kara birliklerinin konuşlandırılması gibi faaliyetler için yapılan ve açıklanmayan askeri ve istihbarat harcamaları dahil değildir.

Avrupa Birliği 2007’den bu yana ATMIS ve öncüllerine yaklaşık 2.8 milyar dolar sağladığını söylüyor. Türkiye, Katar ve diğer Orta Doğu ülkeleri de Batı tafarından desteklenen Mogadişu yönetimine güvenlik yardımı sağlıyor.

Ancak kaynaklar zorlanıyor. Dört diplomatik kaynak, ATMIS’in yaklaşık 100 milyon dolarlık yıllık bütçesinin büyük kısmını ödeyen Avrupa Birliği’nin, orta vadede toplam katkılarını azaltmak amacıyla ikili desteğe yöneldiğini söyledi.

Reuters’ın görüştüğü ve özel müzakereleri anlatmak için isimlerinin gizli kalması koşuluyla konuşan iki diplomat, ABD ve AB’nin Ukrayna ve Gazze gibi harcama öncelikleri ve Somali’nin kendi güvenliğinin sorumluluğunu üstlenmesi gerektiği düşüncesi nedeniyle barışı koruma operasyonlarını küçültmek istediğini söyledi.

Dört diplomatik kaynak, bazı Avrupa ülkelerinin yeni misyonun Birleşmiş Milletler üye ülkelerinin değerlendirilmiş katkılarıyla finanse edilmesini istediklerini, bunun da ABD ve Çin üzerindeki mali yükü arttıracağını söyledi.

Dışişleri Bakanlığı sözcüsü, ABD’nin böyle bir sistemin gelecek yıla kadar uygulanabileceğine inanmadığını ancak devam misyonunu desteklemek için güçlü bir uluslararası fikir birliği olduğunu söyledi. AB, yeni misyonun finansmanına ilişkin sorulara yanıt vermedi.

Yeni misyonun finansmanı ancak Somali ve Afrika Birliği önerilen büyüklük ve görev tanımı üzerinde anlaşmaya vardıktan sonra resmi olarak ele alınabilir.

Kaynak: Beyaz Minare